از مکاتبه تان با ما، که نشانگر اعتماد شما به این مرکز است خرسندیم و خوشحالیم مخاطبمان فردی است که در مواجهه با دغدغه های ذهنی اش، اقدام به مشاوره خواهی می کند. این را بدانید که یکی از نشانه های افراد عاقل و پویا، کسب آگاهی در زمینه های مورد نیاز است. پرسشگر گرامی؛
صله‌ی رحم از دستورات مهم دین ما است و شما نمی‌توانید بخاطر خجالتی بودن، آنرا ترک کنید. لذا باید در صدد رفع مشکل خود برآیید.
قبل از هر چیز به شما می گوییم مشکلی که شما با آن روبرو هستید –خجالتی بودن- با کمی همت و تمرین، قابل درمان است و نباید احساس کنید که شما تنها با این مشکل مواجه هستید؛ هر روزه افراد فراوانی با ما مکاتبه می نمایند که با همین مشکل، دست و پنجه نرم می کنند و خوشبختانه اکثرشان با توکل به خدا و تلاش و کاربست راهکارهایی که ما به آن ها ارائه می کنیم، بر این مشکل فائق می آیند. پس مطمئن باشید که شما هم می توانید.
*یکی از دلایل عمده کمرویی و خجالتی بودن، ضعف در اعتماد به نفس و احساس خود ارزشمندی است. پدیده کمرویی که امروزه به عنوان یک معلولیت اجتماعی مطرح است، رابطه مستقیمی با چگونگی نگرش فرد نسبت به خود و احساس خودارزشمندی وی دارد. در درمان کمرویی، برای کاهش اضطراب و افزایش مهارت های اجتماعی (مثل شمرده و رسا صحبت کردن برقراری ارتباط بصری با مخاطبین و…)، بدون توجه اساسی به اصول و روش‌های تقویت اعتماد به نفس اقدام موثری انجام نمی‌پذیرد.
خودشناسی و پذیرش مسوولیت اجتماعی از مهم ترین هدف‌های تربیتی در هر جامعه‌ای است و برخورداری از حس خودارزشمندی و اعتماد به نفس قوی به مثابه یک سرمایه ارزشمند حیاتی، برای همه انسانها، از موثرترین عوامل پیشرفت و شکوفایی استعدادها وخلاقیتها به شمار می‌آید.
به طور کلی، فرایندهای شناختی، احساسات، انگیزه ها، و برقراری ارتباط فی‌مابین، شیوه زندگی، تصمیم گیری‌ها و انتخاب‌های ما، قویاً متأثر از چگونگی احساس خودارزشمندی و اعتماد به نفس است. یک اراده قوی در گرو اعتماد به نفس قوی و استوار است. تسلیم ناپذیری، مطمئن، مصمم و راسخ قدم بودن از صفات برجسته رهبران بزرگ تاریخ انسان‌هاست. به عبارت دیگر, تنها عوامل تعیین کننده رفتار، اعتماد به نفس و احساسی است که ما نسبت به خودمان داریم. به قول مازلو ما برای سلامت روانی خود نیاز به احساس اعتماد به نفس مثبت و قوی داریم.
در ادامه توضیحاتی در سه بخش «اعتماد به نفس و تقویت آن»، «راهکارهایی برای تقویت مهارت سخن گفتن در جمع» و «درمان کمرویی» تقدیم تان می کنیم، که امید است مورد استفاده شما قرار بگیرد.
پیش از پرداختن به این بخش ها، چند نکته مهم و کلیدی را به شما می گویم که عمل به آن ها برای غلبه بر هر مشکلی (از جمله مشکل شما) لازم است:
1. تغییر در ویژگی های رفتاری، امری کند و تدریجی است، پس در این راه (غلبه بر مشکل) نباید هیچگاه ناامید شوید و انتظار داشته باشید به سرعت مشکلتان حل شود. همانگونه که این حالت شما به طور دفعی ایجاد نشده است، غلبه بر آن هم به طور دفعی و یکمرتبه صورت نمی گیرد. شما باید تمام تلاش خود را به خرج دهید و هر بار هم که شکست خوردید ناامید نشوید و دوباره تلاش کنید تا به نتیجه مطلوب برسید.
