قوی ترین طلسمات+قویترین دعا و طلسم+قوی ترین کتاب طلسم و دعانویسی مطالب مذهبی+طلسم سیاهی و طلاق+طلسم احضار محبت معشوق+دانلود کتاب طلسم محبت و طلاق قوی
تعریف موفقیت-نشانه های موفقیت اقتصادی-راه های موفقیت
۱۳۹۴/۰۷/۱۲
–
۱۸۸۶ بازدید
آزادوار-نشانه های یک زندگی موفق از حیث اقتصادی در اسلام کدام است؟
با سلام خدمت جنابعالی و تشکر از اینکه این سامانه را برای طرح سوالات خود انتخاب نموده اید.
چنانچه می دانید دعوت به تعالى، موفقیت و سعادت واقعی در زندگی از جمله اصول مشترک و سنت‌هاى ثابت و واحدى است که همه پیامبران ادیان وحیانى در کنار دعوت به توحید، رعایت تقوا، نفى شخصیت‌پرستى، دعوت به وحدت، تبشیر و انذار و… بر آن تاکید داشته اند[ر.ک: جوادى آملى، عبداللَّه، تفسیر موضوعى قرآن کریم(سیره پیامبران در قرآن)، ج 6، ص 41 – 123، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ اوّل، 1376ش].
هر انسانی آرزو دارد در زندگى دنیایی خود به موفقیتى برسد و از این رو راز موفقیت و سعادت انسان‌ها در زندگی چیزی نیست که مورد غفلت دین اسلام و دیگر ادیان الهی قرار گرفته باشد. همچنین اندیشمندان اسلامی و ادیان دیگر با نگرش‌های مختلف مادی و معنوی صدها کتاب درباره «موفقیت» و راه رسیدن به آن نوشته اند چراکه شادمانى و خوشبختى انسان‌ها رابطه تنگاتنگى با میزان موفقیتشان در زندگى دارد.
زندگی موفق از حیث اقتصادی نیز، یکی از زیرمجموعه های این موضوع محسوب می شود که در ادامه سعی خواهیم کرد پس از تعریف موفقیت، به نشانه های آن اشاره نمائیم.
تعریف موفقیت
موفقیت در لغت به معنای توفیق، کامیابی، کامروایی، دست‌یابی به آرزو یا انجام دادن کاری آمده است[لغت‌نامه دهخدا، واژه موفقیت].
بیشتر نویسندگان و اندیشمندان تلاش کرده‌اند تعریف جامعى از موفقیت ارایه دهند، اما اگر دقت در تعاریف آنان شود، هرکدام به جلوه‌ای از موفقیت اشاره کرده‌اند.
برخی «آرامش و امنیت» را بهترین نوع موفقیت دانسته اند. [کیهان‌نیا، اصغر، راز موفقیت در زندگى، ص 35، تهران، انتشارات مادر، 1382ش].
برخی نیز خوشبخت‌ترین مردم دنیا را افرادى دانسته اند که به کارشان عشق می‌ورزند؛ بدون توجه به اینکه از این راه، ثروت، شهوت، قدرت و موقعیت‌هاى اجتماعى بالا به‌دست می‌آورند یا خیر. به نظر اینان، خشنودترین مردم افرادى هستند که از کارشان لذت می‌برند. هر کارى که می‌خواهد باشد؛ تلاش می‌کنند تا آن‌را خوب انجام دهند[موریس، تام، موفقیت واقعى، ترجمه: گوهریان، محمد ابراهیم، ص 33، تهران، نسل نواندیش، 1384ش].
همچنین در فرهنگ وبستر(Webster) موفقیت به مفهوم «نیل رضایت‌بخش به هدف» تعریف شده است. [کیهان‌نیا، اصغر، راز موفقیت در بازار کار، ص 16، تهران، انتشارات مادر، 1382ش]شهید مطهرى در تعریف سعادت و موفقیت، می‌گوید: «سعادت [و موفقیت]، عبارت است از: لذت همه جانبه و نیل همه جانبه به همه کمالات، به‌طوری که حداکثر کمالات و حظوظ فطرى و طبیعى استیفا گردد.»[ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 7، ص 71، انتشارات صدرا، تهران]از نگاه بیشتر مردم، موفق کسى است که به آرزوهاى خود برسد، در درون خویش، احساس رضایت کند و از اینکه با تلاش و کوشش پیوسته، در زندگى به این رضایت‌مندى رسیده، خشنود باشد.
