قوی ترین طلسمات+قویترین دعا و طلسم+قوی ترین کتاب طلسم و دعانویسی مطالب مذهبی+طلسم سیاهی و طلاق+طلسم احضار محبت معشوق+دانلود کتاب طلسم محبت و طلاق قوی
دوست گرامی. ترک نماز شرعا حرام و گناه کبیره است و آثار و عواقب بدی برای انسان دارد. در این زمینه به مطالب زیر توجه کنید : ترک نماز عواقب بسار بدی دارد ، در روایت آمده حضرت فاطمه (سلام الله علیها) از پدر بزرگوارش حضرت محمّد (صلّى اللَّه علیه و آله) پرسیدند: اى پدر جان! سزاى مردان و زنانى که نماز را سبک بشمارند، چیست؟ فرمود: اى فاطمه، هر کس چه مرد باشد و چه زن، نمازش را سبک بشمارد، خداوند او را به پانزده مصیبت گرفتار مى نماید: شش چیز در سراى دنیا، و سه چیز هنگام مرگ، و سه چیز در قبرش، و سه چیز در قیامت هنگام بیرون آمدن از قبر.مصیبتهایى دنیایی:
1- خداوند، خیر و برکت را از عمر او برمى دارد. 2- خداوند، خیر و برکت را از روزى اش برمى دارد. 3- خداوند- عزّ و جلّ- نشانه صالحان را از چهره او محو مى فرماید.4 – در برابر اعمالى که انجام داده پاداش داده نمى شود. 5- دعاى او به سوى آسمان بالا نمى رود و مستجاب نمى گردد. 6 – هیچ بهره اى در دعاى بندگان شایسته خدا نداشته و مشمول دعاى آنان نخواهد بود.
مصائب هنگام مرگ
1- با حالت خوارى و زبونى جان مى دهد. 2- گرسنه مى میرد. 3- تشنه جان مى سپارد، به گونه اى که اگر آب تمام رودخانه هاى دنیا را به او بدهند، سیراب نگشته و تشنگى اش برطرف نخواهد شد.
مصیبتهای در قبر
1- خداوند فرشته اى را بر او مى گمارد تا او را در قبر نگران و پریشان نموده و از جایش برکند. 2- خداوند گور را بر او تنگ مى گرداند. 3- قبرش تاریک مى شود.
و مصائب روز قیامت،
1- خداوند فرشته اى را بر او مى گمارد تا در حالى که مردم به او مى نگرند، او را به رو بر زمین بکشد. 2- سخت از او حساب مى کشند. 3- خداوند هرگز نظر رحمت به او ننموده و از بدیها پاکیزه اش نمى گرداند، و براى او عذاب دردناکى خواهد بود. (فلاح السائل و نجاح المسائل ص 22، ادب حضور ص 62 )
بنابراین در رابطه با نمازهایی به جا نیاورده اید باید محاسبه کرده و به تدریج و به دور از اینکه به شما فشار جسمی و روحی وارد شود به جبران آنها بپردازید ، در رابطه به ترک نکردن نماز در آینده به نکات زیر توجه نمایید.
الف ) عوامل سستی و ترک نماز
سستی نسبت به نماز عوامل متعدد و فراونی دارد که به مهم ترین آنها اشاره می شود :
1. عدم معرفت نسبت به خالق یکتا
عدم معرفت نسبت به خالق یکتا و حقیقت نماز باعث می شود توجّه به نماز در ما کمتر شود. مهمترین مشکل ما با نماز اینست که خود را نیازمند به نماز خواندن، نمی دانیم بلکه تنها به چشم یک تکلیف به آن نگاه می کنیم ؛ تکلیف هم همانطور که از لفظ آن معلوم است یعنی کاری که با مشقت و سختی انجام پذیرد. همه ی اینها به این خاطر است که نسبت به خالق خویش، معرفت صحیحی نداشته و از اسرار نماز آگاه نیستیم. اگر پی به عظمت خدای یکتا ببریم و بدانیم که او معشوق هستی است و نماز عشق بازی با این معشوق است و او با همه عظمت خود به ما اجازه داده که به دیدارش برویم، آیا در انجام آن کوتاهی خواهیم کرد؟
انبیاء الهی و اولیاء خدا چون عظمت حق تعالی را درک کرده بودند نماز را نور چشم خود می دانستند
2 . گناه
از مهم ترین عوامل بی توجهی به نماز و سستی در آن گناه است. حضرت حق (جل و علا) دستور فرمودند که با شیطان طرح دوستی نریزید و از دستورات او پیروی نکنید؛ چرا که مطیع شیطان، از خدا اطاعت نمی کند. وقتی انسان، آلوده ی به گناه می شود یا اصلا به سمت نماز و نیایش با خدا نمی رود و یا از نماز و عبادت خویش حظ و بهره ای نخواهد برد. بطور طبیعی هر فردی به چیزی گرایش دارد که از آن لذت می برد! بنابراین چون فرد گناهکار از نمازش لذت نمی برد ممکن است کم کم نماز را ترک کند و شیطان را به هدفش برساند.
3. دنیا طلبی
گرایش به سمت دنیا درست در مقابل گرایش به سمت خدا است. به هر مقدار که انسان به سمت دنیا می رود از خدا دور می گردد و برعکس. بنابراین باید توجه کرد که حب افسار گسیخته به دنیا و علاقه ی قلبی به تمایلات نفسانی، ریشه ی همه ی خطاها و گناهان است و در اثر این محبت است که انواع گناهان از انسان سر خواهد زد و حتی در نماز هم، تمام توجه کسی که محب دنیا است، به سمت دنیا و منابع آن خواهد بود و در نتیجه لذتی از نماز نمی برد و کم کم کاهل نماز شده و چه بسا نماز را ترک کند و به خسران ابدی گرفتار شود.