افرادی هم که می گویند به تمام راهکارها عمل کردم و نتیجه نگرفتم، به خاطر این است که عجله دارند و تصور می کنند باید اتفاقی جادویی بیفتد و با عمل به برخی راهکارها، مشکلشان به سرعت حل شود. گاهی اوقات چندین ماه باید ذهن خود را معطوف به راهکارهای مناسب کنید تا موفقیت (آن هم به تدریج) حاصل شود.
اکثر افرادی که نمی توانند بر این گونه مشکلات غلبه کنند به این علت است که سریع ناامید می شوند و دست از تلاش بر می دارند. شما مثلث «اراده»، «تلاش مستمر» و «ناامید نشدن» را تشکیل دهید، تا بر این مشکل فائق آیید. هر کدام از اضلاع این مثلث نباشد، احتمال موفقیت شما هم نخواهد بود. (پس شما حداقل یکسال، به راهکارهایی که در ادامه خواهد آمد دقیقاً عمل کنید تا نتیجه آن را ببینید).
2. این را بدانید مشکلاتی که برای فرد به وجود می آید و با اعمال اختیاری او سر و کار دارد، جز توسط خود فرد حل نخواهد شد؛ شما اگر اراده جدی برای غلبه بر مشکلتان نداشته باشید و تلاش های لازم را انجام ندهید، بهترین مشاوران دنیا، با بهترین راهکارها هم نمی توانند کاری برایتان انجام دهند و در این میان تنها کسی که متضرر می شود خودتان هستید. کار مشاور آگاهی دادن و ارائه راهکارهای مناسب در زمینه مربوط است؛ پیمودن راه با خود فرد است.
3. فراموش نکنید که مشکلات، در زندگی همه افراد به انحاء مختلف وجود دارد و تنها مختص شما نیست. این قانون تغییر ناپذیر دنیاست : «هر کسی که پرچم تسلیم را در برابر مشکلاتی که با آن مواجه می شود بالا ببرد، باید تبعات منفی آن را هم بپذیرد و هرکسی هم که در برابر مشکلات مقاومت کند و تلاش های لازم را به خرج دهد، طعم موفقیت را می چشد». این کیفیت تلاش های ماست که آینده مان را روشن یا تاریک می سازند.
*بخش اول؛ اعتماد به نفس و تقویت آن :
علت اصلی اینکه فرد توانایی های خود را دست کم، یا نادیده می گیرد، عدم اعتماد به نفس در اوست. اعتماد به نفس در هر کاری وقتی در انسان شکل می گیرد که انسان توانایی و مهارت لازم را در آن داشته باشد. این شرط اول وجود اعتماد به نفس است. وقتی این توانایی ها در فرد نباشد اعتماد به نفس معنایی ندارد. عدم اعتماد به نفس که همه جا می شنوید از جایی شروع می شود که ما در زمینه هایی که مهارت و توانایی انجام کاری را داریم و خودمان هم به آن اشراف کامل داریم با مشکل روبرو می شویم و نمی توانیم آن توانایی ها را در عرصه های اجتماعی از خود بروز دهیم. مسأله عدم اعتماد به نفس و دست کم گرفتن توانایی هایمان اینجاست که رخ می نماید.
شخصی که توانایی صحبت کردن و ابراز وجود را در خود می بیند ولی آن را نمی تواند در عرصه های مختلف اجتماع به ظهور برساند، معلوم است که اعتماد به نفسش در این زمینه پایین است. پس اگر شما کاری را بلد نباشید و آن را انجام دهید و شکست بخورید، بحث اعتماد به نفس مطرح نمی شود، چرا که شما مهارت آن کار را نداشته اید و نتیجه نامطلوب آن هم مربوط به عدم مهارت شما بوده و نه عدم اعتماد به نفس؛ ولی اگر مهارت انجام کاری را دارید ولی نمی توانید آن را به خوبی عرضه کنید مشکل عدم اعتماد به نفس مطرح می شود.