در آموزه‌هاى اسلامى، مفهوم موفقیت به مفهوم «سعادت و خوشبختى» نزدیک است و اگرچه این دو واژه تفاوت‌هایى دارند، اما مصداق موفقیت مطلق و خوشبختى مطلق، یکى هستند؛ خوشبخت و موفق واقعى کسى است که در مسیر بندگى خداى متعال باشد، با انجام وظایف دینى و انسانى به خداوند نزدیک شود و بتواند به هدف نهایى خلقت دست یابد. البته روشن است که رسیدن به چنین هدف و موفقیتی، منافاتى با خُرسندى از زندگى و لذت‌جویى حلال دنیا ندارد. انسان می‌تواند به تمام کارهایش رنگ‌وبوى خدایى بدهد و به قصد رضایت حضرت حق بخوابد، بخورد، کار و تفریح کند و… . آنچه مهم است، فرمانبرى از خداوند و اجراى دستورات او است.
قرآن کریم می‌فرماید: «هر کسى از جهنم رهایى یابد و به بهشت وارد شود، رستگار و موفق است[آل عمران، 185] «هرکس از خدا و پیامبرش اطاعت کند، به موفقیت و رستگارى بزرگى نایل شده است[احزاب، 71]پیامبر گرامى اسلام(ص) می‌فرماید: «هرکس تقوا و پرهیزکارى پیشه کند و گوش به فرمان دستورهاى خداوند باشد، به رستگارى و موفقیت بزرگى رسیده است. به درستى که تقوا باعث کنترل انسان از غضب و باعث نگهدارى انسان از عذاب و نگهدارنده انسان از خشم الهى است. به‌درستى که تقوا باعث سفیدرویى و رضایت پروردگار و باعث ارتقاى درجه و مقامات معنوى انسان می‌گردد.»[ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 19، ص 127، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق]امام على(ع) نیز درباره راه‌هاى موفقیت و خوشبختی می‌فرماید: «هرکسى از خدا و رسول خدا اطاعت و پیروى کند، به رستگارى بزرگى می‌رسد و به ثواب ارزشمندى نایل می‌شود و هرکسى نسبت به خداوند و رسولش، نافرمانى و گردن‌کشى کند، به خسران و زیان بزرگ و آشکارى گرفتار می‌شود و سزاوار عذاب دردناک می‌گردد[همان، ج 4، ص 266 – 267]به هرحال موفقیت سطوح پایین‌ترى نیز دارد و آن، کامروایى در رسیدن به نتیجه و هدف در هر کار و به فعلیت رساندن استعدادهاى بالقوّه است که به دنبال آن خرسندى و خشنودى نیز به‌دست می‌آید.
با توجه به این تعاریف، در ادامه به برخی از راه ها و عوامل موفقیت اشاره می کنیم. آثار ناشی از پیگیری این راه ها و عوامل، می تواند نشان دهنده یک زندگی موفق از حیث اقتصادی از دیدگاه اسلام باشد.
1. هدفمندى در فعالیت های اقتصادی
آنچه که آدمی را به سوی موفقیت و مقام والای خود و رشد شخصیتی می‌کشاند، داشتن هدف‌های ارزنده در زندگی، از جمله فعالیت های اقتصادی است. اما انسان در برگزیدن هدف‌ها باید حدود توانایی و نیرو و استعدادهای خود را در نظر بگیرد و از بلندپروازی‌های بیجا و نامعقول اجتناب ورزد، چرا که نتیجه‌اش محرومیت و ناکامی خواهد بود. امام علی(ع) این نکته را چنین خاطرنشان می‌سازند: «هرکس بیش از اندازه و حدود خود، چیزی بخواهد، سزاوار محرومیت و ناکامی است»[ تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، ص 624، قم، دار الکتاب الإسلامی، چاپ دوم، 1410ق]
2. نظم و انضباط
نظم و انضباط از رازهای موفقیت و پیروزی مردان بزرگ و سامان دهنده زندگی مادی و معنوی می‌باشد و کاخ بلند آفرینش هستی روی نظم و انضباط استوار شده است.