4 . عدم آگاهی از آثار نماز
نماز دارای آثار مثبت فراوانی در زنگی انسان است که در اینجا به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
1 . پوشش گناهان
«و در دو طرف روز(اول و آخر آن) و نخستین ساعات شب نماز را برپا دار، زیرا خوبیها بدیها را از میان مى برد. این براى پندگیرندگان، پندى است» ( هود : 114)
2 . آرامش دل
«آنها کسانى هستند که ایمان آورده اند، و دل هایشان به یاد خدا مطمئن(و آرام) است؛ آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل ها آرامش مى یابد!» ( الرعد : 28)
پزسشگر عزیز، آرامش از نعمتهای عظیم الهی است. حتما در زندگی تجربه کرده اید؛ انسان وقتی آرامش ندارد از هیچ چیزی لذت نمی برد. همواره روحی مشوش دارد. انسان زمانی می تواند، فرد موفقی در عرصه های مختلف باشد، که دارای روح و روانی آرام باشد و این حاصل نمی شود مگر در اثر ارتباط با خالق مقتدر.
3 . دوری از زشتی و پلیدی
«إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ؛ آنچه را از کتاب(آسمانى) به تو وحى شده تلاوت کن، و نماز را برپا دار، که نماز(انسان را) از زشتیها و گناه بازمى دارد» (العنکبوت : 45).
– نماز بهترین کمک کار انسان در برابر مشکلات: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ؛ اى افرادى که ایمان آورده اید! از صبر(و استقامت) و نماز، کمک بگیرید! (زیرا) خداوند با صابران است» (البقرة : 153)
3 . عدم توجه به پیامدهای ترک نماز
سستی وترک نماز دارای عواقب بدی است که درروایتی که از خانم حضرت فاطمه (سلام الله علیها) نقل شده که در بالا ذکر شد.
4 . بی حوصلگی و کم صبری
یکی از عوامل سستی ، بی حوصلگی و کم صبری است. انجام هر تکلیفی در آغاز راه، صبوری و استقامت می خواهد. امام خمینی (رحمة الله علیه) در توضیح صبر در اطاعت فرموده اند : [ یعنی ] انسان در فرمانبرداری حق تعالی، خود دار باشد و نفس اماره عنان از دست انسان نگیرد، و افسار گسیخته نکند. در حدیثی از امام علی (علیه السلام ) آمده است که فرمودند : «کسی که بر اطاعت صبر کند خداوند برای او ششصد درجه بنویسد که فاصله ی هر درجه از پایان زمین تا عرش می باشد»
5 . ضعف اراده
از مهمترین عواملی که باعث سستی در نماز می شود ضعف اراده می باشد. انسان برای انجام هر کاری به صورت مستمر، نیاز به اراده ای قوی دارد.
برای تقویت اراده ابتدا باید مبادی آن را تقویت کرد و سپس اموری که مانع عملکرد انسان می شود را برطرف نمود.
ب ) راهکارهای ایجاد علاقه به نماز
دوست عزیز، توصیه می شود جهت ایجاد علاقه به نمازبه راهکارهای ذیل توجه نمایید:
1 . آشنایی با اسرارو فلسفه نماز
در ظاهر نماز باطنی نهفته است،با انجام این ظاهر باید به حقیقت آن دست یافت. به طور نمونه هر گاه به سجده می خواهی بروی بیاد بیاور که خدا ما را از خاک ایجاد کرد. هنگامی که سر از سجده بر داشتی در دل بگذران که خدا ما را از خاک به این هستی آورد. در هنگام رفتن به سجده ی دوم به خود یاد آوری کن بازگشت ما دوباره به این خاک خواهد بود. هنگامی که سر از سجده ی دوم برداشتی با خود بگو: ما دوباره از خاک زنده می شویم.( اسرار نماز/ آیت الله جوادی آملی).
این توجهات و تأملات عشق، هدف و خدا را در زندگی ما خواهد آورد. کافی است برای مدتی نماز خود را این گونه بجا بیاورید. آن وقت خواهید دید که دیگر نماز را نمی شود رها کرد.
2. وادار کردن خود به نماز
برای مدتی خود را به نماز وادارید و آن را بجا بیاورید. حتماً شما توانایی این را دارید که نماز را برای مدتی ادامه دهید و به آن بپردازید.البته ابتدا این کار با زحمت و ریاضت انجام می شود، ولی بعد از مدتی آسان خواهد شد و رضایت الهی را در آغوش خواهید کشید، ولی این کار شما باعث می شود که سَدی که بین شما و نماز پیدا شده است شکسته شود. هنگامی که این حالت اتفاق افتاد دیگر نماز خواندن برایتان به آن دشواری که تصور می کردید، نخواهد بود.
– سعی کنید با مسجد و دوستان مومن ارتباط داشته باشید و در نماز جماعت شرکت کنید ، مدتی این رویه را در پیش بگیرید. خواهید دید موثر است.
3 . توجه به غرق بودن در محبت الهی
ببینید غرق محبت و لطف خدا هستیم یا نه؟ «هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلاَّ الْإِحْسانُ؛ مگر پاداش احسان جز احسان است»(الرحمن/60) از ویژگی های فطری هر انسانی این است که در مقابل نعمتی که دیگران به وی عطا می کنند سپاسگذار بوده و تشکر می نماید. فطرت انسان خواهان تشکر از ولى نعمت است. و از آنجا که در اصل خداى سبحان خالق و هستى بخش ماست و از سویى همه نعمت ها و برکاتى که در زندگى ما وجود دارد از آن اوست؛ بنابر این لازم است به اقتضاى تکلیف فطرى خودمان از قادر منّان تشکر کنیم.
حال این تشکر باید به چه شکل و کیفیتى باشد؟ انبیاى الهى روشنگر این حقیقت بوده اند و نبىّ مکرّم اسلام نیز به نوبه خویش نماز را با این شکل و هیئت خاص به ما معرفى فرموده اند. بنابر این همان گونه که پروردگار مهربان هر شب و روز، ما را رهین الطاف و برکات خویش گردانیده است، ما بندگان نیز موظّفیم هر چند ساعت یک بار در برابر محبوب قلب و عزیز دلمان بایستیم و از او نهایت سپاسگزارى و تشکر را بنماییم.
4 . دوری از موانعی که باعث سستی نسبت به نماز می گردد..