به عبارت دیگر اعتماد به نفس دیدگاهی است که به فرد اجازه می دهد تا از خود تصویری مثبت و واقعی داشته باشد، البته داشتن اعتماد به نفس به این معنی نیست که فرد قادر به انجام هر کاری هست، بلکه افراد با اعتماد به نفس انتظارات واقع گرایانه دارند. حتی وقتی که بعضی از انتظاراتشان برآورده نمی شود دیدگاه مثبتشان را حفظ می کنند و خودشان را قبول دارند.
نداشتن اعتماد به نفس، علل زیادى دارد:
یکى از آنها داشتن افکار منفى است و چون زیر بناى احساسات انسان افکار او است، اگر این افکار منفى باشد، احساسات او نیز منفى و تخریب گر خواهد بود. اگر بتوانید افکار منفى را تبدیل به افکار مثبت کنید، ترس شما از بین مى رود. بنابراین ما مى توانیم با اصلاح افکار منفى خود، بسیارى از احساسات نادرستمان را – که برخاسته از این افکار منفى است – از بین ببریم.
علت دیگر نداشتن اعتماد به نفس، اضطراب اجتماعى است. اضطراب اجتماعى از عدم یادگیرى مهارت هاى اجتماعى ناشى مى شود. یکى از ابعاد وجودى انسان که باید در محیط خانه، مدرسه و اجتماع، متناسب با سایر ابعاد رشد کند، بعد اجتماعى است. انسان موجودى اجتماعى است و باید در بستر اجتماع با هم نوعان خود زندگى کند.
براى اینکه بعد اجتماعى انسان رشد کند و در صحنه هاى گوناگون بتواند با دیگران روابط مناسبى داشته باشد باید مهارت هاى اجتماعى را یاد بگیرد. بعضى خانواده ها و یا بعضى از معلمان و مربیان دوران کودکى و نوجوانى، زمینه رشد و شکوفایى کودک را آن طور که باید، فراهم نمى کنند که یا قادر به آن نیستند، یا امکانات لازم را ندارند و یا خودشان نیز در این زمینه دچار مشکل هستند.
وقتى نوجوان و جوان وارد صحنه هاى بزرگ اجتماعى مى شود، فشار و ناراحتى هاى کم رویى را در خود بیش تر حس مى کند؛ زیرا مى خواهد دوست یابى کند، با همکلاسان خود صمیمى باشد، با اقوام و آشنایان خود ارتباط برقرار کند، دچار اضطراب، خجالت و کم رویى و عوارض ناشى از آن مى شود.
خوشبختانه یادگیرى مهارت هاى اجتماعى و بر طرف کردن اضطراب و ترس، کارى است که امکان عملى آن وجود دارد و تجربه نیز آن را ثابت کرده است. بنابراین اگر کسى تصمیم جدى داشته باشد، مى تواند با این مشکل مقابله کند و خود را درمان نماید و از حصار کم رویى رها شود و از توانمندى هایى که دارد، در صحنه اجتماع بهره ببرد.
*راهکار علمی برای تقویت اعتماد به نفس
1. توانایى ها و استعدادهاى خود را شناسایى کرده آنها را بر روى کاغذى یادداشت کنید. هر روز آن را براى خود بخوانید و هرگاه توانمندى دیگرى در خود یافتید، به فهرست تهیه شده اضافه کنید.
2. خود را مثبت ارزیابی کنید. به خود تلقین کنید که من فردى توانا و با اراده هستم.
3. از منفى بافى درباره خود و اعمال و کارهایتان جدا پرهیز کنید.
4. گذشته ناموفق و شکست ها را فراموش کنید. اگر تصورى نامطلوب از گذشته دارید، به دست فراموشى سپارید. تصور نامطلوب اجازه نمى دهد به تغییرات خویش پى برید و حقیقت کنونى تان را دریابید.
5. ریسک کنید. روى تجربیات جدید، با دید یادگیرى بیش تر فعالیت کنید و از شکست نهراسید. شکست ها را پلی برای پیروزی ببینید. چنانچه این گونه عمل کنید، امکانات جدیدى براى شما فراهم مى آید و حس خویشتن پذیرى تان تقویت مى شود.
