ترسیم سیمای حکومت حضرت مهدی (ع) در سیره پیامبر اعظم (ص)

چکیده

انقلاب حضرت مهدی (ع) وحکومت وی بر اساس آنچه که از آیات وروایا ت بدست می آید یک پدیده منحصر به فرد در تاریخ جهان وبشریت به حساب می آید این حکومت تمام ایده های بشریت را که به صورت یک دغدغه در طول تاریخ مطرح بوده جامه ی عمل خواهد پوشاند و واژه انسانیت وانسان بودن رادر عمل معنی خواهد نمود و دین را، به عنوان هادی بشر به سوی سعادت در زندگی فردی واجتماعی انسانها، پیاده خواهد نمود0 واز همه مهمتر عدالت را، که یکی از آرمانهای دست نیافتنی بشر در طول تاریخ بود ه است به طور کامل پیاده خواهد نمود . حال سئوال اساسی این است حکومتی که دارای چنین عظمتی است در سخنان وکلمات پیامبر گرامی اسلام چگونه تر سیم شده است؟

مقاله حاضر نگاهی است به ویژگی های حکومت حضرت مهدی (ع) که در سخنان پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) تجلی پیدا نموده است وارزش این کار در سالی که مزین به نام پیامبر اعظم (ص) شده است دو چندان می نماید .

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم انا نرغب الیک فی دولة کریمه تعزبها الاسلام واهله وتزل بها النفاق واهله وتجعلنا فیها من الدعاة الی طاعتک والقاده الی سبیلک وترزقنا بها کرامه الدنیا والاخره …

بیان مفردات بحث

دکترین در لغت به معنای نظریه ، اندیشه وفکرمی باشد.[1] ودر اصطلاح این واژه در علوم مختلف کاربردهای متفاوتی دارد مثلا در علوم سیاسی به معنای طرح ومدل یا یک اصل سیاسی است که از جانب یک سیاست مدار یا یک اندیشمند سیاسی مطرح می شود مانند ” دکترین ترومن “… ودر علوم تجربی ومعارف بشری به معنای تئوری علمی است که روند اثبات را طی می کند اما هنوز به مر حله اثبات نر سیده است مانند “دکترین تکامل ” ودر علم کلام عبارت است از اعتقاداتی که در اسلام از منزلت ومقامی اصیل وبنیادین بر خوردار است وامری اثبات شده وفوق چون وچرا می باشد مانند” دکترین مهدویت”[2] 0

وسیره به معنای طریقه وروش وسنت است واصطلاحا به مواردی که پیامبر (ص) قولا یا فعلا بیان کرده ودر قرآن نیامده است سنت وسیره پیامبر (ص) گفته می شود.[3]

مقدمه

انقلاب حضرت مهدی (ع) وحکومت وی بر اساس آنچه که از آیات وروایات بدست می آید یک پدیده منحصر به فرد در تاریخ جهان وبشریت به حساب می آید این حکومت تمام ایده های بشریت را که به صورت یک دغدغه در طول تاریخ مطرح بوده جامه ی عمل خواهد پوشاند و واژه انسانیت وانسان بودن رادر عمل معنی خواهد نمود و دین را، به عنوان هادی بشر به سوی سعادت در زندگی فردی واجتماعی انسانها، پیاده خواهد نمود0 واز همه مهمتر عدالت را، که یکی از آرمانهای دست نیافتنی بشر در طول تاریخ بود ه است به طور کامل پیاده خواهد نمود . حال سئوال اساسی این است حکومتی که دارای چنین عظمتی است در سخنان وکلمات پیامبر گرامی اسلام چگونه تر سیم شده است؟

مقاله حاضر نگاهی است به ویژگی های حکومت حضرت مهدی (ع) که در سخنان پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) تجلی پیدا نموده است وارزش این کار در سالی که مزین به نام پیامبر اعظم (ص) شده است دو چندان می نماید .

ابعاد سیاسی حکومت حضرت مهدی (ع)

الف : حکومت جهانی

پیامبر گرامی اسلام در احادیث متعددی از ” سلطنت جهانی ” و ” حکومت جهانی ” حضرت مهدی عج سخن به میان آورده و حکومت آنحضرت را یک حکومت جهانشمول معرفی نموده است . آنحضرت در حدیث معراج می فرماید …. خداوند فرمود کرامت من شامل اوصیای تو می شود و ثواب من شیعیان آنها را فرا می گیرد سئوال نمودم اوصیای من چه کسانی هستند خطاب آمد در ساق عرش اسامی آنها مکتوب است دیدم به نور سبزی اسم آنها ثبت شده اولی آنها علی بن ابیطالب (ع) بود و آخری مهدی امت من بود … و خداوند فرمود من به وسیله آخرین وصی تو زمین را از لوث دشمنان خودم پاک می گردانم و او را پادشاه مشرق و مغرب زمین خواهم نمود …. [4]
و نیز رسول الله (ص)فرمود : زویت لی الارض فاریت مشارقها و مغاربها و سیبلغ ملک امتی ما زوی لی منها [5]
کران تا کران زمین با گرد آمدن به من نمایانده شد دیری نمی پاید که همه آن به قلمرو قدرت امت من در خواهد آمد و دین جهان گستر خواهد شد .