5 . مطالعه تأثیرات منفى ترک نماز با استفاده از روایات اهل بیت (علیهم السلام)
6 . مطالعه پیرامون آثار مثبت فردی، اجتماعی، روحی و جسمی نماز
می توانید به کتاب 40 نکته پزشکی پیرامون نماز، نوشته دکتر مجید ملک مهری مراجعه نمائید.
7 . یاد مرگ
یاد مرگ و سرنوشت تمامی انسان ها یعنی قبر و قیامت؛ لذا حداقل هفته اى یک بار به زیارت اهل قبور مؤمنین و شهداى عزیز بروید و باتأمل، به گذرا بودن دنیا پی می برید. به خودتان متذکر شوید که مرگ معلوم نیست چه موقع به سراغ ما بیاید و چه بسا فرصت جبران گذشته را به ما ندهد و اگر ما دست خالی به ان دنیا برویم سرنوشت بسیار بدی پیدا خواهیم کرد؛ پس چه خوب است تا زنده ایم فرصت را غنیمت شمرده و برای خود ره توشه ای ذخیره نمائیم.
8 . هم نشینی با قرآن کریم
بهره گیرى از قرآن کریم و انس و آشنایى با معارف آن (هرکسى در حد خودش حتى در حد ترجمه) موجب رشد روحى مى باشد. زیرا معارف قرآن و آیاتش نسخه هایى است براى درمان دردها و مشکلات. گرچه در برداشت از آیات متشابه باید جانب احتیاط را پیشه کرد و آن را به اهلش واگذار نمود و گرنه ممکن است خود آن موجب گرفتارى گردد.
9 . مطالعه سیره ی اهل بیت (علیهم السلام) و بزرگان
با نگاهی به سیره ی اهل بیت (علیهم السلام) و سیره ی بزرگان، اهمیت نماز به خوبی روشن است. مثلا: شهید چمران که علاوه بر جایگاه علمی بسیار والایی که در ایران و آمریکا داشتند اما همچنان اهل نماز و مقید و پیایبند به اصول دینی بودند و جان خود را فدای دین و نماز نمودند. شهید رجایی که با وجود جایگاه والای سیاسی که داشتند همواره به نماز اهمیت می دادن و جمله معروفی از ایشان به یادگار مانده که: «به نماز نگو کار دارم؛ به کار بگو که نماز دارم» (مضمون جمله) شهید خلبان بابایی که به هنگام امضای مدرک خلبانی خود در زمان شاه و در کشور امریکا در اتاق فرمانده به هنگام وقت نماز شروع به خواندن نماز می کند و یا اینکه در دوران نوجوانی حاضر می شود از مدال ورزشی چمش پوشی کند ولی نمازش را رها نکند .
10 . سفرهاى زیارتى و درک فضاهای معنوی مى تواند درعلاقه به نماز نقش مؤثرى داشته باشد.
11. می توانید آیات یا احادیثی که در مورد اهمیت نماز است در معرض دید، نصب کنید.
12. براى دستیابى به توفیق نمازخواندن، به ائمه اطهار (علیهم السلام) متوسل شوید و آنها را در پیشگاه خداوند واسطه کنید که خداوند توفیق چنین عملی را به شما عطا فرماید.
13 . مراقب دوستی های خود باشید
نقش بسیار مهم دوستان در شکل دهی شخصیت خودتان را نادیده نگیرید. دوستان شایسته و خوب در سوق دادن انسان به سوی سعادت و کمال موثرند و دوستان ناشایست درانحراف آدمی به سمت ناهنجاری های اخلا قی. چه بسا جوانانی که در مسائل دینی علاقمند و به دینداری خود راغبند و لیکن در محیط های مختلف از قبیل محل هایی که در آن زندگی می کنند یا محیط کار و تحصیل که در آن ساعاتی را سپری می سازند با افرادی آشنا شوند که کارهاى نادرست انجام مى دهند یا حرفهاى لغو و بیهوده مى زنند به مرور زمان موجب مى گردد که حالات و رفتار آنها در روح انسان تأثیر بگذارد و حال دعا و مناجات از انسان سلب شود و به تدریج او را در دام بی دینی و لا ابالی گری گرفتار می کنند.
14 . مراقبه
از سیستم مراقبه استفاده کنید، یعنی در طول روز مراقب نفس خویش باشید و شب هنگام محاسبه کنید تا ببینید به وظایف و برنامه خویش عمل کرده اید یا نه و در صورتی که عمل نکرده باشید خویش را مورد عتاب و تنبیه قرار دهید. انسان باید مواظب جلسات، خواندنی ها، شنیدنی ها، دیدنی ها، خوردنی ها و پوشیدنی های خود باشد، مواظب باشد چه سخنی را می شنود و چه می گوید، دقت کند که در کنار سفره غذای حلال می نشیند یا حرام؟ چه صحنه و منظره ای را نگاه می کند! . اگر انسان مواظب خود باشد به تدریج به یاد خدا دل می بندد وقتی به یاد خدا دل بست،نه تنها نمازهای واجب را با عشق می خواند بلکه از نوافل نیز غافل نمی شود.
15 . از خواب زیاد، پرخوری و دیگر اسباب تنبلی و سست اراده بپرهیزید.
16 . با کسانی که روحیه و اراده قوی دارند، دوست شوید تا اراده شما نیز قوی گردد.
پیامدهای منفی ترک نماز و یا سبک شمردن نماز:
1- ترک نماز، از عوامل جهنّمى شدن آدمى:
یکی از سؤال هایی که بهشتیان از جهنمیان می پرسند در خصوص علت جهنمی شدن آنها می باشد که آنها ریشه و علت اصلی چنین عقوبتی را ترک نماز مطرح می نمایند .
خداوند متعال این مکالمه را چنین بیان داشته :
سوره المدثرآیات 40 الی 43 : فی جَنَّاتٍ یَتَساءَلُونَ عَنِ الْمُجْرِمینَ ما سَلَکَکُمْ فی سَقَرَ قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ .
آنها در باغهاى بهشتند، و سؤال مى کننداز مجرمان: « چه چیز شما را به دوزخ وارد ساخت؟!» مى گویند: «ما از نمازگزاران نبودیم…»
2- اعراض کننده از نماز ؛ در دنیا زندگی پرمشقتی داشته و در قیامت کور محشور می شود .
خداوند متعال نماز را به عنوان ذکر و یاد الهی معرفی نموده و بیان داشته است : وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْری ( طه : 14) « و نماز را براى یاد من بپادار!» و در آیات دیگری از قرآن برای این ذکر و یاد خدا ویژگی هایی مطرح نموده است از جمله اینکه یا ذکر و یاد الهی است که دلها آرام می گیرد أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ( الرعد : 28)«آگاه باشید، تنها با یاد خدا دلها آرامش مى یابد!» و در آیه دیگر تصریح نموده هرکس از یاد الهی رویگردان شود زندگی سختی داشته و در قیامت کور محشور می شود آنجا که می فرماید : وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمى ( طه : 124) « و هر کس از یاد من روى گردان شود، زندگى(سخت و) تنگى خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور مى کنیم!»
بنا بر آنچه در این آیات الهی ذکر گردیده کسیکه نماز نمی خواند علاوه بر از دست دادن آرامش در این دنیا ؛ زندگی سختی داشته و در قیامت کور محشور می شود .
3- بی نماز در حقیقت دین ندارد
بَیْنَ الْعَبْدِ وَ بَیْنَ الْکُفْرِ تَرْکُ الصَّلَاةِ
فاصله بین بنده و کفر ترک نماز است ( جامع الأخبار، ص: 74) (پیام پیامبر، ترجمه فارسى، ص: 665)
4- بی نماز خود را از یاری خداوند محروم می کند
کسیکه نماز می خواند در هر نمازی با گفتن «ایاک نعبد و ایاک نستعین » (پروردگارا فقط تو را می پرستیم و فقط از تو یاری می جوییم ) از خداوند طلب یاری می جوید اما بی نماز خود را از این یاری محروم می نماید .
5- شفاعت اهل بیت شامل کسیکه نماز را سبک می شمارد نمی شود
به روایت شیخ صدوق ابوبصیر می گوید:پس از شهادت امام صادق علیه السلام نزد اُمِّ حمیده (کنیز امام صادق علیه السلام) برای عرض تسلیت رفتیم، گریه کرد و ما نیز از گریه ی او گریه کردیم، سپس گفت:ای ابا محمد (لقب دیگر ابو بصیر) اگر امام صادق علیه السلام را هنگام مرگ می دیدی، چیز عجیبی مشاهده می نمودی ؛چشمهای خود را گشود و فرمود: بستگانم را حاضر کنید،ما همه ی آنها را حاضر کردیم، به آنها نگاه کرد و فرمود: اِنَّ شَفاعَتَنا لا تَنالُ مُستَخِفّاً بِالصَّلوةِ : همانا شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمرد ،نرسد ( طرائف الحکم یا اندرزهاى ممتاز، متن ج 2، ص: 451)
6- ترک نماز موجب باطل شدن اعمال نیک انسان می گردد :
رسول خدا صل الله علی وآله فرمودند : مَنْ تَرَکَ صَلَاتَهُ حَتَّى تَفُوتَهُ مِنْ غَیْرِ عُذْرٍ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ
کسیکه بدون دلیل نمازش را رها کند تا اینکه قضا شود بدرستیکه اعمالش را باطل کرده است . ( جامع الأخبار، ص: 73)
7- تارک الصلاه با قارون و فرعون و هامان محشور شده و با منافقین روانه جهنم می شود
رسول خدا صل الله علی وآله فرمودند : لَا تُضَیِّعُوا صَلَاتَکُمْ فَإِنَّ مَنْ ضَیَّعَ صَلَاتَهُ حَشَرَهُ اللَّهُ مَعَ قَارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَ أَخْزَاهُمْ- وَ کَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ أَنْ یُدْخِلَهُ النَّارَ مَعَ الْمُنَافِقِینَ فَالْوَیْلُ لِمَنْ لَمْ یُحَافِظْ عَلَى صَلَاتِهِ
نمازتان را ضایع نکنید ؛ بدرستیکه هر کس که نمازش را ضایع کند خداوند او را با قارون و فرعون و هامان ( که لعنت و ننگ الهی بر آنها باد ) محشور نماید و واجب است بر خداوند که داخل کند او را با منافقین پس وای بر کسیکه بر نمازش محاظت ننماید . ( جامع الأخبار، ص: 74)
8- شیطان بر تارک الصلاه مسلط شده و او را دچار گرفتاریهای بزرگ می کند .
رسول خدا صل الله علی وآله فرمودند : لَا یَزَالُ الشَّیْطَانُ یَرْعَبُ مِنْ بَنِی آدَمَ مَا حَافَظَ عَلَى الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ- فَإِذَا ضَیَّعَهُنَّ یَجْتَرِئُ عَلَیْهِ وَ أَوْقَعَهُ فِی الْعَظَائِمِ
همواره شیطان از بنی آدم گریزان است مادامی که بر نماز های پنج گانه محافظت می نماید اما هنگامیکه آنها را ضایع نمایع بر او جرأت پیدا کرده و او را دچار گرفتاریهاى بزرگ مى کند. ( جامع الأخبار، ص: 74)
9- تارک نماز بر دین یهود یا نصارا یا مجوس خواهد مرد .
رسول خدا صل الله علی وآله فرمودند : مَنْ تَرَکَ الصَّلَاةَ لَا یَرْجُو ثَوَابَهَا وَ لَا یَخَافُ عِقَابَهَا فَلَا أُبَالِی أَنْ یَمُوتَ یَهُودِیّاً أَوْ نَصْرَانِیّاً أَوْ مَجُوسِیّاً
از پیامبر (ص) نقل شده است: هر که نماز را ترک کند و امیدى به پاداش آن نداشته باشد و از کیفر آن نترسد، باکى ندارم که یهودى یا نصرانى یا مجوسى بمیرد. ( جامع الأخبار، ص: 74)
*****************************
برای آگاهی بیشتردر این زمینه کتاب های فراوانی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می شود.