6. خود را با دیگران مقایسه نکنید. هرگز خود یا موفقیت هاتان را با دیگران مقایسه نکنید. همواره به رقابت با خویش بپردازید؛ زیرا هر کس از شرایط و امکانات خاص خود برخوردار است. همچنین هیچگاه نقاط منفی زندگی تان را با نقاط مثبت زندگی دیگران مقایسه نکنید. زیرا آن ها هم نقاط منفی ای دارند که شما از آن ها بی اطلاع هستید.
7. ارتباط با خدا را حفظ و تقویت کنید. مهم ترین روش کسب اعتماد به نفس، ارتباط با خداوند و نیایش با او است. وقتى بتوانید حضور در محضر خالق هستى و کمال مطلق را احساس و به او تکیه و اعتماد کنید و بزرگى اش را دریابید و به او بپیوندید، به بزرگى شخصیت خویش واقف خواهید شد. بنابراین، در نمازها حضور قلب بیش تر پیدا کنید و خود را با ذات اقدس الهى مرتبط بدانید.
9. از هدف های کوچک و متوسط شروع کنید. یکی از علل شکست های مکرر افراد که منجر به احساس خودکم بینی و از دست دادن اعتماد به نفس می شود، در نظر گرفتن هدف های بزرگ و دست نیافتنی است. چنانچه در مثال گفته اند: سنگ بزرگ نشانه نزدن است. برای این که به خودباوری و اعتماد به نفس برسیم، لازم است ابتدا از هدف کوچکتر شروع کنیم تا با دست یافتن به هدف و چشیدن طعم موفقیت، اعتماد به نفس و احساس خودارزشمندی در ما تقویت شود.
10. خودتان را باور داشته باشید و به جای سرزنش کردن خود سعی در جبران اشتباهات گذشته تان کنید.
11. تصمیم بگیرید با اقوام خود ارتباط برقرار کنید. از ارتباط با کسانی که بیشتر دوستشان دارید شروع کنید؛ ابتدا چند دقیقه تلفنی حال آنان را بپرسید و کم‌کم به دقایق این ارتباط بیفزایید و سپس دیدارهای کوتاه‌مدت داشته باشید و… در اینجا باید یاد آور شد، این مقصود اندک اندک به دست مى آید نه با چند جلسه تمرین.  
امیدواریم با توجه به اهمیت و حساسیت موضوع، با همت عالى و بلند، در به کار بستن این راهکارهاى عملى، اهتمام کامل و دقیق و مستمر داشته باشید، تا به هدف نائل آیید.
اجراى پیوسته دستور العمل ها، تکنیک ها و رفتارهای صحیح، در رسیدن به هدف سودمند است. مطمئن باشید با جدیت، پشتکار و تمرین به خوبى مى توانید بر این مشکل پیروز شوید.
*بخش دوم؛ راهکارهایی برای تقویت مهارت سخن گفتن:
1. قبل از هرچیز باید دانست که کسب چنین مهارتی مشکل نیست و گمان نشود مهارت خوب سخن گفتن بدون اضطراب، موهبتی است که به تعداد خاصی از مردم داده شده است؛ بلکه هر فردی که مشتاق آن باشد و تلاش کافی کند، می تواند استعدادش را در این زمینه پرورش دهد و به آن دست یابد.
در هر حال ممکن است در ابتدای کار، دچار نوعی بی اعتمادی و ترس باشید؛ ولی لحظاتی بعد با استقامت و تسلط بر خود، این ترس و وحشت، زایل خواهد شد. این اضطراب و ترس در ابتدای هر کاری هست. امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: هنگامی که از چیزی می ترسی، خود را در آن بیفکن، زیرا گاهی ترسیدن از چیزی، از خود آن سخت تر است. (نهج البلاغه،حکمت 175 ، ترجمه دشتی). شروع به آن کار و خود را غرق آن نمودن و در وسط آن فعالیت قرار گرفتن، ترس و اضطراب ابتدایی را از بین خواهد برد. کسی که هنوز شنا یاد نگرفته تا خود را وسط آب قرار ندهد، ترس و اضطراب او را رها نمی کند و این ترس، مانع از فراگیری شنا خواهد بود و باید وارد آب شود تا بر اضطراب خود فائق آید.