نیز فرمود : ” والذی بعثنی بالحق نبیا لو لم یبق من الدنیا الا یوم واحد لطول الله ذلک الیوم حتی یخرج فیه ولدی …. و تشرق الارض بنوره و یبلغ سلطانه المشرق و المغرب [6]
قسم به کسی که مرا به حق مبعوث نمود اگر از عمر دنیا به جز یک روز باقی نمانده باشد خداوند آن روز را طولانی می کند تا فرزندم ظهور کند … و نور وی عالم گیر می شود و حدود حکومت وی شرق و غرب عالم خواهد بود .

در روایت دیگری می فرماید :

” الائمه من بعدی اثنا عشر اولهم انت یا علی و آخرهم القائم الذی یفتح الله عز و جل علی یدیه مشارق الارض و مغاربها “[7]
” امامان بعد از من دوازده تا هستند اولی آنها یا علی تو هستی و آخری آنها قائم عج است که خداوند بدست وی شرق و غرب عالم را فتح خواهد نمود .

در برخی روایات نیز مناطقی از جهان نام برده شده که به وسیله آنحضرت فتح خواهند شد [8] البته ذکر نام آن مناطق از این جهت بوده که در آن عصر جزء نقاط دور افتاده دنیا بوده اند. به تعبیر دیگر برای رساندن وسعت حکومت آنحضرت بیان شده اند .

همچنین پیامبر گرامی اسلام در روایت دیگری حضرت مهدی عج را تشبیه به ذوالقرنین می کند و می فرماید : ان ذاالقرنین کان عبدا صالحا جعله الله حجه علی عباده …. و ان الله عز و جل یجری سنته فی القائم من ولدی و یبلغ شرق الارض و غربها حتی لایبقی منها موضعا من سهل و لا جبل وطأه ذوالقرنین الا وطأه …. [9]
” ذو القرنین بنده صالحی بود که خداوند وی را بر بندگانش حجت قرار داده بود و سنت وی را در قائم از فرزندان من پیاده خواهد نمود و حکومت آنحضرت شرق و غرب عالم را فرا می گیرد .

وجه مقایسه بین حضرت مهدی و ذوالقرنین از این جهت است که ذوالقرنین بزرگترین رهبری است که تاریخ قدیم در جهانگشایی وی را می شناسد و حضرت مهدی عج هم بزرگترین رهبری است که جهان آینده وی را خواهد شناخت [10]
از مجموع احادیث فوق و احادیثی که از ائمه اطهار ع در این زمینه وارد شده بدست می آید که حکومت آنحضرت یک حکومت جهانی خواهد بود و حضرت مهدی عج با عملکردن به سنت رسول خدا (ص) این مهم را تحقق خواهد بخشید ؛ کما اینکه پیامبر گرامی اسلام فرمود : یخرج رجل من اهل بیتی و یعمل بسنتی ….[11] فردی از اهل بیت من ظهور می کند و به سنت من عمل می کند .

و در جای دیگر به حذیفه می فرماید اسلام به وسیله آنحضرت پیروز می شود [12]
در اینجا اشاره به این نکته لازم است که دین مقدس اسلام دو ویژگی اساسی دارد یکی خاتمیت و دیگری جهانی بودن بدین معنی که دین برگزیده برای جهانیان دین اسلام است و حضرت محمد (ص) آخرین سفیر و فرستاده الهی به سوی بشر می باشد کما اینکه به آیه ” و ما کان محمد ابا احد من رجالکم و لکن رسول الله و خاتم النبین[13] ” محمد پدر هیچ یک از مردان شما نیست ولی فرستاده خدا و خاتم پیامبران است .برای خاتمیت دین اسلام استدلال شده است و برای جهانی بودن اسلام به آیاتی نظیر ” و ما ارسلناک الا رحمه للعالمین “.

“تبارک الذی نزل الفرقان علی عبده لیکون للعالمین نذیرا [14]” استدلال شده است [15]
سئوالی که ممکن است اذهان را به خود مشغول کند این است که آیا جنبه جهانی بودن دین اسلام تاکنون تحقق پیدا کرده است یا نه ؟

برخی گفته اند محدوده آیاتی مانند ” هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله ” [16]جزیره العرب بوده و پیروزی اسلام بر ادیان دیگر در همان عصر تحقق پیدا نموده است [17]
لکن نظر اکثر مفسرین بر این است که مصداق این آیه زمان ظهور حضرت مهدی عج و نزول عیسی ابن مریم (ع) می باشد . و همچنین برخی ذیل آیه ” یریدون لیطفووا نور الله بافواههم و الله متمم نوره ” گفته اند خداوند نورش را به وسیله قائم آل محمد (ص) تمام خواهد کرد و هنگام ظهور آنحضرت خداوند دین خود را بر تمام دینها پیروز خواهد کرد . [18]
نتیجه اینکه جنبه حاکمیت جهانی دین اسلام در زمان ظهور امام زمان عج به طور کامل پیاده خواهد شد .