1- پرتوی از اسرار نماز، قرائتی
2- اسرار الصلاه , ملکی تبریزی
3- آداب الصلاه , امام خمینی
4- صلاه الخاشعین , دستغیب
5- اسرارالصلاه , جوادی آملی
6- راز نماز محسن قرائتى
7- راز نماز بى آزار شیرازى
8- پرواز در ملکوت امام خمینى
9- از ژرفاى نماز آیت الله خامنه اى
10- این است نقش عبادات محمد باقر صدر
11- حکمت عبادات، آیت اللّه جوادى آملى.
1- خداوند، خیر و برکت را از عمر او برمى دارد. 2- خداوند، خیر و برکت را از روزى اش برمى دارد. 3- خداوند- عزّ و جلّ- نشانه صالحان را از چهره او محو مى فرماید.4 – در برابر اعمالى که انجام داده پاداش داده نمى شود. 5- دعاى او به سوى آسمان بالا نمى رود و مستجاب نمى گردد. 6 – هیچ بهره اى در دعاى بندگان شایسته خدا نداشته و مشمول دعاى آنان نخواهد بود.
مصائب هنگام مرگ
1- با حالت خوارى و زبونى جان مى دهد. 2- گرسنه مى میرد. 3- تشنه جان مى سپارد، به گونه اى که اگر آب تمام رودخانه هاى دنیا را به او بدهند، سیراب نگشته و تشنگى اش برطرف نخواهد شد.
مصیبتهای در قبر
1- خداوند فرشته اى را بر او مى گمارد تا او را در قبر نگران و پریشان نموده و از جایش برکند. 2- خداوند گور را بر او تنگ مى گرداند. 3- قبرش تاریک مى شود.
و مصائب روز قیامت،
1- خداوند فرشته اى را بر او مى گمارد تا در حالى که مردم به او مى نگرند، او را به رو بر زمین بکشد. 2- سخت از او حساب مى کشند. 3- خداوند هرگز نظر رحمت به او ننموده و از بدیها پاکیزه اش نمى گرداند، و براى او عذاب دردناکى خواهد بود. (فلاح السائل و نجاح المسائل ص 22، ادب حضور ص 62 )
بنابراین در رابطه با نمازهایی به جا نیاورده اید باید محاسبه کرده و به تدریج و به دور از اینکه به شما فشار جسمی و روحی وارد شود به جبران آنها بپردازید ، در رابطه به ترک نکردن نماز در آینده به نکات زیر توجه نمایید.
الف ) عوامل سستی و ترک نماز
سستی نسبت به نماز عوامل متعدد و فراونی دارد که به مهم ترین آنها اشاره می شود :
1. عدم معرفت نسبت به خالق یکتا
عدم معرفت نسبت به خالق یکتا و حقیقت نماز باعث می شود توجّه به نماز در ما کمتر شود. مهمترین مشکل ما با نماز اینست که خود را نیازمند به نماز خواندن، نمی دانیم بلکه تنها به چشم یک تکلیف به آن نگاه می کنیم ؛ تکلیف هم همانطور که از لفظ آن معلوم است یعنی کاری که با مشقت و سختی انجام پذیرد. همه ی اینها به این خاطر است که نسبت به خالق خویش، معرفت صحیحی نداشته و از اسرار نماز آگاه نیستیم. اگر پی به عظمت خدای یکتا ببریم و بدانیم که او معشوق هستی است و نماز عشق بازی با این معشوق است و او با همه عظمت خود به ما اجازه داده که به دیدارش برویم، آیا در انجام آن کوتاهی خواهیم کرد؟
انبیاء الهی و اولیاء خدا چون عظمت حق تعالی را درک کرده بودند نماز را نور چشم خود می دانستند
2 . گناه
از مهم ترین عوامل بی توجهی به نماز و سستی در آن گناه است. حضرت حق (جل و علا) دستور فرمودند که با شیطان طرح دوستی نریزید و از دستورات او پیروی نکنید؛ چرا که مطیع شیطان، از خدا اطاعت نمی کند. وقتی انسان، آلوده ی به گناه می شود یا اصلا به سمت نماز و نیایش با خدا نمی رود و یا از نماز و عبادت خویش حظ و بهره ای نخواهد برد. بطور طبیعی هر فردی به چیزی گرایش دارد که از آن لذت می برد! بنابراین چون فرد گناهکار از نمازش لذت نمی برد ممکن است کم کم نماز را ترک کند و شیطان را به هدفش برساند.
3. دنیا طلبی
گرایش به سمت دنیا درست در مقابل گرایش به سمت خدا است. به هر مقدار که انسان به سمت دنیا می رود از خدا دور می گردد و برعکس. بنابراین باید توجه کرد که حب افسار گسیخته به دنیا و علاقه ی قلبی به تمایلات نفسانی، ریشه ی همه ی خطاها و گناهان است و در اثر این محبت است که انواع گناهان از انسان سر خواهد زد و حتی در نماز هم، تمام توجه کسی که محب دنیا است، به سمت دنیا و منابع آن خواهد بود و در نتیجه لذتی از نماز نمی برد و کم کم کاهل نماز شده و چه بسا نماز را ترک کند و به خسران ابدی گرفتار شود.
4 . عدم آگاهی از آثار نماز
نماز دارای آثار مثبت فراوانی در زنگی انسان است که در اینجا به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
1 . پوشش گناهان
«و در دو طرف روز(اول و آخر آن) و نخستین ساعات شب نماز را برپا دار، زیرا خوبیها بدیها را از میان مى برد. این براى پندگیرندگان، پندى است» ( هود : 114)
2 . آرامش دل
«آنها کسانى هستند که ایمان آورده اند، و دل هایشان به یاد خدا مطمئن(و آرام) است؛ آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل ها آرامش مى یابد!» ( الرعد : 28)
پزسشگر عزیز، آرامش از نعمتهای عظیم الهی است. حتما در زندگی تجربه کرده اید؛ انسان وقتی آرامش ندارد از هیچ چیزی لذت نمی برد. همواره روحی مشوش دارد. انسان زمانی می تواند، فرد موفقی در عرصه های مختلف باشد، که دارای روح و روانی آرام باشد و این حاصل نمی شود مگر در اثر ارتباط با خالق مقتدر.