باید هر چه سریعتر در این راه اقدام نمایید و توفیق یابید و بر شور و اشتیاق شما افزوده شود و هر چه دیرتر پا به صحنه عمل بگذارید، ترس و نگرانی تان بیشتر می شود. پس با قاطعیت و اعتماد به نفس، وارد عمل شوید و جرأت و شهامت واقعی تان را جایگزین ترس و دلهره خود کنید.
2. ایجاد آمادگی نسبت به آنچه که می خواهید بیان کنید یا با دیگران به گفت وگو بنشینید، لازم است، در صورتی که ندانید چه می خواهید بگویید، نمی توانید احساس اعتماد به نفس داشته باشید.
3. تمرین کنید. این اصل، مهم ترین مرحله کار است. ترس همیشه از بی اعتمادی ناشی می شود و عدم اعتماد به نفس، نتیجه عدم آگاهی صحیح و شناخت کافی بر توانایی انجام دادن کار است. عدم آگاهی نیز از نداشتن تجربه ناشی می شود. بنابراین در هر کاری تمرین و تجربه موفقیت آمیز، لازم است تا به طور کلی ترس زایل شود.
در هرموقعیتی که قرار می گیرید، با اطرافیان خود باب گفت وگو را باز کنید وبه طرح نقطه نظرات خود، درباره موضوعات مختلف بپردازید. شکی نیست که سخن‌گفتن و اظهار نظر کردن درباره موضوعات مختلف، باید متناسب با شرایط زمانی و مکانی و موقعیت موجود باشد؛ همان طور که کودک خردسالی که می خواهد راه رفتن را بیازماید، در هر زمانی سعی می کند بایستد وراه برود لحظه ای آرام ندارد و جست و خیز می کند و از زمین خوردن نیز باکی ندارد.
4. نکته بعد، تدریجی بودن است. مهارت و توانایی راحت صحبت کردن، باید به طور تدریجی ایجاد شود و نه در زمان محدود و کوتاه. فردی که هنگام صحبت، دچار اضطراب می شود، نباید توقع داشته باشد پس از چند هفته، معالجه و درمان شود و ممکن است مدتی طول بکشد تا برخی نشانه های رفتاری این ترس و اضطراب کاملاً از وجودش رخت بربندد. مهم این است که ناامید نشد و به تلاش خود، تا رسیدن به موفقیت ادامه داد.
این را نیز بدانید که از دید روانشناسی مقداری اضطراب داشتن برای انجام هر کاری طبیعی است و باید باشد، چرا که در غیر اینصورت، فرد بی خیال انجام دادن کار می شود. اضطراب اگر از حد خود خارج شود و مانع انجام کار گردد به عنوان یک مشکل مطرح می شود.
5. هیچ گاه این فکر را در ذهن خود پرورش ندهید که هنگام صحبت کردن، دیگران شما را مسخره می کنند و به صحبت های شما می خندند. این تصور مانع از این می شود که در جمع اقوام صحبت کنید. به خود مطمئن باشید که هم می توانید خوب حرف بزنید و هم حرف خوب بزنید. اگر هم هنگام صحبت کردن، سرخ شدید، نفستان گرفت یا نتوانستید ادامه دهید، ناراحت نباشید و در آن لحظه صحبت خود را قطع کنید، ولی مجددا در فرصت های بعدی به اظهار نظر و صحبت در جمع بپردازید. اگر اینگونه عمل کنید مطمئن باشید این مشکلتان حل خواهد شد. ولی اگر از ارتباط خجالت بکشید و نگران نظر آن ها باشید، در این زمینه به موفقیت نمی رسید و از دست کسی هم کاری بر نمی آید.