3. اعتماد به نفس
اعتماد به نفس؛ یعنى، شخص احساس کند نیرو و کفایت دارد[استفانى، مارستوف، معجزه تشویق، ترجمه: تمدن، توراندخت، ص 19، تهران، انتشارات علمى، 1375ش] یعنى شخص توانمندى و توانایى درونى انجام کارهای اقتصادی و غیر اقتصادی را در خود حس کند.
به باور روان‌شناسان، اعتماد به نفس اساس رستگارى و پیشرفت است. با اعتماد به نفس، عزم انسان راسخ می‌شود و با اتکا به دیگرى، ضعیف می‌شود. کمک دیگران به شخص، پشتکار را سست می کند؛ زیرا در این صورت، انسان انگیزه‌اى براى کوشش نمی‌یابد[اسمایلز، ساموییل، اعتماد به نفس، ترجمه: دشتى، على، ص 15، تهران، مرکز تحقیقات قلم‌آشنا، 1380ش]باید توجه داشت که اعتماد به نفس از ابعاد اصلى و مهم توکل به خدا است و برخلاف تصور اولیه، نقطه مقابل اعتماد به خدا نیست. چرا که توکل به خدا به معناى واقعى آن «به‌کارگیرى اسباب طبیعى براى رسیدن به اهداف و در عین حال، واگذارى نتایج و اثربخشى آنها به خواست و مشیت الهى» است و منشأ اعتماد به نفس نیز خدا است[شجاعى، محمد صادق، توکل به خدا، ص 50، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى( ره)، 1383ش].
4. داشتن اراده
اراده در هر کار و فعالیت و رفتارى، نقش اساسى و بنیادین دارد و براى رسیدن به هدف، ضرورى و لازم است حال چه این هدف، معنوی باشد و چه مربوط به امور اقتصادی. شخص با اراده کسى است که وقتى در مورد کارى، به خوبى اندیشید، تصمیم به انجام آن می‌گیرد و با ثبات‌قدم، آن‌را اجرا می‌کند.
در آموزه‌هاى اسلامى بر تقویت اراده و عزم قوى سفارش بسیار شده است و یکى از صفات بارز مؤمنان، اراده استوار و عزم راسخ در راه عقیده و ارزش‌هاى دینى و انسانى بیان شده است. امام باقر(ع) در این‌باره می‌فرماید: «مؤمن از کوه استوارتر و مستحکم‌تر است؛ زیرا اجزایى از کوه جدا می‌شود، ولى از دین مؤمن، چیزى جدا نمی‌گردد[بحار الأنوار، ج 64، ص 362]5. مشورت با افراد متخصص و متعهد و موفق در فعالیت های اقتصادی
یکى از ابزارهاى موفقیت و پشتوانه‌هاى محکم براى نیل به اهداف، استفاده از تجربه، علم، اندیشه و توانمندى دیگران است. هم‌فکرى و بهره‌گیرى از توانمندى و تجارب دیگران، باعث کاهش خطا در برنامه‌های زندگی معنوی و اقتصادی و تسریع در رسیدن به هدف می‌شود. افرادى که در کارهاى مهم با صلاح‌اندیشى و مشورت دیگران اقدام می‌کنند، کمتر گرفتار لغزش می‌شوند و کارهاى آنان بیشتر قرین موفقیت، سلامتى و بالندگى است. امام على(ع) می‌فرماید: «هرکس با خردمندان مشورت کند، با انوار خردهاى آنان، روشنى یابد و به راه درست و رستگارى نایل گردد.[ بحار الأنوار، ج 72، ص 105]6. یاد خدا و پرهیز از درآمدهای حرام
ارتباط با خدا و دل بستگى به او، افزون بر ایجاد اطمینان قلبى و صفاى درونى، از عوامل مؤثر در رشد روحى، معنوى و سایر جنبه‌هاى شخصیتى انسان است. عبادت و ارتباط با خدا، مایه رسیدن به تقوا و پرهیزکارى[بقره، 21] و تقوا نیز عامل رستگارى [آل عمران، 130] انسان است. انسانی که دائما به یاد خداست از درآمدهای حرام که مورد نهی خدا قرار گرفته پرهیز می کند. فقهای بزرگوار شیعه در کتب فقهی خود، کسب های حرام را برشمرده اند. همچنین دوری از ربا و رشوه نیز از آثار یاد خدا در فعالیتهای اقتصادی است.
