۱۳۹۳/۰۶/۰۲
–
۵۷۸ بازدید
با سلام. «فریضه امر به معروف» چه تفاوتی با «ارشاد کردن» دارد؟ اگر کسی عملی مرتکب شود که قلبا مطمئن باشد که دارد کار درستی میکند باز هم این وظیفه بر ما هست؟
تفاوت این دو بیشتر در قالب به کار گیرى کلمات است. در امر و نهى از جمله انشایى استفاده مى کنیم و این براى موقعیت هاى خاصى مناسب است که لازم است با یک تذکر جلوى گناهى و حرامى به صورت حذرى گرفته شود و یا لازم است کسى فورا واجبى را انجام دهد و ما امر مى کنیم تا انجام آن فوت نشود و مانند آن.
اما ارشاد یک موقعیت عام تبلیغى است که در هر قالب و هر موقعیتى امکان پذیر است و لازم نیست حتما در آن از جمله هاى انشایى استفاده کرد. انسان مى تواند با جملات خبرى با نقل داستان، یا خواندن آیه و روایت و مانند آن کسى یا کسانى را به خیر و نیکى دعوت کند و در او رشد ایجاد نماید.
پس می توان گفت که این دوبعضی از وقتها مترادف وبعضی از وقتها «ارشاد» اعم وعام تر از« امر به معروف ونهی از منکر» به کار می رود!
توضیح بیشتر:
مراتب امر به معروف و نهى از منکر عبارت است از:. 1 انکار قلبى،. 2 انکار زبانى،. 3 اقدام عملى.
در مسأله امر به معروف و نهى از منکر شایسته است جهات متعددى در نظر گرفته شود:
الف) احکام شرعى مربوط به امر به معروف و شرایط وجوب و مراتب آن.
ب) روحیات و ویژگى هاى روانى طرف مقابل. طبیعى است با هر کسى به زبان خاصى باید سخن گفته شود و چه بسا لازم است برخى را به طور غیر مستقیم و از طریق برخى وسایط ارشاد نمود.
ج) حتى الامکان از منطقى ترین و بهترین زبان استفاده شود. بهتر است ابتدا امتیازات و خوبیهاى افراد به آنان گوشزد شودو سپس تدریجا به بیان ایرادات وارد بر آنها پرداخته شود. در این زمینه هم سعى شود اول یک مسئله مطرح شود و پس از اصلاح تشویق گردد و سپس به همین ترتیب یکى یکى به دیگر مسائل پرداخته شود.
د) حتى الامکان باید به افراد تفهیم نمود که آنچه به ایشان تذکر داده مى شود از سر خیرخواهى و مفید به حال خود آنها است. ه) ضمن توجه به نکات فوق نباید انتظار داشت که بهیچوجه افراد از امر به معروف یا نهى از منکر بدشان نیاید.
بلکه وظیفه ما رعایت اصول صحیح اخلاقى و انسانى در تذکر به آنهاست ولى اینکه بپذیرند یا نه و خوششان آید یا بدشان آید خیلى دست ما نیست و نباید از آن خوفى به دل داشت
ولى براى خود تنظیم کنید وشرح شیوه هاى کاربردى خود را با میزان تاثیر آن ثبت نمایید و همواره در پى بکارگیرى شیوه اى موثرتر باشید.
ز) اخلاص در نیت را حفظ نموده و از خداوند توفیق بخواهید.
وثانیا: آگاه کردن افراد از راه صحیح ومطمئن لازم است واین همان امر به معروف است ولو اینکه شخص خیال می کند کار صحیح ودرست انجام می دهد چون گاهی شیطان عمل ناصحیح را زینت کرده وبه شخص جلوه خوب می دهد تا شخص بخیال خود آن کار ناصحیح را هی تکرار کند: واین همان است که در آیاتی از قرآن، نظیر آیات زیر آمده است :
1- درسوره یوسف /83 آمده :« قالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَمْراً…» فرمود یعقوب: بلکه زینت داد براى شما، نفوس شما، کار شما را…..
