تعریف در رفتگی مچ پا

در رفتگی مفصل مچ پا  (ankle dislocation) زمانی رخ می‌دهد که استخوان‌های مچ پا به صورت غیر طبیعی از هم جدا شوند.

سه استخوان، مفصل مچ پا را تشکیل می‌دهند:
* درشت نی
* نازک نی
* استخوان تالوس یا قاپ

به صورت طبیعی مجموعه‌ای از رباط‌های محکم این استخوان‌ها را در جای خود ثابت نگه می‌دارد.

آسیب‌های جدی وارد شده به مچ پا می‌تواند این رباط‌ها را پاره کرده و باعث ایجاد فاصله ای غیر طبیعی بین استخوان‌ها شود. این رباط‌ها بسیار محکم هستند و به آسانی پاره نمی‌شوند.

اغلب در رفتگی مچ پا به دلیل شکستگی یک و یا چند استخوان مچ پا رخ می‌دهد. در برخی موارد اما شکستگی عامل در رفتگی نیست، بلکه پیچ خوردگی شدید مچ پا باعث آن شده است. پیچ خوردگی هم زمانی رخ می‌دهد که رباط‌ها پاره شوند.

در بیش‌تر موارد ضربه و آسیب وارده باعث می‌شود که استخوان تالوس به پشت دیگر استخوان‌ها فشار وارد کند. گاهی هم این فشار از طرفین، جلو و یا حتی به سمت بالا وارد می‌شود.

خوشبختانه تقریبا تمام پیچ خوردگی‌های مچ پا بدون جراحی قابل درمان هستند. حتی در صورتی که رباطی به ‌طور کامل دچار پارگی شود، اگر در وضعیت ثابت و مناسبی قرار بگیرد بودن جراحی نیز قابل درمان است. انجام تمرینات ورزشی مناسب، توانبخشی، فیزیوتراپی و استفاده از کیسه یخ از روش‌های درمانی پیچ‌ خوردگی و رگ‌به‌رگ شدن مچ پا هستند.

تمام رباط‌ها دارای طیف مشخصی از حرکات و مرزهایی هستند که به پایداری مفاصل کمک می‌کنند. هنگامی که رباط‌های اطراف مفاصل از مرز‌های مشخص خارج می‌شوند پیچ ‌خوردگی پا اتفاق می‌افتد. اکثر پیچ‌ خوردگی‌های مچ پا منجر به آسیب رباط ‌های طرف بیرونی مچ‌ پا می‌شود.

علت در رفتگی مچ پا

در رفتگی مچ پا به علت  آسیب شدید وارد شده به مچ پا است. این آسیب منجر به پاره شدن یک و یا چند رباط مچ پا می‌شود. رباط سبب می‌شود استخوان سر جای خود باقی بماند و جا به جا نشود.

این اتفاق در تصادفات رانندگی و ورزش‌هایی که با پریدن‌های زیاد همراه است، رخ می‌دهد. در بسیاری از موارد مچ‌ پا زمانی که فرد بعد از پریدن، به سطح زمین می‌رسد دچار در رفتگی خواهد شد.
 

چه افرادی بیش‌تر در معرض خطر در رفتگی استخوان مچ پا قرار دارند؟

در صورت داشتن شرایط زیر، فرد بیش‌تر در معرض خطر در رفتگی مچ پا قرار دارد:

* انجام دادن حرکات ورزشی حرفه‌ای
* داشتن سابقه‌ی شکستگی، دررفتگی و پیچ خوردگی مچ پا در گذشته
* غیر طبیعی بودن مچ پا از بدو تولد
* ابتلا به نشانگان اهلرز – دنلوس. (Ehlers-Danlos syndrome) که باعث ضعیف شدن و شل شدن رباط‌ها می‌شود
* سیگاری بودن
* چاق بودن
 

علائم در رفتگی مچ پا چیست؟

زمانی که مچ پا آسیب می‌بیند، احتمال بروز علائم زیر وجود دارد:

* درد شدید و ناگهانی
* تورم و کبودی
* حساس بودن به لمس
* ناتوانی در قرار دادن وزن زیاد روی پا
* ناتوانی در حرکت مچ پا و یا سختی حرکت 
* تغییر شکل ظاهری مچ پا
* استخوان بیرون آمده از پوست

تشخیص در رفتگی وجا به جایی مچ پا

پزشک بعد از گرفتن شرح حال بیمار و پرسیدن سوالاتی در مورد علائم و نشانه‌ها، فرد را معاینه خواهد کرد. در حین معاینه پزشک روی قسمت پایینی پا و محل مچ پا فشاری وارد می‌کند. این کار برای بررسی شدت درد و میزان ورم صورت می‌گیرد.