7. تلاش و کوشش
زندگى، میدان کارزار و تلاش و کوشش است. در این نبرد، یکى پیروز می‌شود و جلو می‌رود و دیگرى دچار شکست می‌شود. اولى غرق در سرور و شادى و دومى دردمند و غمگین است. آنان که پیروز می‌شوند و به هدف‌هایشان دست می‌یابند، کسانی‌اند که اگر شکست بخورند و گرفتار مشکلات شوند، بجاى یأس و ناامیدى دوباره برمی‌خیزند و به راه خود ادامه می‌دهند. شکست و مشکلات به اراده آنان آسیبى وارد نمی‌کند بلکه عزم و اراده آنان را نیز استوارتر می‌کند.
بسیارى می‌پندارند که خوشبختى و موفقیت، کیمیایى است در خارج از وجود آنان و اگر ستاره بخت در آسمان زندگى کسى بدرخشد، او به سعادت و موفقیت خواهد رسید. این افراد باور ندارند که سعادت، زاییده خود انسان است که می‌تواند با ایمان، تلاش و پشتکار، آینده خود را بسازد.
البته روشن است که توانمندى افراد و محیط اجتماعى و خانوادگى و امکانات زندگی آنان متفاوت است، مثلاً فردى که در خانواده‌اى ثروتمند زندگى می‌کند، با فردى که در خانواده‌اى فقیر است، تفاوت آشکار دارد، ولى مهم آن است که هرکسى در هر شرایطى از استعداد و توانمندى خود استفاده کند و در گستره وجودى خود تلاش کند و زندگى خود را بسازد. همان فرد فقیر با تلاش و کوشش می‌تواند براى خودش زندگى قابل قبولى بسازد و رضایت خاطر داشته باشد.
در اسلام، گستره عظیمى از آموزه‌ها را می‌بینیم که موفقیت و تکامل و لذت‌ها را در گرو تلاش، پشتکار و پایدارى می‌دانند. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «انسان در سایه تلاش و کوشش می‌تواند به خواسته هاى خود برسد[نجم، 39]امام على(ع) در جنگ جمل خطاب به محمد حنفیه فرمود: «اگر کوه‌ها از جاى خود حرکت کنند، تو از جاى خود تکان مخور»؛[شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، صبحی صالح، خطبه 11، ص 55، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق] یعنى در راه رسیدن به هدف، استقامت و پایدارى داشته باش و بدان که در سایه پشتکار و تحمل دشواری‌ها، می‌توان به قله‌هاى افتخار و پیروزى رسید.
8. صبر و تحمل مشکلات
یکی از اموری که در توفیق یافتن انسان دخالت زیادی دارد و شرط موفقیت در کارها به‌ویژه در کارهای بزرگ است، صبر و تحمل مشکلات است.
9. تأمین اقتصادى
اصل رفاه و برخوردارى معقول همراه با گشایش و فزونى، مادام که در سیر حیات طیبه باشد، در اسلام به عنوان ارزش به رسمیت شناخته شده؛ تا جایی که قرآن کریم بر کسانی که بهره‌مندى از این‌گونه مواهب را تحریم می‌کنند، سخت خُرده می‌گیرد[اعراف، 32] از نظر اسلام هم فقر مفرط مانع پیشرفت مادی و معنوی انسان در زندگی است و هم ممکن است ثروت فراوان حالت غرور و طغیان آورد. گرچه اقشار ثروتمند، فقیر و متوسط جامعه همگی توان رسیدن به اوج سعادت را دارند، اما بهترین حالت براى به یاد خدا بودن، فراغت خاطر و تمرکز در امور معنوی در زندگی، می‌تواند در یک زندگی متوسط به دست آید. کسى که فقیر است دایم باید به فکر آب و نان خانواده خود باشد و همچنین کسى که مال و منال فراوان دارد، همواره باید وقت و نیروى خود را در جهت سامان دادن و حفظ و حراست اموال خود به هدر بدهد. در مقابل افرادى که از یک زندگى آبرومند و ساده و کافى برخوردارند، فکرى راحت خواهند داشت و به موفقیت در زندگی نزدیک‌تر هستند.( http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa32727)
در این زمینه می توانید به کتابهای زیر نیز مراجعه کنید:
– اقتصاد در خانواده سالم/ تدوین طاهره کشوادی.- تهران: دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۶.