نکته ای که پرداختن به آن در اینجا ضروری می باشد این است که نسبت حکومت جهانی اشاره شده فوق با بحثهائی که امروزه به عنوان جهانی سازی ؛ جهانی کردن و جهانی شدن وجود دارد چیست ؟

آیا می توان بین این دو بحث یک ارتباط منطقی بر قرار نمود ؟ یا هیچ ارتباطی بین این دو بحث وجود ندارد ؟ .

در رابطه با جهانی سازی یا جهانی شدن بحثهای فراوانی صورت گرفته و امروزه نیز بخصوص بعد از فرو پاشی بلوک شرق یکی از مباحث داغ جهان محسوب میشود برخی از دانشمندان، جهانی سازی را تنها راه فرار از وقوع جنگ جهانی سوم می دانند .

برخی هم معتقد هستند جهانی شدن پدیده ای است که نتیجه عوامل مختلف می باشد که از دست قدرتها و انحصار ها بیرون می باشد و می گویند سیر جهان به سوی وحدت است همچنانکه با وحدت آغاز شده است و در نهایت هم به سوی وحدت خواهد رفت و خواست قدرتها تاثیر چندانی در این روند ندارد .

فعلا ما در صدد تحلیل و بیان عوامل و نتایج مثبت یا منفی جهانی سازی یا جهانی شدن نیستیم . فقط در نسبت بین حکومت جهانی حق و جهانی سازی معتقد هستیم که دربحث جهانی سازی یا جهانی شدن در ورای تمامی اهداف استعماری و استثماری که قدرتهای بزرگ در صدد دست یابی به آن هستند یک نکته مثبت وجود دارد و آن معطوف داشتن ذهن جهانیان به سوی حکومت جهانی است و به تعبیر دیگر تمرین جهانی زیستن وجهانی فکر کردن است که این خود زمینه سازحکومت جهانی حق خواهد بود و روزی که منجی عالم بشریت ندای حق دهد ذهنها به سوی او متوجه خواهند شد و آنحضرت با این پیش زمینه حکومت واحد جهانی را تشکیل خواهد داد و از میان خشتهای گلین مسجد کوفه با تأسی به جد بزرگوارش امیر المؤمنین (ع) مدیریت واحد جهانی را بدست خواهد گرفت انشاء الله . گرچه این مهم هم به سادگی تحقق پیدا نخواهد کرد .

ب – حکومت صالحان و مستضعفان

یکی دیگر از ویژگیهای حکومت امام زمان عج این است که این حکومت به وسیله مستضعفان و صالحان اداره خواهد شد ” و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین ” [19]
گرچه این آیه در مورد بنی اسرائیل است ولکن بنا به گفته برخی از مفسرین آیه در شان حضرت مهدی عج نازل شده است ودر عصر ظهور آنحضرت مصداق پیداخواهد کرد و خداوند وی را امام صاحب قدرت بر روی زمین قرار می دهد و (حکومتی) را که در دست ظالمین بود آنحضرت وارث خواهد شد .[20]
ونیز در ذیل آیه ” ان الارض یرثها عبادی الصالحون ” [21] از پیامبر گرامی اسلام نقل شده :نحن الصالحون، مراد از صالحون ما هستیم،22 و آیه از حکومت صالحان بر زمین خبر می دهد. و با ضمیمه احادیث دیگر و گفته مفسرین که مراد از بنده گان صالح امت محمد (ص) هستند که سرزمین کفار را وارث خواهند شد [22].و آنان اصحاب مهدی عج می باشند ؛[23] نتیجه می گیریم این حکومت در زمان ظهور امام زمان عج تحقق پیدا خواهد کرد و تا آنجا که تاریخ بشری سراغ دارد هیچگاه مستضعفان و صالحان به جزء در برهه های کوچکی از زمان بر حکومت مسلط نشده اند قرآن این مژده را به مستضفعان و صالحان داده که زمانی آنان وارث سلطنت و حکومت کل جهان خواهند شد واحادیثی که از پیامبر نقل شد موید این مطلب است .

