دنیا و آخرت با هم تضاد ندارند؛ بلکه تفاوت و نوعى ارتباط دارند. در اینجا با تحلیلى کوتاه و در حد اختصار، به تفاوت ها و نوع ارتباط میان دنیا و آخرت، از دیدگاه آیات قرآن، اشاره مى شود.

تفاوت ها

1. ثبات و تغییر؛ در دنیا حرکت و تغییر هست: جوان پیر مى شود؛ نو، کهنه مى گردد؛ کهنه ها از بین مى روند؛ گیاهان پژمرده مى شوند و …

اما در جهان آخرت، این گونه تغییر و تحول وجود ندارد و ثبات و بقا حاکم است «1».

2. آمیختگى و خلوص؛ در زندگى دنیایى، خوشى با رنج، حیات با مرگ، لذت با محنت، اندوه با شادى و اضطراب با آرامش آمیخته است. اما در آخرت چنین نیست؛ بلکه دسته اى از مردم همیشه و از هر جهت متنعّم، شاد و آسوده اند و گروهى دیگر همواره معذّب، غمگین و ناراحت اند «1».

3. اصل و فرع؛ دنیا در برابر آخرت مانند «وسیله و هدف»، «کشت و درو» و «اصل و فرع» است؛ یعنى، زندگى دنیایى مقدمه آخرت و وسیله اى براى کسب سعادت ابدى است. در این دنیا باید تخم پاشید و در آنجا درو کرد. زندگى دنیایى، فرعى و غیراصیل و زندگى اخروى، نهایى و اصیل است «2».

هست بى رنگى اصول رنگ ها صلح ها باشد اصول جنگ ها

آن جهان است اصل این پر غم وثاق وصل باشد اصل هر هجر و فراق

زانک ما فرعیم و چار اضداد اصل خوى خود در فرع کرد ایجاد اصل «3»

ارتباط دنیا و آخرت

با وجود تفاوت هایى که میان دنیا و آخرت وجود دارد، پیوند و ارتباط تکوینى و خاصى نیز بین آن دو هست. اما در فهم این ارتباط، باید تعمق بیشترى کرد؛ چرا که برخى گمان کرده اند: نعمت هاى دنیایى موجب سعادت اخروى است؛ از این رو، میان نعمت هاى دنیا و نعمت هاى آخرت، قائل به ارتباطاند.

از دیدگاه قرآن، رابطه بین دنیا و آخرت، از قبیل رابطه بین پدیده هاى دنیا با یکدیگر نیست که هر کس در اینجا نیرومندتر، زیباتر و شادتر باشد، در آخرت نیز همان گونه باشد «1».

برخى نیز پنداشته اند: کسانى به سعادت اخروى مى رسند که از نعمت هاى دنیوى بهره مند نبوده و کسانى دچار عذاب هاى اخروى مى شوند که از نعمت هاى دنیایى بهره مند بوده اند. این، پندارى ناروا است؛ زیرا از نظر قرآن، نعمت هاى دنیایى وسیله آزمایش انسان است و بهره مندى یا محرومیت از آنها، به تنهایى نشانه نزدیکى یا دورى از حضرت حق- که موجب سعادت یا شقاوت مى شود- نیست «2»؛ بلکه از منظر آیات قرآن، عامل سعادت اخروى «ایمان و عمل صالح» «3» و عامل شقاوت ابدى «کفر و گناه» معرفى شده است «4». «5» در حقیقت از دیدگاه قرآن، یک نوع رابطه حقیقى و تکوینى، میان دنیا و آخرت وجود دارد؛ هرچند براى ما ناشناخته و براى علوم تجربى غیرقابل تبیین باشد. حال عدم معرفت و قدرت تبیین، دلیلى بر نبود چنین پیوندى و انکار آن نخواهد بود؛ زیرا محدوده روابط تکوینى و حقیقى، فراتر از روابط ناشناخته و تجربه ناپذیر است.

از نظرگاه قرآن، قیامت، باطن نظام هستى و دنیا است؛ از این رو، آخرت هم اکنون هست، ولى در پشت پرده و در زیر حجاب و حجاب ها است.

بعداً پدید نمى آید؛ بلکه بعداً با کنار رفتن موانع و برداشته شدن حجاب ها، آن حقیقت ظاهر و بارز مى شود «1».

از دیدگاه آیات، انسان ها هم اکنون در صراط خود به سوى اهداف خویش در حرکت اند؛ بر روى صراط خود مى لغزند و با افت و خیزها به حرکت خود ادامه مى دهند. این حقیقت و باطن، به دلیل حجاب ها از ما پوشیده است؛ ولى اگر کسى بصیرت یابد و با طىّ منازل و تحمل رنج ها و ریاضت ها، قیامت براى او قیام کند، هم اکنون شاهد آن خواهد بود «2».

هرچه ما دادیم، دیدیم این زمان این جهان پرده ست و عین است آن جهان «3»

از کتاب پرسمان دانشجویی- فرجام شناسی