– تجارت موفق/ عباس رحیمی؛ ویراستار: مهدی صباغی.- قم: نشر جمال، ۱۳۸۶.
– روش‌های موفقیت در کسب و کار /واحد پژوهش انتشارات هنارس.- قم: هنارس، ۱۳۸۷.
چنانچه می دانید دعوت به تعالى، موفقیت و سعادت واقعی در زندگی از جمله اصول مشترک و سنت‌هاى ثابت و واحدى است که همه پیامبران ادیان وحیانى در کنار دعوت به توحید، رعایت تقوا، نفى شخصیت‌پرستى، دعوت به وحدت، تبشیر و انذار و… بر آن تاکید داشته اند[ر.ک: جوادى آملى، عبداللَّه، تفسیر موضوعى قرآن کریم(سیره پیامبران در قرآن)، ج 6، ص 41 – 123، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ اوّل، 1376ش].
هر انسانی آرزو دارد در زندگى دنیایی خود به موفقیتى برسد و از این رو راز موفقیت و سعادت انسان‌ها در زندگی چیزی نیست که مورد غفلت دین اسلام و دیگر ادیان الهی قرار گرفته باشد. همچنین اندیشمندان اسلامی و ادیان دیگر با نگرش‌های مختلف مادی و معنوی صدها کتاب درباره «موفقیت» و راه رسیدن به آن نوشته اند چراکه شادمانى و خوشبختى انسان‌ها رابطه تنگاتنگى با میزان موفقیتشان در زندگى دارد.
زندگی موفق از حیث اقتصادی نیز، یکی از زیرمجموعه های این موضوع محسوب می شود که در ادامه سعی خواهیم کرد پس از تعریف موفقیت، به نشانه های آن اشاره نمائیم.
تعریف موفقیت
موفقیت در لغت به معنای توفیق، کامیابی، کامروایی، دست‌یابی به آرزو یا انجام دادن کاری آمده است[لغت‌نامه دهخدا، واژه موفقیت].
بیشتر نویسندگان و اندیشمندان تلاش کرده‌اند تعریف جامعى از موفقیت ارایه دهند، اما اگر دقت در تعاریف آنان شود، هرکدام به جلوه‌ای از موفقیت اشاره کرده‌اند.
برخی «آرامش و امنیت» را بهترین نوع موفقیت دانسته اند. [کیهان‌نیا، اصغر، راز موفقیت در زندگى، ص 35، تهران، انتشارات مادر، 1382ش].
برخی نیز خوشبخت‌ترین مردم دنیا را افرادى دانسته اند که به کارشان عشق می‌ورزند؛ بدون توجه به اینکه از این راه، ثروت، شهوت، قدرت و موقعیت‌هاى اجتماعى بالا به‌دست می‌آورند یا خیر. به نظر اینان، خشنودترین مردم افرادى هستند که از کارشان لذت می‌برند. هر کارى که می‌خواهد باشد؛ تلاش می‌کنند تا آن‌را خوب انجام دهند[موریس، تام، موفقیت واقعى، ترجمه: گوهریان، محمد ابراهیم، ص 33، تهران، نسل نواندیش، 1384ش].
همچنین در فرهنگ وبستر(Webster) موفقیت به مفهوم «نیل رضایت‌بخش به هدف» تعریف شده است. [کیهان‌نیا، اصغر، راز موفقیت در بازار کار، ص 16، تهران، انتشارات مادر، 1382ش]شهید مطهرى در تعریف سعادت و موفقیت، می‌گوید: «سعادت [و موفقیت]، عبارت است از: لذت همه جانبه و نیل همه جانبه به همه کمالات، به‌طوری که حداکثر کمالات و حظوظ فطرى و طبیعى استیفا گردد.»[ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 7، ص 71، انتشارات صدرا، تهران]از نگاه بیشتر مردم، موفق کسى است که به آرزوهاى خود برسد، در درون خویش، احساس رضایت کند و از اینکه با تلاش و کوشش پیوسته، در زندگى به این رضایت‌مندى رسیده، خشنود باشد.