ابعاد اجتماعی حکومت امام زمان عج

الف : عدالت

بارزترین ویژگی حکومت جهانی حضرت مهدی عج عدالت گستری می باشد چرا که آنحضرت دین را به معنای واقعی کلمه پیاده خواهد نمود و یکی از بزرگترین اهداف انبیاء نیز پیاده شدن عدالت بود ” لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط … [24]
ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنها کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند؛ کمتر حدیث و روایتی در باب مهدویت پیدا می شود که در آن به بحث عدالت و عدالت گستری اشاره نشده باشد و نبی مکرم اسلام حضرت محمد (ص) در جمله ” یملاء الله به الارض قسطا و عدلا بعد ما ملئت ظلما و جورا “[25]خداوند زمین را به وسیله آنحضرت پر از قسط و عدل می کند بعد از آنکه پر از ظلم و جور می شود . جایگاه برجسته عدالت در حکومت حضرت مهدی عج را بیان کرده است، شیعه و سنی این حدیث را نقل کرده اند . [26]
در دکترین مهدویت به اندازه ای که روی عدالت تاکید شده است روی کفر ستیزی ؛ مبارزه با شرک و … تاکید نشده است شاید رمز و رازش این باشد که دعوت به توحید و مبارزه با شرک و کفر در تعالیم انبیاء وجود داشته است و نوع جوامع بشری دارای عقیده مذهبی و الهی هستند و با نگاه اجمالی به جایگاه دین در جامعه امروزی می بینیم حدودا 80 یا 90 درصد مردم جهان را طرفداران سه دین بزرگ الهی یعنی اسلام ؛ مسیحیت و یهود تشکیل داده است. لکن با این وصف ظلم ؛ فساد ؛ حق کشی ؛ تبعیض و …. در جهان غالب است بخصوص در عصر حاضر که آمار جرم و جنایت ؛ بی عدالتی ؛ منفعت طلبی قدرتهای بزرگ و … روز افزون است در چنین شرایطی نیاز جامعه بشری به بر قراری عدالت و گسترش دادگری بیشتر است انسانها تشنه عدالتند و خواهان آرمان و ایدئولوژی و مکتبی که این تشنگی را فرو بنشاند و آتش بیدادگری را خاموش کند و عدالت راستین را – در عینیت و عمل – در جامعه حاکم سازد و گمشده بشریت را به انسانها ارمغان آورد . [27]
و در ذیل آیه ” ان الله یحی الارض بعد موتها [28] ” هم از امام صادق (ع) نقل شده که مراد زنده کردن زمین به عدالت است [29]

ب : امنیت :

یکی از نیازهای اساسی اجتماعات بشری امنیت است و در روایات هم امنیت یکی از بزرگترین نعمت های الهی شمرده شده است . [30]
در حکومت جهانی حضرت مهدی عج امنیت به نحو احسن پیاده خواهد شد و پیامبر گرامی اسلام در روایتی که جابر از آنحضرت نقل نموده بر امنیت پایدار در حکومت امام زمان عج تاکید کرده است در ذیل آیه ” لیظهره علی الدین کله ” از پیامبر (ص) نقل شده که فرمود ” لا یکون حتی لا یبقی یهودی و لا نصرانی صاحب مله الا الاسلام حتی تامن الشاة الذئب و البقره الاسد و الانسان الحیه و حتی لا تعرض فأره جرابا [31]
در آن زمان دینی جز اسلام نمی ماند و گوسفندان از گرگ و گاو از دست شیر و انسان از دست مار ایمن می شود حتی موشها انبانها را سوراخ نمی کنند . یعنی به قدرت الهی امنیت فراگیر در آن عصر به گونه ای خواهد بود که نه تنها انسانها بلکه حیوانان هم ایمن خواهند بود و از ائمه اطهار علیهم السلام نیز در مورد امنیت در حکومت امام زمان عج روایاتی وارد شده که ما از پرداختن به آنها صرف نظر می کنیم و عامل اساسی ایجاد چنین امنیتی علاوه بر عنایت الهی ؛ ریشه کن شدن عوامل نا امنی مانند فقر ؛ بیکاری ؛ جاه طلبی و … و سرکار آمدن حاکمان عادل و دلسوزی که بطور شبانه روزی به فکر آسایش مردم و ایجاد عدالت هستند و به فرموده رسول خدا در مورد صفات حاکمان اسلامی که فرمود …. ولم یغلق بابه دونهم فیاکل قویهم ضعیفهم [32] حاکم اسلامی در خانه خود را به روی مردم نبندد تا توانای ایشان ناتوان را بخورد، عمل خواهند نمود.

گذشته از عوامل فوق در عصر امام زمان عج امنیت روانی هم در جامعه حاکم خواهد شد به فرموده پیامبر اعظم (ص) انسانها مورد تکریم قرار خواهند گرفت ” تعظم الامه “[33] و مردم غنای نفس پیدا خواهند کرد [34]
و همچنین در روایات از تالیف قلوب مردم و نزدیک شدن دلها به هم سخن گفته شده است

و در یک کلمه در حکومت امام زمان عج تمام سنتهای حسنه که انبیای الهی آورده اند ولی مورد عمل واقع نشده همه جامه ی عمل خواهند پوشید و حضرت مهدی عج آن سنتها را احیاء خواهد نمود . [35]
در چنین جامعه ای است که عامه و خاصه از حکومت وی راضی و خوشحال خواهند بود .[36] و ترس و اضطراب و دلهره در مردم معنا نخواهد داشت.