پزشک رگ‌های خونی پا را هم به دقت بررسی می‌کند تا ببیند احتمالا جریان خون به سمت پا و مچ پا متوقف شده است یا خیر.

برای تشخیص شکستگی استخوان زانو، پا و مچ پا عکس رادیولوژی با اشعه ایکس گرفته خواهد شد. گاهی هم نیاز به انجام سی‌تی اسکن و ام‌آرآی وجود دارد. تصاویر به دست آمده با این دو روش با جزئیات و دقت بیش‌تر آسیب وارده را بررسی خواهد کرد
 

درمان دررفتگی مچ پا با مراجعه به پزشک

برای درمان آسیب وارده به مچ پا فرد باید به متخصص ارتوپدی مراجعه کند. پزشک ارتوپد، بسته به نوع در رفتگی و شدت آسیب، روش درمانی مناسب را انتخاب خواهد کرد.

درمان دررفتگی مچ پا شامل:
* تجویز داروهای مسکن
* جا انداختن استخوان در رفته بدون جراحی 
* بالا نگه داشتن مچ پا و استفاده از کمپرس سرد
* جراحی اورژانسی در برخی موارد
* آتل بندی برای نگه داشتن استخوان
* گچ گرفتن مچ بعد از برطرف شدن ورم
* بریس

گاهی برای درمان آسیب وارد شده به مچ پا نیاز به انجام عمل جراحی وجود دارد. در طول جراحی پزشک استخوان در رفته را در جای خود قرار می‌دهد. گاهی هم پزشک برای نگه داشتن استخوان‌ها در جای خود از پلاک و پیچ‌های مخصوص ارتوپدی استفاده خواهد کرد، به این کار تثبیت داخلی گفته می‌شود. همچنین در طی این عمل آسیب‌ها و پارگی احتمالی رباط‌ها هم بر طرف می‌شود.

بعد از بهبود نسبی پا، پزشک از فرد می‌خواهد که از آتل‌های مخصوص استفاده کند. بعد از آن است که فرد می‌تواند فیزیوتراپی انجام دهد.

قرار دادن کیسه یخ روی مچ‌پای آسیب دیده موجب کاهش تورم می‌شود. روز اول بهتر است ۳ تا ۴ بار در طول روز و هر بار به ‌مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه کیسه یخ را روی پای پیچ‌ خورده قرار داده و روزهای بعد هر ۳ تا ۴ ساعت یک ‌بار از کیسه یخ استفاده کرد.

فیزیوتراپی به بیمار کمک خواهد کرد که توان حرکتی و انرژی قبلی خود را بازیابد. گاهی تا چند ماه بعد از جراحی هم نیاز است که فرد از عصا و یا واکر کمک بگیرد‌. زمان بازگشت به فعالیت‌های روزانه‌ی معمول را پزشک مشخص می‌کند.

در ابتدا، تمرین های حرکتی توان بخشی احتمالاً با تمرین های حفظ دامنه حرکت فعلی یا کنترل حرکت های مفصل قوزک بدون مقاومت خاص شروع می شود.

همچنین در صورتی که تمرین های حرکتی تقویتی همچون بلند کردن انگشتبرای بیمار بسیار دردناک باشد، می توان از تمرین های حرکتی در آب برای بهبود بیمار استفاده نمود. تمرین های حرکتی اندام های تحتانی و حرکت های تقویتی به تدریج با توجه به سطح تحمل بیمار بهاین برنامه توان بخشی اضافه خواهند شد.

در این حالت آموزش انتقال حرکت صحیح به مچ پا از اهمیت بسیار زیاد برخوردار است، زیرا یک انتقال ضعیف می تواند باعث پیچ خوردن مجدد قوزک و ناپایداری مفصل شود. هنگامی که درد بیمار بر طرف شد، می توان از سایر تمرین های حرکتی همچون تمرین های مربوط به افزایش سطح چابکی و مهارت برای بیمار استفاده نمود.هدف از انجام این تمرین ها افزایش نیرومندی و دامنه حرکت بیمار است که می تواند سطح تعادل فرد را در طول زمان بهبود بخشد. توجه داشته باشید که دوره ریکاوری همه انواع پیچ خوردن قوزک از سه مرحله تشکیل شده است.

