تفاوت بین فصد و حجامت و مزیت هر کدام

عصراسلام: یکی از مهمترین روش‌های درمان بیماری‌ها در طب قدیم، برقراری تعادل در میزان اخلاط چهارگانه ( خون، بلغم، صفرا و سودا) در بدن به روش‌های مختلف است که یکی از این روش‌ها «فصد» یا «رگ زنی» است. فصد نوعی روش خون گیری در طب سنتی می‌باشد که در آن با ایجاد شکاف یا سوراخ در جداره رگ، اقدام به خارج کردن خون می‌کنند. 

این روش دو هدف را دنبال می‌کند که در وهله اول، کاستن از حجم خون بیمار به منظور کم کردن ترافیک خون و غلظت آن و هدف دیگر انحراف خون به مسیر دیگر برای درمان بیماری یا رفع مشکل می‌باشد. در طب سنتی باور بر این است که این عمل باعث دفع بسیاری از سموم بدن به خصوص در مواقع غلبه سودا شده و مواد زائدی که در خون رسوب و افزایش پیدا می‌کند را نیز دفع می‌کند.

فصد خون یا همان رگ زدن در گذشته با استفاده از یک نیشتر یا تیغ انجام می‌شد و حکیم در هر نقطه از بدن که تشخیص می‌داد، عمل رگ زدن را با استفاده از این وسیله انجام می‌داد. اما امروزه این عمل با توجه به پیشرفت تجهیزات پزشکی، تغییراتی به خود دیده است. امروزه علاوه بر افراد و حکیمان طب سنتی، پزشکان نیز اقدام به انجام فصد درمانی هم می‌کنند. 

در این شیوه پزشک معالج در ابتدا نحوه عمل را برای فرد بیمار توضیح می‌دهد و پس از بررسی فشار خون، سوالاتی را در خصوص دارو‌های مصرفی فرد بیمار می‌پرسد. پس از معاینات اولیه، معمولاً از یک سوزن برای وارد کردن کانول به داخل رگ استفاده می‌شود. همچنین یک باند برای ثابت نگه داشتن سوزن دور دست فرد بسته می‌شود. برای جمع آوری خون گرفته شده نیز از یک کیسه که به کانول وصل است، استفاده می‌شود. 

فصد خون با استفاده از تیغ نیز انجام می‌شود که بر این اساس ابتدا موضع خاص با ماده بی حسی آماده می‌شود و سپس دستیار (پزشک) با تیغ بیستوری استریل شکاف کوچک و سطحی به اندازه ۳-۲ میلیمتر در ورید ایجاد می‌کند و با مانور‌های خاص (۲۱ مانور دارد) خونریزی به عمل می‌آید. بطور کلی عملیات فصد درد چندانی ندارد و اگر تحت نظر پزشک حاذق صورت بگیرد عوارض و خطری ندارد.

گفته می‌شود که فصد ۶۴ موضع دارد که هر کدام برای یک بیماری خاص است که به شیوه ایی خاص نیز باید عمل خونگیری شود، اما به طور کلی فصد خون را در نواحی مختلف بدن می‌توان انجام داد. معمول‌ترین نواحی انجام این عمل در بدن عبارتند از:

ــ فصد دست راست

ــ فصد دست چپ

ــ فصد پا

ــ فصد صورت

ــ فصد زیر زبان

ــ فصد گوش

ــ فصد بینی

معمولا فصد برای افرادی که از غلظت و فشار خون بالا رنج می‌برند، تجویز می‌شود. چرا که انجام این کار باعث می‌شود تا مقدار آهن بدن تنظیم شده و غلظت خود به حد نرمال خود برسد. بهترین فصل انجام فصد رگ در فصول گرم و معتدل بوده که افراد در این بازه زمانی از سیستم جسمانی نرمالی برخوردار هستند. به طور کلی فصد خون برای دو گروه از افراد می‌تواند بسیار مفید باشد:

۱. افراد مبتلا به پلی سایتمی: در این افراد میزان گلبول‌های قرمز بسیار زیاد است و این امر منجر به افزایش غلظت خون آن‌ها خواهد شد. در صورتیکه این خون بیش از حد غلیظ شود جریان خون در رگ‌های خونی به ویژه رگ‌های کوچک دشوار شده و منجر به لخته شدن خون، انفارکتوس قلبی یا سکته مغزی خواهد شد.

۲. افرادی که قادر به حذف آهن اضافی از بدن خود نباشند: سطح بالای آهن باعث می‌شود تا به اندام‌ها آسیب وارد شود و در نتیجه عوارضی نظیر دیابت، آسیب‌های کبدی، ناباروری و ناتوانی جنسی– بویژه در مردان- را نیز به دنبال خواهد داشت.