در آموزه‌هاى اسلامى، مفهوم موفقیت به مفهوم «سعادت و خوشبختى» نزدیک است و اگرچه این دو واژه تفاوت‌هایى دارند، اما مصداق موفقیت مطلق و خوشبختى مطلق، یکى هستند؛ خوشبخت و موفق واقعى کسى است که در مسیر بندگى خداى متعال باشد، با انجام وظایف دینى و انسانى به خداوند نزدیک شود و بتواند به هدف نهایى خلقت دست یابد. البته روشن است که رسیدن به چنین هدف و موفقیتی، منافاتى با خُرسندى از زندگى و لذت‌جویى حلال دنیا ندارد. انسان می‌تواند به تمام کارهایش رنگ‌وبوى خدایى بدهد و به قصد رضایت حضرت حق بخوابد، بخورد، کار و تفریح کند و… . آنچه مهم است، فرمانبرى از خداوند و اجراى دستورات او است.
قرآن کریم می‌فرماید: «هر کسى از جهنم رهایى یابد و به بهشت وارد شود، رستگار و موفق است[آل عمران، 185] «هرکس از خدا و پیامبرش اطاعت کند، به موفقیت و رستگارى بزرگى نایل شده است[احزاب، 71]پیامبر گرامى اسلام(ص) می‌فرماید: «هرکس تقوا و پرهیزکارى پیشه کند و گوش به فرمان دستورهاى خداوند باشد، به رستگارى و موفقیت بزرگى رسیده است. به درستى که تقوا باعث کنترل انسان از غضب و باعث نگهدارى انسان از عذاب و نگهدارنده انسان از خشم الهى است. به‌درستى که تقوا باعث سفیدرویى و رضایت پروردگار و باعث ارتقاى درجه و مقامات معنوى انسان می‌گردد.»[ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 19، ص 127، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق]امام على(ع) نیز درباره راه‌هاى موفقیت و خوشبختی می‌فرماید: «هرکسى از خدا و رسول خدا اطاعت و پیروى کند، به رستگارى بزرگى می‌رسد و به ثواب ارزشمندى نایل می‌شود و هرکسى نسبت به خداوند و رسولش، نافرمانى و گردن‌کشى کند، به خسران و زیان بزرگ و آشکارى گرفتار می‌شود و سزاوار عذاب دردناک می‌گردد[همان، ج 4، ص 266 – 267]به هرحال موفقیت سطوح پایین‌ترى نیز دارد و آن، کامروایى در رسیدن به نتیجه و هدف در هر کار و به فعلیت رساندن استعدادهاى بالقوّه است که به دنبال آن خرسندى و خشنودى نیز به‌دست می‌آید.
با توجه به این تعاریف، در ادامه به برخی از راه ها و عوامل موفقیت اشاره می کنیم. آثار ناشی از پیگیری این راه ها و عوامل، می تواند نشان دهنده یک زندگی موفق از حیث اقتصادی از دیدگاه اسلام باشد.
1. هدفمندى در فعالیت های اقتصادی
آنچه که آدمی را به سوی موفقیت و مقام والای خود و رشد شخصیتی می‌کشاند، داشتن هدف‌های ارزنده در زندگی، از جمله فعالیت های اقتصادی است. اما انسان در برگزیدن هدف‌ها باید حدود توانایی و نیرو و استعدادهای خود را در نظر بگیرد و از بلندپروازی‌های بیجا و نامعقول اجتناب ورزد، چرا که نتیجه‌اش محرومیت و ناکامی خواهد بود. امام علی(ع) این نکته را چنین خاطرنشان می‌سازند: «هرکس بیش از اندازه و حدود خود، چیزی بخواهد، سزاوار محرومیت و ناکامی است»[ تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، ص 624، قم، دار الکتاب الإسلامی، چاپ دوم، 1410ق]
2. نظم و انضباط
نظم و انضباط از رازهای موفقیت و پیروزی مردان بزرگ و سامان دهنده زندگی مادی و معنوی می‌باشد و کاخ بلند آفرینش هستی روی نظم و انضباط استوار شده است.
3. اعتماد به نفس
اعتماد به نفس؛ یعنى، شخص احساس کند نیرو و کفایت دارد[استفانى، مارستوف، معجزه تشویق، ترجمه: تمدن، توراندخت، ص 19، تهران، انتشارات علمى، 1375ش] یعنى شخص توانمندى و توانایى درونى انجام کارهای اقتصادی و غیر اقتصادی را در خود حس کند.