مراحل شامل:
• مرحله 1 شامل استراحت، حفاظت از قوزک و کاهش ورم است (یک هفته).
• مرحله 2 شامل بازیابی دامنه حرکت، نیرومندی و انعطاف پذیری قوزک است (یک تا دو هفته).
• مرحله 3 شامل بازگشت تدریجی به فعالیت هایی است که نیازمند چرخش یا پیچاندن قوزک نیست و در این مرحله تمرین های حفظ وضعیت قوزک انجام می شود. این مرحله با انجام فعالیت هایی که نیازمند چرخش سریع و ناگهانی همچون تنیس، بسکتبال، یا فوتبال است، ادامه پیدا می کند (هفته ها تا ماه ها بعد).

زمانی که فرد در حال درمان است، برای جلوگیری از تشکیل لخته های خونی در پا، پزشک داروهایی تجویز می‌کند. این داروها، خون را رقیق می‌کنند. اگر آسیب وارده به مچ پا منجر به آسیبی در پوست شود، آنتی بیوتیک تجویز می‌شود

تغذیه و رژیم غذایی هم نقش موثری ایفا می‌کند و پزشک در این رابطه به بیمار توصیه‌هایی خواهد کرد. داشتن رژیم غذایی سرشار از کلسیم، پروتئین و ویتامین د نقش بسیار مهمی در بهبود بیمار دارد.

برخی داروهای مسکن هم نباید در این دوران مصرف شود، چرا که این داروها ممکن است روند بهبود استخوان را به تعویق بیندازد.

در صورت سیگاری بودن بیمار، پزشک از فرد می‌خواهد که سیگار کشیدن را متوقف کند، چرا که این کار هم فرایند بهبودی را به تعویق خواهد انداخت.

تزریق پی‌ آر پی: تزریق پی ‌آر پی (PRP) یا به‌عبارتی پلاسمای غنی از پلاکت به درمان تاندون‌ها، رباط، غضروف، آسیب‌های استخوانی و آرتریت کمک شایانی می‌کند. تزریق  پی‌ آر پی اطراف پا و مچ ‌پا انجام می‌شود و تاثیر چشمگیری در درمان آسیب‌های تاندون و رباط‌ها مانند پیچ‌خوردگی مچ‌ پا، فاسیای کف پا، تاندون آشیل (زردپی قوزک پا) و آسیب‌های رباط مچ ‌پا دارد.

اوزون درمانی: اوزون درمانی با ترمیم و بازسازی مفاصل، رباط و تاندون‌های ضعیف موجب تسکین درد در نواحی پا، زانو و مچ پا می‌شود.

شاک‌ویو تراپی : امروزه شاک ‌ویو تراپی یا به‌ عبارتی درمان شوک خارج از بدن درمان جایگزینی است که جهت بهبود بسیاری از اختلالات استخوانی و بافت نرم پا و مچ ‌پا استفاده می‌شود. شاک ‌ویو تراپی کمک شایانی به درمان بیماری مزمن تانودن آشیل دارد.

لیزردرمانی : لیزردرمانی در درمان انواع آسیب‌ها مانند پیچ‌خوردگی مچ ‌پا و کاهش درد، اسپاسم عضلانی، تورم و تولید سلول تاثیر چشمگیری دارد.
 

عوارض و مشکلات احتمالی ناشی از در رفتگی مچ پا

در رفتگی مچ پا ممکن است با عوارض و مشکلات جانبی همراه باشد:

* سفتی مفصل مچ پا – نیاز به انجام فیزیوتراپی 
* التهاب مفصل مچ پا که منجر به درد مزمن در این ناحیه می‌شود.
* عفونت، که ممکن است نیاز به درمان آنتی بیوتیکی و جراحی داشته باشد.
* شکستگی استخوانی که به خوبی و به صورت کامل بهبود پیدا نکرده، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد.
* درد ناشی از پلاک و پیچ ارتوپدی کار گذاشته شده در جراحی – این ابزارها ممکن است در جراحی بعدی از مچ پا خارج شوند.
* مشکلاتی در بهبود زخم
* آسیب به رگ‌های خونی و رشته‌های عصبی در اثر در رفتگی و یا شکستگی استخوان
* لخته خونی 

خطر مواجه شدن با این عوارض و مشکلات جانبی به وضع عمومی سلامت بدن فرد و شدت آسیب وارده دارد و بنابراین در افراد مختلف، متفاوت خواهد بود. به توصیه‌های پزشک به دقت عمل کنید، این کار خطر بروز عوارض جانبی را کاهش خواهد داد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر هنگام وارد شدن فشار بر مچ پا، مقدار درد کاهش پیدا نکرد و هر لحظه بر شدت آن افزوده شد، باید به سرعت با پزشک تماس گرفت. در صورت داشتن هرگونه بی حسی در مچ پا، ورم در پا و یا تب بالا به پزشک اطلاع دهید. در صورتی که به صورت ناگهانی به تنگی نفس دچار شدید با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید
 