2- ودر سوره انعام / 43 نیز چنین آمده که : «وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ ما کانُوا یَعْمَلُونَ».«شیطان (با استفاده از روح هوى پرستى آنها) اعمالشان را در نظرشان زینت داده بود، و هر عمل زشتى را انجام مى دادند زیبا و هر کار خلافى را صواب مى پنداشتند»
3- در سوره فاطر /8 : أَ فَمَنْ زُیِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَناً عطف بر جمله محذوف است، تقدیر آن چنین است: آیا کسى که پیروى شیطان کرده و زشتى کردارش را ندیده مثل کسى است که پیروى ولىّ امرش را نموده و زشتى ها و نقایص اعمالش را دیده؟ پس کسى که عمل بد او براى او زینت داده شده به نحوى که آنرا خوب مى بیند تا چه رسد به آنکه زشتى عمل خود را ببیند آیا او مانند کسى است که عمل بد او زینت داده نشده بلکه در حضور مولایش اعمال نیک و خوب خود را هم زشت و بد مى بیند؟
4- سوره نمل / 4: إِنَّ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ زَیَّنَّا لَهُمْ أَعْمالَهُمْ فَهُمْ یَعْمَهُونَ کلمه یعمهون از عمه، به معناى تحیر و سرگردانى در امرى است و معناى زینت دادن عمل این است که، عمل را طورى قرار دهند که آدمى مجذوب و شیفته آن شود و کسانى که ایمان به آخرت ندارند از آنجایى که آن روز را که غایت مسیر انسان است قبول ندارند، بناچار آنان مى مانند و دنیا، و معلوم است که دنیا هم نمى تواند غایت اعمال قرار گیرد، پس این بى نوایان که دست به دامان اعمال خود مى زنند، در راه زندگى متحیر و سرگردانند، زیرا هدفى ندارند تا با اعمال خود به سوى آن هدف بروند.
زینت دادن شیطان ،عمل آدمى را؛ به این است که بوسیله تهییج عواطف درونى مربوط به آن عمل، در دل آدمى القاء مى کند که عمل بسیار خوبى است، و در نتیجه انسان از عمل خود لذت مى برد و قلبا آن را دوست مى دارد، و آن قدر قلب متوجه آن مى شود که دیگر فرصتى برایش نمى ماند تا در عواقب وخیم و آثار سوء و شوم آن تعقلى کند!
کتابهایی جهت مطالعه:
1- کتاب شناسی امر به معروف و نهی از منکر اثر سید رضا باقریان موحد به همت پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر در قطع وزیری، ۳۲۴ صفحه، شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و به قیمت پنج هزار و پانصد تومان از سوی بوستان کتاب قم منتشر شده است.
2- کتاب امر به معروف و نهی از منکر، نوشته حجت الاسلام محسن قرائتی
3- آیات و روایات و حکایات درباره امر به معروف و نهی از منکر، اصلاحات اجتماعی حیدری فرد، غلام علی، ، قم، ارم، 1382، جیبی، 192 ص. 2. عرفانی،
4- امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی(ره) قربان علی،
5- «شیوه های نظارتی امر به معروف و نهی از منکر در گفتار و سیره پیامبر اعظم(ص)» در کتابی با همین عنوان از سوی مرکز پژوهش های اسلامی صداوسیما منتشر شد.
6- «کتاب امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه اسلامی» تنها اثر مایکل کوک، اسلام پژوه غربی، که به فارسی ترجمه شده، است که این اثر به دلیل وسعت مراجعه به منابع و دامنه تحقیق، از اهمیت خاصی برخوردار است.
اما ارشاد یک موقعیت عام تبلیغى است که در هر قالب و هر موقعیتى امکان پذیر است و لازم نیست حتما در آن از جمله هاى انشایى استفاده کرد. انسان مى تواند با جملات خبرى با نقل داستان، یا خواندن آیه و روایت و مانند آن کسى یا کسانى را به خیر و نیکى دعوت کند و در او رشد ایجاد نماید.
پس می توان گفت که این دوبعضی از وقتها مترادف وبعضی از وقتها «ارشاد» اعم وعام تر از« امر به معروف ونهی از منکر» به کار می رود!
توضیح بیشتر:
مراتب امر به معروف و نهى از منکر عبارت است از:. 1 انکار قلبى،. 2 انکار زبانى،. 3 اقدام عملى.
در مسأله امر به معروف و نهى از منکر شایسته است جهات متعددى در نظر گرفته شود:
الف) احکام شرعى مربوط به امر به معروف و شرایط وجوب و مراتب آن.
ب) روحیات و ویژگى هاى روانى طرف مقابل. طبیعى است با هر کسى به زبان خاصى باید سخن گفته شود و چه بسا لازم است برخى را به طور غیر مستقیم و از طریق برخى وسایط ارشاد نمود.
ج) حتى الامکان از منطقى ترین و بهترین زبان استفاده شود. بهتر است ابتدا امتیازات و خوبیهاى افراد به آنان گوشزد شودو سپس تدریجا به بیان ایرادات وارد بر آنها پرداخته شود. در این زمینه هم سعى شود اول یک مسئله مطرح شود و پس از اصلاح تشویق گردد و سپس به همین ترتیب یکى یکى به دیگر مسائل پرداخته شود.
د) حتى الامکان باید به افراد تفهیم نمود که آنچه به ایشان تذکر داده مى شود از سر خیرخواهى و مفید به حال خود آنها است. ه) ضمن توجه به نکات فوق نباید انتظار داشت که بهیچوجه افراد از امر به معروف یا نهى از منکر بدشان نیاید.