به باور روان‌شناسان، اعتماد به نفس اساس رستگارى و پیشرفت است. با اعتماد به نفس، عزم انسان راسخ می‌شود و با اتکا به دیگرى، ضعیف می‌شود. کمک دیگران به شخص، پشتکار را سست می کند؛ زیرا در این صورت، انسان انگیزه‌اى براى کوشش نمی‌یابد[اسمایلز، ساموییل، اعتماد به نفس، ترجمه: دشتى، على، ص 15، تهران، مرکز تحقیقات قلم‌آشنا، 1380ش]باید توجه داشت که اعتماد به نفس از ابعاد اصلى و مهم توکل به خدا است و برخلاف تصور اولیه، نقطه مقابل اعتماد به خدا نیست. چرا که توکل به خدا به معناى واقعى آن «به‌کارگیرى اسباب طبیعى براى رسیدن به اهداف و در عین حال، واگذارى نتایج و اثربخشى آنها به خواست و مشیت الهى» است و منشأ اعتماد به نفس نیز خدا است[شجاعى، محمد صادق، توکل به خدا، ص 50، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى( ره)، 1383ش].
4. داشتن اراده
اراده در هر کار و فعالیت و رفتارى، نقش اساسى و بنیادین دارد و براى رسیدن به هدف، ضرورى و لازم است حال چه این هدف، معنوی باشد و چه مربوط به امور اقتصادی. شخص با اراده کسى است که وقتى در مورد کارى، به خوبى اندیشید، تصمیم به انجام آن می‌گیرد و با ثبات‌قدم، آن‌را اجرا می‌کند.
در آموزه‌هاى اسلامى بر تقویت اراده و عزم قوى سفارش بسیار شده است و یکى از صفات بارز مؤمنان، اراده استوار و عزم راسخ در راه عقیده و ارزش‌هاى دینى و انسانى بیان شده است. امام باقر(ع) در این‌باره می‌فرماید: «مؤمن از کوه استوارتر و مستحکم‌تر است؛ زیرا اجزایى از کوه جدا می‌شود، ولى از دین مؤمن، چیزى جدا نمی‌گردد[بحار الأنوار، ج 64، ص 362]5. مشورت با افراد متخصص و متعهد و موفق در فعالیت های اقتصادی
یکى از ابزارهاى موفقیت و پشتوانه‌هاى محکم براى نیل به اهداف، استفاده از تجربه، علم، اندیشه و توانمندى دیگران است. هم‌فکرى و بهره‌گیرى از توانمندى و تجارب دیگران، باعث کاهش خطا در برنامه‌های زندگی معنوی و اقتصادی و تسریع در رسیدن به هدف می‌شود. افرادى که در کارهاى مهم با صلاح‌اندیشى و مشورت دیگران اقدام می‌کنند، کمتر گرفتار لغزش می‌شوند و کارهاى آنان بیشتر قرین موفقیت، سلامتى و بالندگى است. امام على(ع) می‌فرماید: «هرکس با خردمندان مشورت کند، با انوار خردهاى آنان، روشنى یابد و به راه درست و رستگارى نایل گردد.[ بحار الأنوار، ج 72، ص 105]6. یاد خدا و پرهیز از درآمدهای حرام
ارتباط با خدا و دل بستگى به او، افزون بر ایجاد اطمینان قلبى و صفاى درونى، از عوامل مؤثر در رشد روحى، معنوى و سایر جنبه‌هاى شخصیتى انسان است. عبادت و ارتباط با خدا، مایه رسیدن به تقوا و پرهیزکارى[بقره، 21] و تقوا نیز عامل رستگارى [آل عمران، 130] انسان است. انسانی که دائما به یاد خداست از درآمدهای حرام که مورد نهی خدا قرار گرفته پرهیز می کند. فقهای بزرگوار شیعه در کتب فقهی خود، کسب های حرام را برشمرده اند. همچنین دوری از ربا و رشوه نیز از آثار یاد خدا در فعالیتهای اقتصادی است.