ابعاد دینی فرهنگی حکومت امام زمان (ع)

الف : دین در حکومت امام زمان عج

آنچه مسلم است این است که حکومت جهانی حضرت مهدی (ع) یک حکومت دینی خواهد بود ودر آن عصر دین اسلام بر تمامی ادیان جهان غلبه خواهد کرد همچنانکه در بحث حکومت جهانی گفتیم دین اسلام جهانی خواهد شد ؛ و اغلب مفسرین ذیل آیه 34 توبه گفته اند قرآن وعده پیروزی دین اسلام بر سایر ادیان را داده واین مهم در زمان حکومت امام زمان (ع) تحقق پیدا خواهد کرد [37]
واز پیامبر گرامی اسلام نقل شده : “ان الله فتح هذا الدین بعلی واذا قتل فسد الدین ولا یصلحه الا بالمهدی “[38]-خدای متعال این دین (اسلام ) را به وسیله علی فتح کرد وپس از شهادت آن حضرت دین فاسد می شود وکسی نمی تواند آن را اصلاح کند مگر مهدی (ع). معنای این روایت با اندک تاملی در تاریخ سیاسی اسلام و جریانهایی که در آن عصر به وجود آمد وسبب منشعب شدن مسلمانان به فرقه های مختلف شد، قابل درک است وهنگام ظهور آنحضرت حق به طور کامل برای همگان آشکار خواهد شد ودر آنروز مشخص خواهد شد که کدام فرقه از 72 ملت برحق بوده است . و در اینکه اسلام دین جهانی است ودر عصر ظهور دین حاکم خواهد بود جای هیچگونه تردید نیست بحثی که وجود دارد این است آیا در عصر حاکمیت دین اسلام بر جهان ،ادیان دیگر هم جایگاهی خواهند داشت ؟ به عنوان مثال آیا مثل زمان پیامبر (ص) اهل کتاب می توانند به دین خود باقی بمانند ؟ منتهی باالتزام به شرایط ذمه که یکی از آنها پرداخت جزیه است، یا به طور کلی ادیان دیگر از بین خواهند رفت و دین اسلام به تنهایی در جهان باقی خواهد ماند؟ در تفاسیر گفته اند زمان ظهور حضرت مهدی عج دینی جز اسلام باقی نمی ماند نه یهودی نه نصرانی و نه صاحب هیچ دین دیگری بر روی زمین باقی نخواهد ماند [39] . لذا در روایاتی که سخن از نزول عیسی (ع) و برداشته شدن جزیه به میان آمده عدهای از مفسران گفته اند دیگر موضوعی برای جزیه باقی نمی ماند . [40] در مقابل عده ای گفته اند مراد از پیروزی دین اسلام بر سایر ادیان ؛ ظاهر شدن برهان و حجت دین اسلام و به عبارت دیگر آشکار شدن حقانیت اسلام است بر دیگر ادیان گرچه ممکن است عده ای هم در مقابل دین حق تسلیم نشوند و به آن ایمان نیاورند . [41] و از پیامبر (ص) نقل شده و این وعده خداوند است که دین اسلام را برتر از دیگر ادیان قرار دهد و این برتری هنگام خروج عیسی ( و زمان ظهور مهدی عج) تحقق پیدا می کند و در آن زمان کسی روی زمین باقی نمی ماند مگر اینکه یا مسلمان می شود یا جزیه پرداخت می کند . [42] و مقداد هم از پیامبر (ص) نقل کرده که فرمود : لا یبقی علی وجه الارض بیت مدر و لا وبر الا ادخله الله کلمه الاسلام اما بعز عزیز اما بذل ذلیل …. [43]
در روی زمین هیچ خانه ای باقی نمی ماند مگر اینکه اسلام داخل آن خانه می شود و صاحبان آنها را یا عزیز می کند و عزت می بخشد یا ذلیل می کند . مراد از عزت بخشیدن این است که آنها دین اسلام را می پذیرند و بدین وسیله صاحب عزت می شوند و یا هم آن را نمی پذیرند در نتیجه باید شرایط ذمه رابپذیرند که آن هم مایه ذلت است . لذا به نظر این گروه برداشته شدن جزیه توسط عیسی (ع) نه از باب این است که جزیه دیگر موضوعیت ندارد چون غیر مسلمانی باقی نمی ماند؛ بلکه برداشته شدن جزیه به خاطر این است که موارد مصرف آن بین مردم آن عصر پیدا نمی شود . [44]
از مجموع احادیث و نظریات فوق بدست می آید در آن عصر دین غالب و حاکم دین اسلام است و اگر کسی هم بخواهد به دین خود بماند باید شرایط ذمه را یعنی تسلیم شدن در مقابل احکام اسلام را بپذیرد .

ب : علم و فرهنگ در حکومت امام زمان عج

در روایات زیادی از پیامبر گرامی اسلام نقل شده که فرموده …. یعمل بسنتی ….[45] مبنای عمل حضرت مهدی عج عمل به سنت من است و این جمله با ضمیمه خطبه علی (ع) که اهداف انبیاء را بیان کرده ؛ سیمای حکومت مهدی عج را بیشتر نمایان می کند .

