پرسشگر گرامی جهت دریافت پاسخ به نکات زیر توجه نمایید :
پاسخ اجمالی
هر کاری ( درس خواندن ، کار برای رفاه خانواده ، خوشحال کردن دیگران و … ) که انسان به نیت رضایت خداوند و رسیدن به قرب الهی انجام دهد نوعی عبادت است و مورد رضایت خداوند متعال است .
پاسخ تفصیلی
الف ) رضایت پروردگار
رضایت پروردگار ، بالاترین مقامی است که انسان می تواند کسب کند ، همانطور که قرآن کریم می فرماید « و رضوان من الله اکبر » و مقام «رضوان» از بزرگترین مواهب و مقاماتی است که خداوند به مؤمنان و مجاهدان می بخشد و این رضوان فرا تر از باغ های بهشت و نعمت های جاویدان و غیر از رحمت گسترده پروردگار است .هیچ کس نمی تواند آن لذت معنوی و احساس روحانی ای را که یک انسان به خاطر توجه خداوند و رضایت و خشنودی او به دست آورده است را توصیف کند. رضایت خدا از همه برتر و بزرگتر است. قرآن کریم اسماعیل(ع) را با صفت (مرضی) توصیف نموده است. (وَ کانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِیًّا مریم/55) و همواره مورد رضایت پروردگارش بود. این در واقع اشاره به این حقیقت است که او در کل برنامه هایش رضایت خدا را جلب کرده است اصولاً نعمتی از این بالاتر نیست که معبود و مولا و خالق انسان از او راضی و خشنود باشد به همین دلیل در بعضی از آیات بعد از آنکه نعمت بهشت جاویدان را برای بندگان خاص خدا بیان می کند در پایان می گوید: رَضِیَ اللّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ (مائده/119) خداوند از آنها خشنود و آنها نیز از او خشنود خواهند بود و این فوز عظیم و رستگاری بزرگی است.
و این آیه نشان می دهد تا چه اندازه این رضایت دو جانبه واجد اهمیت است(رضایت پروردگار از بندگان و رضایت بندگان از پروردگار) زیرا ممکن است انسان غرق عالی ترین نعمتها باشد ولی هنگامی که احساس کند مولی و معبود و محبوب او از او ناراضی است تمام آن نعمتها و مواهب در کام جانش تلخ می گردد و نیز ممکن است انسان واجد همه چیز باشد ولی به آنچه دارد راضی و قانع نباشد بدیهی است آن همه نعمت با این روحیه او را خوشبخت نخواهد کرد و ناراحتی مرموزی دائما او را آزار و شکنجه می دهد و آرامش روح و روان را که از بزرگترین مواهب الهی است از او می گیرد- علاوه بر این هنگامی که خدا از کسی خشنود باشد هر چه بخواهد به او می دهد و هنگامی که هر چه خواست، به او داد او نیز خشنود می شود.
رضایت خداوند به این معنی است که انسان رفتارش کاملا درست و صحیح باشد و منظور از درست بودن عمل، اثر بخش بودن عمل است و مراد از اثر بخشی این است که انسان را به خداوند نزدیک کند، زیرا هدف کلی دین و انسان در زندگی قرب به خداوند است. بنابراین هر عملی که بتواند انسان را به خداوند نزدیک کند، عملی است که به طور قطع مورد رضا و پذیرش خداوند واقع شده است.
ب ) معیارهای کلی رضایت خداوند
معیار کلی این است که اعمال فرد مؤمن بر طبق معیارهای برگرفته از قرآن و سنت معصومین(ع) باشد و اعتبار هر عملی که از انسان سر می زند در هماهنگی با این معیار است. اگر فردی معیارهای لازم برای اعمال را بشناسد و در هماهنگی اعمال خود با آن معیارها بکوشد، باید امیدوار باشد عملش درست و مورد رضای خداوند است.
به صورت اجمالی می توان گفت: شرایط درستی اعمال و اثر بخش بودن آن عبارت است از:
1 . نیت خالص 2 . تقوا یعنی انجام واجبات و پرهیز از گناهان 3 . همراهی عمل با ایمان یقینی 4 . رعایت شرایط صحت شرعی عمل، ه ) محبت و پیروی از سنت و سیره اهل بیت(ع).
بنابر این از نگاه آموزه های اخلاقی اسلام مورد رضایت اللهی واقع شدن اعمال انسان برآیند رعایت دو چیز است:
1. حسن فعلی: به معنای صحیح انجام شدن عمل است به گونه ای که خود عمل مطابق شریعت باشد و صلاحیت نزدیک ساختن انسان به خداوند را داشته باشد، زیرا عمل باطل شرعی به هر مقدار که با انگیزه تقرب انجام شود، توان نزدیک ساختن و بالا بردن انسان را ندارد.
2. حسن فاعلی: به معنای اینکه عمل به اقتضای ایمان و با انگیزه الهی و قصد قربت انجام شود. قرآن مى فرماید:« مَن عَملَ صالحا من ذَکرٍ أَوْ أُنثى و هو مؤمن فلنحیینّه حیاةً طیّبة» هر کسى کار شایسته کند چه مرد و چه زن، در صورتى که مؤمن باشد، قطعا او را با زندگى پاکیزه اى حیات مى بخشیم، (سوره نحل، آیه 97) .