نکات کلیدی درباره‌ی در رفتگی استخوان مچ پا

* در رفتگی مچ پا آسیب شدیدی است که در آن بین یک یا دو استخوان مفصل مچ پا جدایی غیر طبیعی رخ خواهد داد.
* بعد از وارد شدن آسیب به مچ پا، امکان دارد که فرد بلافاصله درد شدید، تورم و تغییر ظاهر و فرم مچ پا را تجربه کند. گاهی هم شخص قادر به قرار دادن وزن خود روی مچ پا نخواهد بود.
* پزشک بعد از معاینه و گرفتن عکس رادیولوژی قادر به تشخیص مشکل خواهد بود.
* برای درمان در رفتگی از آتل بندی، گچ گرفتگی، جا انداختن استخوان در رفته و داروهای مسکن استفاده می‌شود.
* بسیاری از بیماران به جراحی نیاز خواهند داشت.
* مشکل برخی از افراد با عوارض جانبی همراه خواهد بود. این عوارض شامل عفونت یا التهاب مفصلی در مچ پا است.
 

عمل جراحی:

عمل جراحی برای درمان پیچ خوردن قوزک در موارد نادر استفاده می شود. عمل جراحی معمولاًبرای آسیب دیدگی هایی استفاده می شود که به روش های غیر جراحی واکنش نشان نمی دهند.این روش همچنین برای بیمارانی مناسب است که با ناپایداری مداوم قوزک پس از ماه ها برنامه توان بخشی و درمان های غیر جراحی مواجه هستند.

انتخاب های قابل استفاده برای عمل جراحی به شرح زیر هستند: 
* آرتروسکوپی: در این حالت جراح با استفاده از ابزارهای خاص به داخل مفصل نگاه می کند تابه این ترتیب هر گونه اشکال ایجاد شده برای استخوان یا غضروف و یا گیر افتادن بخشی ازغضروف در محل مفصل را مشخص نماید. 

* ترمیم و نوسازی: جراح می تواند پارگی رباط را با استفاده از بخیه یا گیره های مخصوص ترمیم کند یا از سایر رباط ها و یا تاندون های پا که در اطراف قوزک قرار دارند، برای ترمیم آسیب دیدگی ایجاد شده استفاده کند.
 

گام‌های بعدی 

نکاتی برای بهره برداری حداکثری از ویزیت پزشک:

* با آگاهی کامل نسبت به شرایط خود با پزشک دیدار کنید.
* قبل از وقت ملاقات با پزشک، تمام سوالات خود را یادداشت کنید .
* برای اینکه صحبت‌های پزشک را راحت‌تر به خاطر بسپارید و راحت‌تر سوال‌های خود را با پزشک مطرح کنید، حتماً یکی از دوستان و یا اعضای خانواده را همراه خود ببرید. 
* در هنگام ملاقات با پزشک موارد مهم مطرح شده در مطب، مانند تشخیص، داروها، درمان‌ها و آزمایش‌های لازم را به دقت یادداشت کنید. هر گونه دستورالعمل جدیدی که پزشک به شما می‌دهد را هم یادداشت کنید. 
* دلیل به کارگیری درمان جدید برای مشکل و یا تجویز داروی جدید را از پزشک بپرسید و در مورد چگونگی کمک این روش‌ها برای حل مشکل و عوارض جانبی احتمالی آن‌ها صحبت کنید 
* احتمال درمان شدن مشکل با روش‌های دیگر را هم بررسی کنید 
* اگر برای تشخیص مشکل، آزمایشی تجویز می‌شود؛ علت آن را پرسیده و از پزشک بخواهید که در مورد نتایج احتمالی آن با شما صحبت کند. 
* در مورد این موضوع صحبت کنید که در صورت مصرف نکردن داروها و یا انجام ندادن آزمایش‌ها چه اتفاقی خواهد افتاد. 
* اگر نیاز به ویزیت بعدی وجود داشته باشد، روز و ساعت و هدف انجام آن را یادداشت کنید. 
* از پزشک خود بپرسید که آیا در صورت داشتن سوالات و ابهامات بیش‌تر، راه ارتباطی وجود دارد.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت دکترفلاح
سایت پروفسور فروغ