علی (ع) فرمود : فبعث فیهم رسله واتر الیهم انبیائه لیستادوهم میثاق فطرته و یذکروهم منسی نعمته …. و یثیروا لهم دفائن العقول و یروهم الآیات المقدره من سقف فوقهم مرفوع و مهاد تحتهم موضوع و معایش تحییهم و اجال تفنیهم …. [46] خداوند فرستادگان خود را در میان مردمان برانگیخت و پیامبران خویش را پیاپی روانه کرد تا از آنان رعایت میثاق فطری (الهی) را باز طلبند و نعمتهای فراموش شده خدایی را به یاد آنان آورند … و نیروهای پنهان خود آدمی را آشکار سازند و آیات بهنجار آفرینش را به مردم بنمایانند ؛ یعنی سقف افراشته آسمان و مهد گسترده زمین و نعمتها و وسایل زندگی که حیات مردمان را تامین می کند و مرگی که دوران زندگی آنها را به پایان می برد …

آنچه که در این خطبه مطرح شده است شناخت مسایل اصلی جهان و انسان را از اهداف اصلی پیامبران بیان کرده وآنرا درکنار خودشناسی ؛ کیهان شناسی ؛ شناخت شیوه های معیشت و اداره زندگی ؛ ….قرار داده است نقش اصلی دعوت پیامبران گسترش دانایی و آموزش و تجربه و تعلیم است ؛ پیامبران به انسانها راه و رسم زندگی ؛ هدف و نتیجه آن را می آموزند . [47]
لذا در عمل به سیره پیامبر (ص) همه این اهداف نهفته است و در برخی روایات پیامبر گرامی اسلام تصریح دارد ” یاتی بذخیره الانبیاء “[48] یا مواریث الانبیاء … یعنی فرهنگ حاکم در عصر امام زمان عج فرهنگ انبیاء و دین خواهد بود و مردم به هدف واقعی زندگی پی خواهند برد و مصلحت خود را از سرابهایی که به اسم علم و هنر و اندیشه به خورد مردم داده می شود تشخیص می دهند و از بین بردن بدعتها و جهلها یکی از کارهایی است که حضرت مهدی عج انجام خواهد داد کما اینکه پیامبر گرامی اسلام فرمود ” تاسعهم قائمهم الذی یملاء الله عز و جل به الارض نورا بعد ظلمتها و عدلا بعد جورها و علما بعد جهلها [49] ” نهمین (امام از فرزندان امام حسین (ع) ) قائم است که خداوند به دست وی سرزمین تاریک (زندگی) را نورانی و روشن می کند و از عدل آکنده می کند پس از (دوران ) ظلم . و علم و دانایی را فراگیر می سازد پس از دوران جهل و نادانی … تعبیر فراگیری علم و دانایی پس از جهل ؛ آنهم در مورد عصری که ادعا دارد بر جهلها فائق شده و در فضا و کرات دیگر راه پیدا کرده و به اسراری دست یافته که بشر در هیچ عصری به آن دست نیافته بود ؛ نشانگر این است که علمی که امروزه بشر دارد در مقابل علمی که در زمان حکومت حضرت مهدی عج پیدا می کند مثل جهل در مقابل علم است لذا از امام صادق (ع) روایت شده – علم و دانایی از 27 حرف تشکیل شده است تمام آنچه پیامبران آورده اند 2 حرف است و مردمان بیش از 2 حرف تاکنون نشناخته اند آنگاه که قائم ما قیام می کند 25 حرف دیگر را آشکار می سازد . [50]

ابعاد رفاهی اقتصادی حکومت حضرت مهدی عج

در حکومت امام زمان عج امکانات جامعه به صورت مساوی در میان مردم تقسیم خواهد شد بهره مندی زورمداران از امکانات جامعه به همان اندازه خواهد بود که افراد ضعیف جامعه بهره مند هستند عوامل عقب ماندگی ها ؛ فقر ؛ فلاکت ؛ کمبودها از بین خواهد رفت چرا که کارشناسان عوامل عقب ماندگی ملتها را دو عامل نظام اقتصادی و نظام سیاسی حاکم بر جهان می دانند نظام اقتصادی جهان معمولا مبتنی بر ثروت اندوزی و تسلط بر منابع جهان است و دنیا برای رسیدن به این هدف از هیچ جنایتی فروگذار نیست و لو به قیمت نابودی هزاران نفر از نفوس بشری و از بین رفتن کرامت انسانی و صدها مشکل دیگر باشد . و نظامهای سیاسی جهان هم غالبا وابسته به قدرتهای اقتصادی و سرمایه داری هستند و در جهت تامین منافع آنان تلاش می کنند . [51] در حکومت امام زمان عج این بندها گسسته می شوند عوامل سلطه بر فکر ؛ فرهنگ ؛ اقتصاد و سیاست جهان نابود می شوند و انسانها از این دامها رهایی پیدا می کنند و کرامت انسانی معنا می یابد ” و تعظم الامه ” علاوه بر از بین رفتن عوامل مادی و ظاهری موانع معنوی هم به مصداق آیه ” لو ان اهل القری آمنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الارض …. ” [52] از بین خواهد رفت چرا که در میدنه فاضله حکومت مهدویت عبادت و دینداری و از بین رفتن ظلم و ستم و معصیت از برنامه های اساسی آنحضرت می باشد لذا تمامی عوامل فقر و تبعیض از بین خواهد رفت و پیامبر گرامی اسلام اوضاع رفاهی معیشتی مردم آن عصر را چنین توصیف می نماید : یخرج رجل من اهل بیتی یعمل بسنتی و ینزل الله البرکه من السماء و تخرج له الارض برکتها [53] فردی از اهل بیت من ظهور می کند به سنت من عمل می کند و آنروز است که خداوند برکت آسمان و زمین را ظاهر می کند .