یعنى در رسیدن به حیات طیّب فقط دو چیز نقش دارند: یکى، (حُسن فعلى) یعنی خود عمل صالح باشد (انجام صحیح اعمال) و دیگرى «حُسن فاعلى» یعنی مؤمن بودن و نیت داشتن و برای خدا انجام دادن کار. البته با استفاده از روایات, نیت و انگیزه عمل مهمترین رکن قبولی و درستی اعمال است که در نهایت به رضایت اللهی ختم می شود.
رضایت خداوند تعالی مراتبی دارد که رتبه های آن وابسته به عبودیت و درجات بندگی بندگان نسبت به خدای سبحان می باشد, هر درجه ای از عبودیت رضایت متناسب با آن درجه را به همراه دارد. بهترین معیار و ملاک , یک چیز به نظر می رسد:
انجام وظایف شرعی : هر آن کس در این وادی بیشتر موفق شد بیشتر تحصیل رضای الهی نموده است. زیرا با هر چه دقیق تر انجام دادن وظایف شرعی , بیشتر دستورات خدای سبحان را لباس عمل پوشانده ایم و هر چه بیشتر دستورات خداوند عملی گردد، بیشتر رضایت خدای سبحان تحصیل شده است .
مراد از وظایف شرعی اساسی ترین و مهم ترین آن است یعنی انجام واجبات و ترک محرمات. در همین باب است این حدیث شریف : عن ابی حمزه الثمالی قال : قال علی بن الحسین (ع ): (من عمل بما افترض الله علیهم , فهو ـ من ـ خیر الناس ؛ امام سجاد(ع ) می فرمایند هر کس به آنچه که خدا بر او واجب کرده عمل نماید, او از بهترین مردم می باشد. بحارالانوار, ج 71, ص 195( . و واضح است کسی که با انجام واجبات و ترک محرمات بهترین مردم شده باشد از منظر خدای سبحان و ائمه هدی (ع) پسندیده ترین مردم است. اگر در این وادی کسی موفق شد حتی این وسوسه قلبی، که شاید خدا و ائمه هدی(ع) از من راضی نباشند را از خود دور کند, صفای دل خویش را حفظ کرده چرا که آدم بی صفا مورد رضایت حق تعالی نیست . بنابراین با انجام هر چه دقیق تر واجبات و ترک محرمات باید رضایت بیشتری را تحصیل کرد و آن وسوسه قلبی را از دل زدود.
در روایتی از امام علی(ع) نقل شده است که خدای تبارک و تعالی چهار چیز را در دل چهار چیز نهفته است خشنودی خود را در طاعتش نهفته است، پس هیچ طاعتی را کوچک نشمارید زیرا بسا که آن طاعت با خشنودی خدا همراه باشد و تو بی خبر باشی. لذا برای کسب رضایت الهی هر کار خیر و پسندیده را انجام دهید و لو کوچک باشد زیرا احتمال دارد رضایت الهی با او کسب شود.
و در روایت دیگرنقل شده ؛ سه چیز است که بنده را به خشنودی خدا می رساند: استغفار زیاد،‌ فروتنی و صدقه دادن زیاد. روزی حضرت موسی(ع) گفت: پروردگارا مرا از نشانه ناخشنودی خود از بنده ات خبر ده خدای تعالی به او وحی فرمود: هر گاه دیدی که من بنده ام را برای طاعت خود آماده و از معصیتم روی گردان می کنم این نشانه خشنودی من است.
و نیز آمده است که نشانه خشنودی خدای سبحان از بنده، خرسندی اوست به آنچه خدای سبحان به سود و زیان او مقدم فرموده است. امام علی(ع) می فرماید: اگر بنده راضی به مقدرات الهی بود نشانه رضایت خداوند است.
به طور خلاصه ، مدار رضایت الهی ، طاعت است و اطاعت ، تسلیم محض و تابع بودن است هر چند گاهی خلاف میل و طبع من باشد همانطور که در آیه 22 سوره مجادله آمده:
« لا تجد قوما یؤمنون بالله و الیوم الآخر یوادون من حاد الله و رسوله و لو کانوا آباءهم او ابناءهم او اخوانهم او عشیرتهم اولئک کتب فی قلوبهم الایمان و ایدهم بروح منه و یدخلهم جنات تجری من تحتها الانهار خالدین فیها رضی الله عنهم و رضوا عنه اولئک حزب الله الا ان حزب الله هم المفلحون »
یعنی در راه ایمان حتی ممکن است از دوستی با اهل وعیال دست بکشند اگر آنها در مسیر اطاعت خدا و رسول نباشند ، آنوقت به مقام «رضی الله عنهم و رضوا عنه» می رسند.چنانچه در جای دیگر با این بیان ، نکته را گوشزد می کند :قال الله هذا یوم ینفع الصادقین صدقهم لهم جنات تجری من تحتها الانهار خالدین فیها ابدا رضی الله عنهم و رضوا عنه ذلک الفوز العظیم (مائده ،119) یعنی صداقت واقعی در رفتارانسان را به این مقام می رساند.