* بخش سوم؛ درمان کمرویی:
برای درمان کمرویی در روابط اجتماعی توصیه هایی را می توان متذکر شد که عبازتند از:
۱- سعی کنید در جمع دوستان و آشنایان حاضر شده و با آنها ارتباط برقرار کنید و خاطرات و تجربه‌های جالب خود را برای دوستان صمیمی تعریف کنید.
۲- هرگز تصور کم‌رو بودن را به ذهن خود راه ندهید و واژه ها و عبارت هایی چون «من خجالتی هستم»، «من کم‌رو هستم» و «من جرأت بیان ندارم» را به زبان نیاورید؛ بلکه جرأت و شهامت را به خود تلقین کنید و با صدای بلند، در طول روز، چندین نوبت بگویید:«من شهامت بیان این سخن، عمل و فعالیت را دارم» و اجازه ندهید خاطره شکست های قبلی، به اندیشه شما راه یابد و همواره موفقیت های گذشته را به خاطر آورید.
۳- فهرستى از ده لغت یا عبارت – که بیانگر ویژگى هاى مثبت شخصیت شما است – تهیه کنید و روزى چند بار آنها را در قالب جمله کاملى بخوانید؛ مثلاً بگویید: «من باهوش هستم» و… .
4- هرگز به اندیشه و شناخت هاى آزاردهنده (مانند احساس حقارت، ناتوانى، بى کفایتى، شرمندگى و…) اجازه ندهید فضاى ذهن شما را اشغال کند. به محض ورود این افکار، ذهنیت هاى مطلوب و ویژگى هاى مثبت خود را با صداى بلند تکرار کنید.
6- هنگامی که استرس به شما رو می آورد، فکر تحقیرکننده و نگران کننده را تعطیل کنید و سعی کنید به خود بقبولانید که مردم آنگونه که شما منفی فکر می کنید فکر نمی کنند. به افکار مزاحم توجه نکنید تنها به کارتان و هدفتان فکر کنید.
7- شما باید خود را بپذیرید. مطمئنا شما نقاط قوت زیادی دارید که باید به آنها افتخار کنید. افرادی که با مشکل شما مواجه هستند معمولا نقاط قوت خود را نمی بینند و بر روی نقاط ضعف خود متمرکز می شوند ولی واقعیت این است که هیچ کسی نیست که نقطه ضعف نداشته باشد، پس شما باید این جمله ها را مرتب تکرار کنید که «من نقاط قوتی دارم که بخاطر آنها خودم را تحسین می کنم»؛ «من هیچ چیزی از دیگران کم ندارم»؛ «من قدرت صحبت کردن در جمع را دارم».
8- هنگام سخن گفتن، خود را گرفتار آداب و رسوم و تکلّف های بی مورد نسازید و ساده، راحت و عاری از هرگونه آداب خاص، حرفتان را بیان کنید.
9- ارتباط بصری با مخاطب را حفظ کنید.
10- هنگام سخن گفتن، به دیگران و قضاوت و حرکات و سکناتشان هرگز توجّه نکنید و گفتارتان را پی گیرید و با خونسردی، به هدف بیندیشید.
11- اجازه سوء استفاده به دیگران ندهید؛ کافی است به کار خود ادامه داده، در صورت روبه رو شدن با واکنش آنان، خود را در مقابل آنان احساس نکنید.
12- در انجام رفتارهای اجتماعی کوچک و در محیط‌های دیگر – که بیشتر احساس راحتی می کنید – فعال باشید و این کار را از سلام کردن، احوال پرسی، جواب سلام دادن، نگاه کردن، تعارف کردن و تعارف شنیدن، آغاز کنید و با تمرین، به کارهای بزرگ تر و مهم تر گسترش دهید.
13- با افراد فعّال و پرتحرکی که احساس خجالت نمی کنند، بیشتر مأنوس باشید و از خجالتی ها فاصله بگیرید.