7. تلاش و کوشش
زندگى، میدان کارزار و تلاش و کوشش است. در این نبرد، یکى پیروز می‌شود و جلو می‌رود و دیگرى دچار شکست می‌شود. اولى غرق در سرور و شادى و دومى دردمند و غمگین است. آنان که پیروز می‌شوند و به هدف‌هایشان دست می‌یابند، کسانی‌اند که اگر شکست بخورند و گرفتار مشکلات شوند، بجاى یأس و ناامیدى دوباره برمی‌خیزند و به راه خود ادامه می‌دهند. شکست و مشکلات به اراده آنان آسیبى وارد نمی‌کند بلکه عزم و اراده آنان را نیز استوارتر می‌کند.
بسیارى می‌پندارند که خوشبختى و موفقیت، کیمیایى است در خارج از وجود آنان و اگر ستاره بخت در آسمان زندگى کسى بدرخشد، او به سعادت و موفقیت خواهد رسید. این افراد باور ندارند که سعادت، زاییده خود انسان است که می‌تواند با ایمان، تلاش و پشتکار، آینده خود را بسازد.
البته روشن است که توانمندى افراد و محیط اجتماعى و خانوادگى و امکانات زندگی آنان متفاوت است، مثلاً فردى که در خانواده‌اى ثروتمند زندگى می‌کند، با فردى که در خانواده‌اى فقیر است، تفاوت آشکار دارد، ولى مهم آن است که هرکسى در هر شرایطى از استعداد و توانمندى خود استفاده کند و در گستره وجودى خود تلاش کند و زندگى خود را بسازد. همان فرد فقیر با تلاش و کوشش می‌تواند براى خودش زندگى قابل قبولى بسازد و رضایت خاطر داشته باشد.
در اسلام، گستره عظیمى از آموزه‌ها را می‌بینیم که موفقیت و تکامل و لذت‌ها را در گرو تلاش، پشتکار و پایدارى می‌دانند. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «انسان در سایه تلاش و کوشش می‌تواند به خواسته هاى خود برسد[نجم، 39]امام على(ع) در جنگ جمل خطاب به محمد حنفیه فرمود: «اگر کوه‌ها از جاى خود حرکت کنند، تو از جاى خود تکان مخور»؛[شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، صبحی صالح، خطبه 11، ص 55، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق] یعنى در راه رسیدن به هدف، استقامت و پایدارى داشته باش و بدان که در سایه پشتکار و تحمل دشواری‌ها، می‌توان به قله‌هاى افتخار و پیروزى رسید.
8. صبر و تحمل مشکلات
یکی از اموری که در توفیق یافتن انسان دخالت زیادی دارد و شرط موفقیت در کارها به‌ویژه در کارهای بزرگ است، صبر و تحمل مشکلات است.
9. تأمین اقتصادى
اصل رفاه و برخوردارى معقول همراه با گشایش و فزونى، مادام که در سیر حیات طیبه باشد، در اسلام به عنوان ارزش به رسمیت شناخته شده؛ تا جایی که قرآن کریم بر کسانی که بهره‌مندى از این‌گونه مواهب را تحریم می‌کنند، سخت خُرده می‌گیرد[اعراف، 32] از نظر اسلام هم فقر مفرط مانع پیشرفت مادی و معنوی انسان در زندگی است و هم ممکن است ثروت فراوان حالت غرور و طغیان آورد. گرچه اقشار ثروتمند، فقیر و متوسط جامعه همگی توان رسیدن به اوج سعادت را دارند، اما بهترین حالت براى به یاد خدا بودن، فراغت خاطر و تمرکز در امور معنوی در زندگی، می‌تواند در یک زندگی متوسط به دست آید. کسى که فقیر است دایم باید به فکر آب و نان خانواده خود باشد و همچنین کسى که مال و منال فراوان دارد، همواره باید وقت و نیروى خود را در جهت سامان دادن و حفظ و حراست اموال خود به هدر بدهد. در مقابل افرادى که از یک زندگى آبرومند و ساده و کافى برخوردارند، فکرى راحت خواهند داشت و به موفقیت در زندگی نزدیک‌تر هستند.( http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa32727)
در این زمینه می توانید به کتابهای زیر نیز مراجعه کنید:
– اقتصاد در خانواده سالم/ تدوین طاهره کشوادی.- تهران: دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۶.
– تجارت موفق/ عباس رحیمی؛ ویراستار: مهدی صباغی.- قم: نشر جمال، ۱۳۸۶.
– روش‌های موفقیت در کسب و کار /واحد پژوهش انتشارات هنارس.- قم: هنارس، ۱۳۸۷.