3 . دوری از زشتی و پلیدی
«إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ؛ آنچه را از کتاب(آسمانى) به تو وحى شده تلاوت کن، و نماز را برپا دار، که نماز(انسان را) از زشتیها و گناه بازمى دارد» (العنکبوت : 45).
– نماز بهترین کمک کار انسان در برابر مشکلات: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ؛ اى افرادى که ایمان آورده اید! از صبر(و استقامت) و نماز، کمک بگیرید! (زیرا) خداوند با صابران است» (البقرة : 153)
3 . عدم توجه به پیامدهای ترک نماز
سستی وترک نماز دارای عواقب بدی است که درروایتی که از خانم حضرت فاطمه (سلام الله علیها) نقل شده که در بالا ذکر شد.
4 . بی حوصلگی و کم صبری
یکی از عوامل سستی ، بی حوصلگی و کم صبری است. انجام هر تکلیفی در آغاز راه، صبوری و استقامت می خواهد. امام خمینی (رحمة الله علیه) در توضیح صبر در اطاعت فرموده اند : [ یعنی ] انسان در فرمانبرداری حق تعالی، خود دار باشد و نفس اماره عنان از دست انسان نگیرد، و افسار گسیخته نکند. در حدیثی از امام علی (علیه السلام ) آمده است که فرمودند : «کسی که بر اطاعت صبر کند خداوند برای او ششصد درجه بنویسد که فاصله ی هر درجه از پایان زمین تا عرش می باشد»
5 . ضعف اراده
از مهمترین عواملی که باعث سستی در نماز می شود ضعف اراده می باشد. انسان برای انجام هر کاری به صورت مستمر، نیاز به اراده ای قوی دارد.
برای تقویت اراده ابتدا باید مبادی آن را تقویت کرد و سپس اموری که مانع عملکرد انسان می شود را برطرف نمود.
ب ) راهکارهای ایجاد علاقه به نماز
دوست عزیز، توصیه می شود جهت ایجاد علاقه به نمازبه راهکارهای ذیل توجه نمایید:
1 . آشنایی با اسرارو فلسفه نماز
در ظاهر نماز باطنی نهفته است،با انجام این ظاهر باید به حقیقت آن دست یافت. به طور نمونه هر گاه به سجده می خواهی بروی بیاد بیاور که خدا ما را از خاک ایجاد کرد. هنگامی که سر از سجده بر داشتی در دل بگذران که خدا ما را از خاک به این هستی آورد. در هنگام رفتن به سجده ی دوم به خود یاد آوری کن بازگشت ما دوباره به این خاک خواهد بود. هنگامی که سر از سجده ی دوم برداشتی با خود بگو: ما دوباره از خاک زنده می شویم.( اسرار نماز/ آیت الله جوادی آملی).
این توجهات و تأملات عشق، هدف و خدا را در زندگی ما خواهد آورد. کافی است برای مدتی نماز خود را این گونه بجا بیاورید. آن وقت خواهید دید که دیگر نماز را نمی شود رها کرد.
2. وادار کردن خود به نماز
برای مدتی خود را به نماز وادارید و آن را بجا بیاورید. حتماً شما توانایی این را دارید که نماز را برای مدتی ادامه دهید و به آن بپردازید.البته ابتدا این کار با زحمت و ریاضت انجام می شود، ولی بعد از مدتی آسان خواهد شد و رضایت الهی را در آغوش خواهید کشید، ولی این کار شما باعث می شود که سَدی که بین شما و نماز پیدا شده است شکسته شود. هنگامی که این حالت اتفاق افتاد دیگر نماز خواندن برایتان به آن دشواری که تصور می کردید، نخواهد بود.
– سعی کنید با مسجد و دوستان مومن ارتباط داشته باشید و در نماز جماعت شرکت کنید ، مدتی این رویه را در پیش بگیرید. خواهید دید موثر است.
3 . توجه به غرق بودن در محبت الهی
ببینید غرق محبت و لطف خدا هستیم یا نه؟ «هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلاَّ الْإِحْسانُ؛ مگر پاداش احسان جز احسان است»(الرحمن/60) از ویژگی های فطری هر انسانی این است که در مقابل نعمتی که دیگران به وی عطا می کنند سپاسگذار بوده و تشکر می نماید. فطرت انسان خواهان تشکر از ولى نعمت است. و از آنجا که در اصل خداى سبحان خالق و هستى بخش ماست و از سویى همه نعمت ها و برکاتى که در زندگى ما وجود دارد از آن اوست؛ بنابر این لازم است به اقتضاى تکلیف فطرى خودمان از قادر منّان تشکر کنیم.
حال این تشکر باید به چه شکل و کیفیتى باشد؟ انبیاى الهى روشنگر این حقیقت بوده اند و نبىّ مکرّم اسلام نیز به نوبه خویش نماز را با این شکل و هیئت خاص به ما معرفى فرموده اند. بنابر این همان گونه که پروردگار مهربان هر شب و روز، ما را رهین الطاف و برکات خویش گردانیده است، ما بندگان نیز موظّفیم هر چند ساعت یک بار در برابر محبوب قلب و عزیز دلمان بایستیم و از او نهایت سپاسگزارى و تشکر را بنماییم.
4 . دوری از موانعی که باعث سستی نسبت به نماز می گردد..
5 . مطالعه تأثیرات منفى ترک نماز با استفاده از روایات اهل بیت (علیهم السلام)
6 . مطالعه پیرامون آثار مثبت فردی، اجتماعی، روحی و جسمی نماز
می توانید به کتاب 40 نکته پزشکی پیرامون نماز، نوشته دکتر مجید ملک مهری مراجعه نمائید.