بلکه وظیفه ما رعایت اصول صحیح اخلاقى و انسانى در تذکر به آنهاست ولى اینکه بپذیرند یا نه و خوششان آید یا بدشان آید خیلى دست ما نیست و نباید از آن خوفى به دل داشت
ولى براى خود تنظیم کنید وشرح شیوه هاى کاربردى خود را با میزان تاثیر آن ثبت نمایید و همواره در پى بکارگیرى شیوه اى موثرتر باشید.
ز) اخلاص در نیت را حفظ نموده و از خداوند توفیق بخواهید.
وثانیا: آگاه کردن افراد از راه صحیح ومطمئن لازم است واین همان امر به معروف است ولو اینکه شخص خیال می کند کار صحیح ودرست انجام می دهد چون گاهی شیطان عمل ناصحیح را زینت کرده وبه شخص جلوه خوب می دهد تا شخص بخیال خود آن کار ناصحیح را هی تکرار کند: واین همان است که در آیاتی از قرآن، نظیر آیات زیر آمده است :
1- درسوره یوسف /83 آمده :« قالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَمْراً…» فرمود یعقوب: بلکه زینت داد براى شما، نفوس شما، کار شما را…..
2- ودر سوره انعام / 43 نیز چنین آمده که : «وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ ما کانُوا یَعْمَلُونَ».«شیطان (با استفاده از روح هوى پرستى آنها) اعمالشان را در نظرشان زینت داده بود، و هر عمل زشتى را انجام مى دادند زیبا و هر کار خلافى را صواب مى پنداشتند»
3- در سوره فاطر /8 : أَ فَمَنْ زُیِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَناً عطف بر جمله محذوف است، تقدیر آن چنین است: آیا کسى که پیروى شیطان کرده و زشتى کردارش را ندیده مثل کسى است که پیروى ولىّ امرش را نموده و زشتى ها و نقایص اعمالش را دیده؟ پس کسى که عمل بد او براى او زینت داده شده به نحوى که آنرا خوب مى بیند تا چه رسد به آنکه زشتى عمل خود را ببیند آیا او مانند کسى است که عمل بد او زینت داده نشده بلکه در حضور مولایش اعمال نیک و خوب خود را هم زشت و بد مى بیند؟
4- سوره نمل / 4: إِنَّ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ زَیَّنَّا لَهُمْ أَعْمالَهُمْ فَهُمْ یَعْمَهُونَ کلمه یعمهون از عمه، به معناى تحیر و سرگردانى در امرى است و معناى زینت دادن عمل این است که، عمل را طورى قرار دهند که آدمى مجذوب و شیفته آن شود و کسانى که ایمان به آخرت ندارند از آنجایى که آن روز را که غایت مسیر انسان است قبول ندارند، بناچار آنان مى مانند و دنیا، و معلوم است که دنیا هم نمى تواند غایت اعمال قرار گیرد، پس این بى نوایان که دست به دامان اعمال خود مى زنند، در راه زندگى متحیر و سرگردانند، زیرا هدفى ندارند تا با اعمال خود به سوى آن هدف بروند.
زینت دادن شیطان ،عمل آدمى را؛ به این است که بوسیله تهییج عواطف درونى مربوط به آن عمل، در دل آدمى القاء مى کند که عمل بسیار خوبى است، و در نتیجه انسان از عمل خود لذت مى برد و قلبا آن را دوست مى دارد، و آن قدر قلب متوجه آن مى شود که دیگر فرصتى برایش نمى ماند تا در عواقب وخیم و آثار سوء و شوم آن تعقلى کند!
کتابهایی جهت مطالعه:
1- کتاب شناسی امر به معروف و نهی از منکر اثر سید رضا باقریان موحد به همت پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر در قطع وزیری، ۳۲۴ صفحه، شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و به قیمت پنج هزار و پانصد تومان از سوی بوستان کتاب قم منتشر شده است.
2- کتاب امر به معروف و نهی از منکر، نوشته حجت الاسلام محسن قرائتی
3- آیات و روایات و حکایات درباره امر به معروف و نهی از منکر، اصلاحات اجتماعی حیدری فرد، غلام علی، ، قم، ارم، 1382، جیبی، 192 ص. 2. عرفانی،
4- امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی(ره) قربان علی،
5- «شیوه های نظارتی امر به معروف و نهی از منکر در گفتار و سیره پیامبر اعظم(ص)» در کتابی با همین عنوان از سوی مرکز پژوهش های اسلامی صداوسیما منتشر شد.
6- «کتاب امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه اسلامی» تنها اثر مایکل کوک، اسلام پژوه غربی، که به فارسی ترجمه شده، است که این اثر به دلیل وسعت مراجعه به منابع و دامنه تحقیق، از اهمیت خاصی برخوردار است.