در روایت دیگری می فرماید : یخرج فی آخر امتی المهدی یسقیه الله الغیث و تخرج الارض نباتها و یعطی المال صحاحا [54] در آخر امت من ( آخر الزمان ) مهدی ظهور می کند ( به برکت وی ) خداوند باران رحمت خود را نازل می کند و زمین خوردنیهای خود را آشکار می کند و آنحضرت مال را به صورت مساوی بین مردم تقسیم می کند .

در روایت دیگر پیامبر ( ص) فرمود : فتنعم امتی فی زمانه نعیما لم ینعموا مثله قط البر منهم و الفاجر یرسل السماء علیهم مدرارا و لا یبخس الارض شیئا من نباتها و المال کدوس یاتیه الرجل فیسأله فیحثی له [55] در زمان حکومت مهدی عج امت من- نیکو کار و فاجر – به گونه ای متنعم می شوند که در هیچ عصری مثل آن متنعم نشده اند آسمان نزولات خود را فراوان فرو می ریزد زمین از نعمتهای خود دریغ نمی کند و مال فراوانی جمع می شود شخصی از حضرت طلب کمک می کند حضرت به مقدار فراوانی به وی می بخشد – در برخی روایات آمده دامن شخص را به مقداری که توانایی حمل داشته باشد پر از مال می کند . [56] و باز پیامبر فرمود ” فی آخر امتی خلیفه یحثی المال حثیا و لا یعده عدا [57] در آخر امت من خلیفه ای می آید مال را فراوان و بدون شمارش می بخشد ؛ نیز پیامبر فرمود عطایای حضرت مهدی گواراست [58] و ساکنین آسمان و زمین از حکومت وی راضی خواهند بود.[59]
در برخی روایات هم گفته شده زمین تمام گنجهای خود را در اختیار آنحضرت قرار می دهد[60] حضرت برای هر کس هر مقدار که بخواهد می بخشد [61] و در زمین هیچ خرابی پیدا نمی شود مگر اینکه آنحضرت آباد می کند[62] از مجموع این روایات بدست می آید که در زمان آنحضرت یک حکومت عادلانه غیر قابل توصیف برجهان حاکم خواهد شد و همه مردمان در رفاه و آسایش و بدون دغدغه زندگی خواهند کرد در برخی روایات هم اوضاع آن عصر به گونه ای توصیف شده که زکوات و صدقات در دست مردم باقی می ماند [63] و از اهل کتاب جزیه برداشته می شود چون موارد مصرف آنها پیدا نمی شود .

سخن در این زمینه فراوان است ما به همین مقدار اکتفا می کنیم به امید آن روزی که همه مظلومین ومستضعفان جهان برسر سفره کریمانه حکومت حق بنشینندواز دست این همه ظلم وتبعیض و بی عدالتی رها شوند.

پی نوشت:

[1] فرهنگ معین ج 2 ص 1544

[2] – فصلنامه تخصصی انتظار موعود شماره 16 ص 49

[3] – لسان العرب ج 6 ص 399

[4] – بحار الانوار ج 52 ص 312

[5] – مجمع البیان ج 7-8 ص 107

[6] – کمال الدین ص 280

[7] – همان ص 282

[8] – معجم احادیث الامام المهدی – شیخ علی کورانی ج 1 ص 347

[9] – کمال الدین ص 394

[10] – سید محمد صدر – تاریخ ما بعد الظهور ص 322

[11] – بحار الانوار ج 51 ص 82

[12] – همان ص 83

[13] – سوره احزاب آیه 40

[14] – سوره فرقان آیه 1

[15] – المیزان ج 14 ص 331

[16] – سوره توبه آیه 34

[17] – قرطبی ج 8 ص 122

[18] – تفسیر طبری ج 26 ص 141 – قرطبی ج 8 ص 121

[19] – سوره قصص آیه 5

[20] – تبیان ج 8 ص 129

[21] – سوره انبیاء آیه 1.5

[22] – -جامع البیان ج 16 ص 139

[23] – تفسیر شریف لاهیجی ج 3 ص 155 – تفسیر المیزان ج 14 ص 330 – بحار الانوار ج 15 ص 187