14- توجه داشته باشید که تا زمین نخورید، راه رفتن نمی آموزید؛ پس باید نقد دیگران و تمسخر دیگران باشد؛ تا شما مجال رشد بیابید. بنابراین، اگر با عکس العمل دیگران روبه رو شدید یا در ارتباطهای آغازین، احساس ناتوانی کردید، از ادامه سخن یا عمل چشم بپوشید؛ و خود را برای ارتباط بهتر بعدی آماده کنید.
15- فهرستی از همه ویژگیهای خوب خود تهیه کنید. این کار به شما کمک می کند تا با عوامل تضعیف کننده مبارزه کنید.
16- از قبل برنامه ریزی کنید. اگر قرار است وارد جمع فامیل شوید، درباره نکته های قابل بحث فکر کنید، حتی متن گفتگوها را بنویسید و تا زمان رفتن، آن را مرور کنید با این کار، بیشتر احساس می کنید که می توانید از عهده حضور در آن جمع برآئید.
17- سعی کنید پاسخ دیگران را بدهید و نگاهتان با دیگران برخورد کند. لبخند بزنید. تعارف و احوال پرسی کنید. اگر سعی کنید با دیگران معاشرت کنید، آنها هم به شما احترام خواهند گذاشت. افراد خجالتی اغلب اشتباهاً متکبر و مغرور تلقی می شوند، زیرا احساس ناراحتی آنها سبب می شود، خود را از دیگران دور کنند. اگر خود را وادار کنید تا به دیگران پاسخ دهید، آنها هم به شما پاسخ می دهند و عکس العمل مثبتی را که شما برای غلبه بر ترستان نیاز دارید، به شما خواهند داد.
18- شما باید سبک صحبت کردن خود را تغییر دهید. سعی کنید کاملا شمرده و بدون عجله صحبت کنید تا فرصت کافی برای فکرکردن به موقعیت و صحبت هایتان را داشته باشید. افرادی که در روابط اجتماعی دچار اضطراب می شوند معمولا با شتابزدگی و عجله دنبال کلمات گم شده خود می گردند که این خود بر شدت مشکل می افزاید. بنابراین شما بدون هیچ ترسی و با آرامشی برخاسته از اعتماد به خود، صحبت کنید.
19- در هنگام اضطراب نفس عمیق بکشید و با یک لحظه سکوت و حفظ آرامش صحبت خود را آغاز کنید.
20- اصلا از این نترسید که خراب کنید و حرف مسخره ای بزنید. اگر آرامش خود را حفظ کنید برخورد کاملا عادی خواهید داشت. مطمئن باشید که همه مشکل شما بخاطر ترس و عجله شماست.
21- سعی کنید ابتدا با کسانی از اقوام تعامل کنید که شما را تایید می کنند. تایید باعث ایجاد احساس مثبت در انسان می گردد که زمینه رشد اعتماد به نفس را بوجود می آورد.
18- سعی کنید در انجام اعمال عبادی مثل نماز اول وقت سستی به خرج ندهید. موفقیت و روحیه معنوی و عزت نفس با نزدیک شدن به خدا برای انسان حاصل می گردد.
*مطالعه کتاب هاى زیر نیز در زمینه هاى فوق سودمند است:
  1. اعتماد به نفس راه خوشبختی، ژیلا نینوایی
2. اعتماد به نفس برتر، فیلد گیل لیندن
3. راههای غلبه بر اضطراب، دیل کارنگی
4. قدرت تفکر، ژوزف مورفى، ترجمه هوشیار رزم آرا
5. قدرت اراده، محمد حسین سرورى
6. غلبه بر ترس و خستگى، ادوارد اسپنسرث
7. آیین زندگى، دیل کارنگى
8. رمز پیروزى مردان بزرگ، جعفر سبحانى
9. پیروزى فکر، مورفى
10. کلیدهای پرورش اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان، گلن استن هاوس
11. اعتماد به نفس:دستیابی به آن و زندگی با آن،باربارا دی انجلیس
*امیرالمومنین حضرت علی (ع) : آرام باش، توکل کن، تفکر کن، سپس آستین ها را بالا بزن، آن گاه دستان خداوند را می بینی که زودتر از تو دست بکار شده اند.
موفق باشید. منتظر مکاتبات بعدی شما هستیم.