۱. بهترین زمان برای انجام فصد از صبح تا ظهر می‌باشد

۲. توصیه شده ۲۴ ساعت قبل از انجام فصد، نزدیکی یا مقاربت جنسی نداشته باشید

۳. حرکت تند مانند دویدن و یا ورزش کردن تا ۱۲ ساعت قبل از فصد ممنوع می‌باشد

۴. طی سه روز قبل از فصد پر خوری نکنید و از غذا‌های سودا زا مانند کله پاچه، سوسیس و کالباس، و … پرهیز کنید

۵. از ۱۲ ساعت قبل از فصد از کشیدن سیگار، قلیان و هر نوع ماده مخدر و همچنین نوشیدن الکل جداً خود داری کنید

۶. در صورت داشتن هر نوع بیماری پزشکتان را مطلع کرده و تمامی دارو‌هایی که مصرف می‌کنید را به طور کامل بیان کنید

۷. بهتر است دو ساعت قبل از فصد غذایی با طبع گرم مانند کمی نان و عسل و یا ارده و شیره میل کنید تا معده هم خالی نباشد و هم انرژی لازم برای انجام فصد در بدن باقی بماند.

۱. تا ۸ ساعت بعد از فصد دست خود را خم و راست نکنید

۲. موضع فصد به طور طبیعی قدری دردناک خواهد بود. از کمپرس گرم یا روغن میخک برای کاهش درد استفاده کنید

۳. در صورت خونریزی یک قطعه گاز استریل یا پارچه تمیز را روی موضع قرار دهید و با دست دیگر بیست دقیقه فشار نقطه‌ای و محکم وارد آورید

۴. تا ۲۴ ساعت پانسمان را تعویض نکنید، پس از ۲۴ ساعت تماس موضع با آب بلامانع است

۵. از مصرف غذا‌های سنگین و چرب و همچنین پرخوری پس از فصد خودداری کنید

۶. پس از فصد حتی المقدور کمتر سر پا بایستید و پیاده روی کمتری داشته باشید

۷. غذا‌ها و میوه جات و ادویه یا بسیار سرد یا بسیار گرم پس از فصد ممنوع و مضر بوده و بهتر است از اغذیه معتدل نظیر سکنجبین، گلابی، خورشت قیمه، کرفس، سیب، شیر برنج، سوپ جو و … استفاده کرد

۸. تا ۴۸ ساعت پس از فصد مصرف تخم مرغ و غذا‌های حاوی تخم مرغ ممنوع است

۹. غذا‌های بسیار تند و تیز و بسیار ترش و بسیار شیرین تا ۲۴ ساعت ممنوع است

۱۰. در صورت عطش و خشکی دهان پس از فصد مصرف ماء الشعیر و شکرسرخ هر ۸ ساعت میل شود

۱۱. مصرف لبنیات و ماهی و ترشی جات پس از فصد تا ۲۴ ساعت جایز نیست.

همه روش‌های درمانی، اعم از سنتی و مدرن دارای عوارض احتمالی می‌باشند. عوارض احتمالی که در صورت عدم رعایت دستورات، برای  این روش درمانی ممکن است وجود داشته باشد عبارت است از :

۱.خشکی زبان

۲.جذب مواد نامطلوب

۳.مرگ در افراد مسن یا کسانی که خون آنها زیاد نیست

توجه به این نکته که اعمال یداوی برای همه مفید نیست، ضروری و لازم است. در نظر گرفتن وضعیت جسمی افراد لازمه انجام روش‌های درمانی است. در استفاده از فصد درمانی نیز انجام این عمل در حالات زیر موجب ضرر برای بدن خواهد شد :

– تب

– رقیق بودن خون و کمخونی

– مزاج خیلی سرد و خیلی گرم

– زیر ۱۴ و بالای ۶۰ سال

– لاغری مفرط و چاقی مفرط و افراد ضعیف

– در بیماری‌های طولانی

– زمان بارداری

– مشکلات شدید گوارشی

تفاوت اصلی فصد خون با حجامت در نوع خون‌گیری است. زمانی که از روش حجامت استفاده می‌کنیم متخصص با استفاده از خراش‌های سطحی روی بدن یا بادکش کردن خون از طریق مجاری مویرگ‌ها، این کار را انجام می‌دهد. در واقع خون از قسمت‌هایی مانند مویرگ‌ها خارج می‌شود. به این روش «حجامت خون» گفته می‌شود.

اکنون در مقابل روش حجامت، باید بگوییم که فصد خون از رگ‌ها خون‌گیری می‌کند. یعنی با دسترسی به رگ‌های اصلی و مسیر خون، عمل فصد انجام می‌شود.

تفاوت دیگر در کیفیت درمان است. زمانی که حجامت می‌کنید خون از نقاط سطحی بدن شما جاری می‌شود و آلودگی‌های سطحی را به بیرون می‌راند. با انجام حجامت خون شما این مواد آلوده را به بیرون هدایت می‌کند، بنابراین خون در حجامت، غلظت پایینی دارد اما در فصد قضیه کاملا برعکس است.

زمانی که فصد خون انجام می‌دهید، خون از رگ‌های اصلی تخلیه می‌شود. در نتیجه آلودگی‌ها از کل بدن خارج می‌شوند. همچنین به دلیل تخلیه خون از کل بدن، میزان آلودگی‌ها نسبت به خون حجامت بیشتر است، پس غلظت خون در این روش بیشتر خواهد بود.