[24] – سوره حدید آیه 25

[25] – النعمانی – الغیبه ص 81 – طبرانی – المعجم الکبیر ج 10 ص 134

[26] – محمد رضا حکیمی – عصر زندگی ص 23-24

[27] –

[28] – سوره حدید آیه 17

[29] – تفسیر نور الثقلین ج 5 ص 243

[30] – بحار الانوار ج 63 ص 315

[31] – تفسیر المیزان ج 9 ص 255 – معجم احادیث الامام المهدی ج 5 ص 149 کورانی

[32] – کلینی = کافی ج 1 ص 406

[33] – حاکم نیشابوری – المستدرک ج 4 ص 558

[34] – احقاق الحق ج 13 ص 187

[35] – کمال الدین ص 272 و 271 و 255

[36] – پاورقی کتاب الغیبه نعمانی ص 16

[37] – تفسیر عیاشی ج2ص87-زاد المسیر ج 3 ص 290

[38] -احقاق الحق ج13 ص 260

[39] – الدر المنثور ج 4 ص 176

[40] – المیزان ج 9 ص 256

[41] – زاد المسیر ج 3 ص 428

[42] – تفسیر الکبیر ج 16 ص 40 – بحار الانوار ج 52 ص 383

[43] – مجمع البیان ج 5-6 ص 38

[44] – بحار الانوار ج 52 ص 383

[45] – بحار الانوار ج 51 ص 82

[46] – نهج البلاغه 33

[47] – محمد حکیمی – عصر زندگی ص 186

[48] – بحار الانوار ج 51 ص 72

[49] – کمال الدین ص 260

[50] – بحار الانوار ج 52- ص 336

[51] – محمد حکیمی – عصر زندگی ص 108

[52] – سوره اعراف آیه 96

[53] – احقاق الحق ج 13ص 215

[54] – کنزالعمال ج 14 المتقی الهندی ص 273

[55] – القتال النیشابوری – روضه الواعظین ص 485 – سنن ابن ماجه ج 2 ص 1367

[56] – بحار الانوار ج 51 ص 92

[57] – ملا صالح مازندرانی – شرح اصول کافی ج 6 ص 256 – بحار الانوار ج 36 ص 365

[58] – احقاق الحق ج 13 ص 248

[59] – طبری – دلایل الامامه ص 471

[60] – – المهدی الموعود المنتظر ج 2 ص 11

[61] – مسند احمد ج 3 ص 5 و 39

[62] المهدی الموعود المنتظر ج 2 11

[63] – صحیح بخاری ج 3 ص 136

منابع:

1- قرآن کریم

2- نهج البلاغه

3- احقاق الحق القاضی نور الله التستری

4- بحار الانوار المولی محمد باقر المجلسی

5- تاریخ ما بعد الظهور – محمد الصدر –

6- التبیان فی تفسیر القرآن – شیخ الطائفه ابی جعفر محمد بن الحسن الطوسی

7- تفسیر شریف لاهیجی محمد بن شیخ علی الشریف الاهیجی

8- التفسیر العیاشی المحدث الجلیل محمد بن مسعود بن عیاش المعروف بالعیاشی 320

9- تفسیر القمی ابوالحسن علی بن ابراهیم القمی 308

10- التفسیر الکبیر الامام فخر الدین الرازی 606

11- تفسیر نور الثقلین المحدث الجلیل الشیخ عبد علی بن جمعه العروس الحویز 1112

12- الجامع لاحکام القرآن – محمد بن احمد الانصاری القرطبی 671

13- جامع البیان – ابو جعفر محمد بن جریر الطبری 310

14- الدر المنثور – عبد الرحمن جلال الدین السیوطی 911

15- دلائل الامامه – ابو جعفر محمد بن جریر الطبری الشیعی قرن چهارم

16- روضه الواعظین فتال

17- زاد المسیر فی علم التفسیر – ابو الفرج جمال الدین عبد الرحمن بن علی الجوزی القرشی البغدادی 597

18- سنن ابن ماجه- الحافظ محمد بن یزید القزوینی 275

19- شرح الاخبار- قاضی نعمان المغربی

20- شرح اصول کافی ملا صالح مازندرانی

21- صحیح البخاری- محمد بن اسماعیل بن ابراهیم البخاری 256

22- عصر زندگی- محمد رضا حکیمی

23- الغیبه- محمد بن ابراهیم النعمانی قرن الرابع

24- فرهنگ فارسی- محمد معین

25- فصلنامه تخصصی انتظار موعود ش 16

26- اصول الکافی- محمد بن یعقوب کلینی 328

27- کنزالعمال- علی متقی هندی 975

28- کمال الدین و تمام النعمه- الشیخ الصدوق محمد بن علی بن بابویه القمی 381

29- لسان العرب- ابن منظور 711

30- المستدرک علی الصحیحن- الحافظ محمد بن عبد الله الحاکم النیسابوری 405

31- مسند الامام احمد بن حنبل الشیبانی 229

32- المهدی الموعود المنتظر

33- مجمع البیان- طبرسی 548

34- معجم احادیث الامام المهدی- علی کورانی

35- المعجم الکبیر- طبرانی

36- المیزان فی تفسیر القرآن- علامه محمد حسین طباطبائی