7 . یاد مرگ
یاد مرگ و سرنوشت تمامی انسان ها یعنی قبر و قیامت؛ لذا حداقل هفته اى یک بار به زیارت اهل قبور مؤمنین و شهداى عزیز بروید و باتأمل، به گذرا بودن دنیا پی می برید. به خودتان متذکر شوید که مرگ معلوم نیست چه موقع به سراغ ما بیاید و چه بسا فرصت جبران گذشته را به ما ندهد و اگر ما دست خالی به ان دنیا برویم سرنوشت بسیار بدی پیدا خواهیم کرد؛ پس چه خوب است تا زنده ایم فرصت را غنیمت شمرده و برای خود ره توشه ای ذخیره نمائیم.
8 . هم نشینی با قرآن کریم
بهره گیرى از قرآن کریم و انس و آشنایى با معارف آن (هرکسى در حد خودش حتى در حد ترجمه) موجب رشد روحى مى باشد. زیرا معارف قرآن و آیاتش نسخه هایى است براى درمان دردها و مشکلات. گرچه در برداشت از آیات متشابه باید جانب احتیاط را پیشه کرد و آن را به اهلش واگذار نمود و گرنه ممکن است خود آن موجب گرفتارى گردد.
9 . مطالعه سیره ی اهل بیت (علیهم السلام) و بزرگان
با نگاهی به سیره ی اهل بیت (علیهم السلام) و سیره ی بزرگان، اهمیت نماز به خوبی روشن است. مثلا: شهید چمران که علاوه بر جایگاه علمی بسیار والایی که در ایران و آمریکا داشتند اما همچنان اهل نماز و مقید و پیایبند به اصول دینی بودند و جان خود را فدای دین و نماز نمودند. شهید رجایی که با وجود جایگاه والای سیاسی که داشتند همواره به نماز اهمیت می دادن و جمله معروفی از ایشان به یادگار مانده که: «به نماز نگو کار دارم؛ به کار بگو که نماز دارم» (مضمون جمله) شهید خلبان بابایی که به هنگام امضای مدرک خلبانی خود در زمان شاه و در کشور امریکا در اتاق فرمانده به هنگام وقت نماز شروع به خواندن نماز می کند و یا اینکه در دوران نوجوانی حاضر می شود از مدال ورزشی چمش پوشی کند ولی نمازش را رها نکند .
10 . سفرهاى زیارتى و درک فضاهای معنوی مى تواند درعلاقه به نماز نقش مؤثرى داشته باشد.
11. می توانید آیات یا احادیثی که در مورد اهمیت نماز است در معرض دید، نصب کنید.
12. براى دستیابى به توفیق نمازخواندن، به ائمه اطهار (علیهم السلام) متوسل شوید و آنها را در پیشگاه خداوند واسطه کنید که خداوند توفیق چنین عملی را به شما عطا فرماید.
13 . مراقب دوستی های خود باشید
نقش بسیار مهم دوستان در شکل دهی شخصیت خودتان را نادیده نگیرید. دوستان شایسته و خوب در سوق دادن انسان به سوی سعادت و کمال موثرند و دوستان ناشایست درانحراف آدمی به سمت ناهنجاری های اخلا قی. چه بسا جوانانی که در مسائل دینی علاقمند و به دینداری خود راغبند و لیکن در محیط های مختلف از قبیل محل هایی که در آن زندگی می کنند یا محیط کار و تحصیل که در آن ساعاتی را سپری می سازند با افرادی آشنا شوند که کارهاى نادرست انجام مى دهند یا حرفهاى لغو و بیهوده مى زنند به مرور زمان موجب مى گردد که حالات و رفتار آنها در روح انسان تأثیر بگذارد و حال دعا و مناجات از انسان سلب شود و به تدریج او را در دام بی دینی و لا ابالی گری گرفتار می کنند.
14 . مراقبه
از سیستم مراقبه استفاده کنید، یعنی در طول روز مراقب نفس خویش باشید و شب هنگام محاسبه کنید تا ببینید به وظایف و برنامه خویش عمل کرده اید یا نه و در صورتی که عمل نکرده باشید خویش را مورد عتاب و تنبیه قرار دهید. انسان باید مواظب جلسات، خواندنی ها، شنیدنی ها، دیدنی ها، خوردنی ها و پوشیدنی های خود باشد، مواظب باشد چه سخنی را می شنود و چه می گوید، دقت کند که در کنار سفره غذای حلال می نشیند یا حرام؟ چه صحنه و منظره ای را نگاه می کند! . اگر انسان مواظب خود باشد به تدریج به یاد خدا دل می بندد وقتی به یاد خدا دل بست،نه تنها نمازهای واجب را با عشق می خواند بلکه از نوافل نیز غافل نمی شود.
15 . از خواب زیاد، پرخوری و دیگر اسباب تنبلی و سست اراده بپرهیزید.
16 . با کسانی که روحیه و اراده قوی دارند، دوست شوید تا اراده شما نیز قوی گردد.
پیامدهای منفی ترک نماز و یا سبک شمردن نماز:
1- ترک نماز، از عوامل جهنّمى شدن آدمى:
یکی از سؤال هایی که بهشتیان از جهنمیان می پرسند در خصوص علت جهنمی شدن آنها می باشد که آنها ریشه و علت اصلی چنین عقوبتی را ترک نماز مطرح می نمایند .
خداوند متعال این مکالمه را چنین بیان داشته :
سوره المدثرآیات 40 الی 43 : فی جَنَّاتٍ یَتَساءَلُونَ عَنِ الْمُجْرِمینَ ما سَلَکَکُمْ فی سَقَرَ قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ .
آنها در باغهاى بهشتند، و سؤال مى کننداز مجرمان: « چه چیز شما را به دوزخ وارد ساخت؟!» مى گویند: «ما از نمازگزاران نبودیم…»
2- اعراض کننده از نماز ؛ در دنیا زندگی پرمشقتی داشته و در قیامت کور محشور می شود .
خداوند متعال نماز را به عنوان ذکر و یاد الهی معرفی نموده و بیان داشته است : وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْری ( طه : 14) « و نماز را براى یاد من بپادار!» و در آیات دیگری از قرآن برای این ذکر و یاد خدا ویژگی هایی مطرح نموده است از جمله اینکه یا ذکر و یاد الهی است که دلها آرام می گیرد أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ( الرعد : 28)«آگاه باشید، تنها با یاد خدا دلها آرامش مى یابد!» و در آیه دیگر تصریح نموده هرکس از یاد الهی رویگردان شود زندگی سختی داشته و در قیامت کور محشور می شود آنجا که می فرماید : وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمى ( طه : 124) « و هر کس از یاد من روى گردان شود، زندگى(سخت و) تنگى خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور مى کنیم!»
بنا بر آنچه در این آیات الهی ذکر گردیده کسیکه نماز نمی خواند علاوه بر از دست دادن آرامش در این دنیا ؛ زندگی سختی داشته و در قیامت کور محشور می شود .
3- بی نماز در حقیقت دین ندارد
بَیْنَ الْعَبْدِ وَ بَیْنَ الْکُفْرِ تَرْکُ الصَّلَاةِ
فاصله بین بنده و کفر ترک نماز است ( جامع الأخبار، ص: 74) (پیام پیامبر، ترجمه فارسى، ص: 665)
4- بی نماز خود را از یاری خداوند محروم می کند
کسیکه نماز می خواند در هر نمازی با گفتن «ایاک نعبد و ایاک نستعین » (پروردگارا فقط تو را می پرستیم و فقط از تو یاری می جوییم ) از خداوند طلب یاری می جوید اما بی نماز خود را از این یاری محروم می نماید .
5- شفاعت اهل بیت شامل کسیکه نماز را سبک می شمارد نمی شود
به روایت شیخ صدوق ابوبصیر می گوید:پس از شهادت امام صادق علیه السلام نزد اُمِّ حمیده (کنیز امام صادق علیه السلام) برای عرض تسلیت رفتیم، گریه کرد و ما نیز از گریه ی او گریه کردیم، سپس گفت:ای ابا محمد (لقب دیگر ابو بصیر) اگر امام صادق علیه السلام را هنگام مرگ می دیدی، چیز عجیبی مشاهده می نمودی ؛چشمهای خود را گشود و فرمود: بستگانم را حاضر کنید،ما همه ی آنها را حاضر کردیم، به آنها نگاه کرد و فرمود: اِنَّ شَفاعَتَنا لا تَنالُ مُستَخِفّاً بِالصَّلوةِ : همانا شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمرد ،نرسد ( طرائف الحکم یا اندرزهاى ممتاز، متن ج 2، ص: 451)
6- ترک نماز موجب باطل شدن اعمال نیک انسان می گردد :
رسول خدا صل الله علی وآله فرمودند : مَنْ تَرَکَ صَلَاتَهُ حَتَّى تَفُوتَهُ مِنْ غَیْرِ عُذْرٍ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ
کسیکه بدون دلیل نمازش را رها کند تا اینکه قضا شود بدرستیکه اعمالش را باطل کرده است . ( جامع الأخبار، ص: 73)
7- تارک الصلاه با قارون و فرعون و هامان محشور شده و با منافقین روانه جهنم می شود
رسول خدا صل الله علی وآله فرمودند : لَا تُضَیِّعُوا صَلَاتَکُمْ فَإِنَّ مَنْ ضَیَّعَ صَلَاتَهُ حَشَرَهُ اللَّهُ مَعَ قَارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَ أَخْزَاهُمْ- وَ کَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ أَنْ یُدْخِلَهُ النَّارَ مَعَ الْمُنَافِقِینَ فَالْوَیْلُ لِمَنْ لَمْ یُحَافِظْ عَلَى صَلَاتِهِ
نمازتان را ضایع نکنید ؛ بدرستیکه هر کس که نمازش را ضایع کند خداوند او را با قارون و فرعون و هامان ( که لعنت و ننگ الهی بر آنها باد ) محشور نماید و واجب است بر خداوند که داخل کند او را با منافقین پس وای بر کسیکه بر نمازش محاظت ننماید . ( جامع الأخبار، ص: 74)
8- شیطان بر تارک الصلاه مسلط شده و او را دچار گرفتاریهای بزرگ می کند .
رسول خدا صل الله علی وآله فرمودند : لَا یَزَالُ الشَّیْطَانُ یَرْعَبُ مِنْ بَنِی آدَمَ مَا حَافَظَ عَلَى الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ- فَإِذَا ضَیَّعَهُنَّ یَجْتَرِئُ عَلَیْهِ وَ أَوْقَعَهُ فِی الْعَظَائِمِ
همواره شیطان از بنی آدم گریزان است مادامی که بر نماز های پنج گانه محافظت می نماید اما هنگامیکه آنها را ضایع نمایع بر او جرأت پیدا کرده و او را دچار گرفتاریهاى بزرگ مى کند. ( جامع الأخبار، ص: 74)
9- تارک نماز بر دین یهود یا نصارا یا مجوس خواهد مرد .
رسول خدا صل الله علی وآله فرمودند : مَنْ تَرَکَ الصَّلَاةَ لَا یَرْجُو ثَوَابَهَا وَ لَا یَخَافُ عِقَابَهَا فَلَا أُبَالِی أَنْ یَمُوتَ یَهُودِیّاً أَوْ نَصْرَانِیّاً أَوْ مَجُوسِیّاً
از پیامبر (ص) نقل شده است: هر که نماز را ترک کند و امیدى به پاداش آن نداشته باشد و از کیفر آن نترسد، باکى ندارم که یهودى یا نصرانى یا مجوسى بمیرد. ( جامع الأخبار، ص: 74)
*****************************
برای آگاهی بیشتردر این زمینه کتاب های فراوانی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می شود.
1- پرتوی از اسرار نماز، قرائتی
2- اسرار الصلاه , ملکی تبریزی
3- آداب الصلاه , امام خمینی
4- صلاه الخاشعین , دستغیب
5- اسرارالصلاه , جوادی آملی
6- راز نماز محسن قرائتى
7- راز نماز بى آزار شیرازى
8- پرواز در ملکوت امام خمینى
9- از ژرفاى نماز آیت الله خامنه اى
10- این است نقش عبادات محمد باقر صدر
11- حکمت عبادات، آیت اللّه جوادى آملى.