دانشجوی محترم ابتدا از اینکه بار دیگر این مرکز را به منظور دریافت پاسخ سوالات خویش انتخاب کرده اید از شما سپاسگذاریم . در زمینه مشروعیت حکومت دینی از جمله حکومت امامان معصوم(ع) و حکومت ولی فقیه و نیز نقش مقبولیت مردمی در تشکیل حکومت اسلامی مطالب مفصلی در

پاسخ به یکی از پرسش های سابق بیان شد که در واقع مقدمه پاسخ به این سوال نیز همان می باشد و به جهت پرهیز از اطاله کلام از ذکر مجدد آنها خودداری نموده و مستقیما به پاسخ این پرسش می پردازیم که بر این مبنا استوار است که میان شرایط لزوم تحقق

حکومت امام زمان با شرایط وجوب و لزوم تحقق حکومت ولی فقیه تفاوت وجود دارد و بر

این اساس شرایطی را می توان فرض کرد که شرایط حکومت ولی فقیه فراهم شده باشد ولی

شرایط حکومت امام زمان فراهم نشده باشد و این به معنای بالاتر بودن ولی فقیه نسبت

به امام زمان و یا مسائلی از این دست نمی باشد که به برخی از این تفاوت ها و شرایط

در اینجا اشاره می کنیم :

1 – حکومت ولی فقیه در هر منطقه و وسعت جغرافیایی که امکان

تحقق داشته باشد لازم است اجرایی شود کما اینکه امروزه در جمهوری اسلامی ایران و

در کشور ایران شرایط تحقق حکومت ولی فقیه از جمله مقبولیت مردمی فراهم شده است .

ولی گستره حکومت امام زمان کل جهان می باشد و آن حضرت پس از ظهور باید در سرتاسر

جهان دست به تشکیل حکومت اسلامی بزنند و از این روی تنها در شرایطی می توان گفت

شرایط حکومت ایشان فراهم شده است که این شرایط در کل جهان فراهم شود .

2 – بر اساس اصل تنزل تدریجی و سایر اصول عقلی همچون «ما

لایدرک کله لایترک کله که معادل آن در فارسی چنین است آب دریا را اگر نتوان کشید

هم به قدرت تشنگی باید چشید»که در جای خود بحث شده است حکومت ولی فقیه به منظور

عمل به احکام اسلامی تا هر میزانی که مقدور باشد استقرار می یابد و به همین دلیل

امروزه شاهد آن هستیم که برخی احکام اسلامی به دلیل فراهم نبودن شرایط امکان اجرایی

شدن ندارند و از این جهت ایرادی به حکومت ولی فقیه وارد نیست و شرایط برای اجرای

آن حکم مهیا نشده است. اما حکومت امام زمان(عج) برای اجرای کامل احکام اسلام است و بر

این اساس یکی از شرایط آن این است که زمینه های اجرای کامل اسلام و حتی غلبه آن بر

سایر ادیان فراهم شود کما اینکه برخی روایات وارده در ذیل آیاتی از قبیل 33 توبه

بر این امر دلالت دارد (در این زمینه رک : ترجمه تفسیر المیزان ، ج 9 ، ص 340-341)

و از این روی شرایط و زمینه تشکیل حکومت امام زمان از این نظر هم با شرایط و زمینه

تشکیل حکومت ولی فقیه تفاوت پیدا می کند .

3 – حکومت ولی فقیه در صورتی که امکان تحقق داشته باشد از جمله

اینکه مقبولیت مردمی برایش فراهم شود بدون اینکه نگاهی به آینده و احتمال تغییر در

شرایط داشته باشد باید ایجاد شود به ویژه اینکه امکان تغییر در شرایط از جمله

بازگشت مردم از رای و نظر خود در هر زمانی امکان پذیر بوده و به همین دلیل نمی

توان به صرف این احتمال از تشکیل حکومت اسلامی انصراف داد . ولی حکومت امام زمان

آخرین حکومتی است که تحت عنوان حکومت صالحان و در راستای وعده الهی مبنی بر وراثت

مستضعفان بر زمین (بر اساس آیه 5 سوره قصص) و غلبه اسلام بر کلیه ادیان دیگر (بر

اساس آیه 33 سوره توبه) تشکیل خواهد شد و از این روی تنها در صورتی این حکومت باید

محقق شود که ثبات و دوام آن تضمین شده باشد که فراهم بودن این شرایط نیز تنها در

علم الهی است و گاه ممکن است از نظر ما این شرط هم فراهم شده باشد ولی با توجه به

علم الهی نسبت به آینده ، این شرط فراهم نباشد .به هر حال این امکان وجود دارد که

با توجه به شرایط امروز و بدون توجه به شرایط آینده و احتمالاتی که در آن می تواند

مطرح باشد شرایط حکومت ولی فقیه حتی برای عرصه گسترده ای به وسعت کره زمین فراهم

باشد ولی یقینا فراهم بودن شرایط امروز به معنای فراهم بودن شرایط برای حکومت امام

زمان هم نمی باشد چرا که برای حکومت امام زمان باید شرایط آینده هم تضمین شده باشد

که فراهم بودن این شرایط در حد فهم عقل بشری ما نمی باشد .

نتیجه اینکه شرایط تشکیل حکومت ولی فقیه با شرایط تشکیل

حکومت امام زمان تفاوت دارد و این امکان وجود دارد که شرایط برای تشکیل حکومت ولی

فقیه فراهم باشد ولی برای تشکیل حکومت امام زمان فراهم نباشد و تشکیل حکومت ولی

فقیه در ایران نیز بر اساس محقق شدن شرایط و زمینه های تشکیل حکومت ولی فقیه ،

عملی شده است و نه بر اساس شرایط و زمینه های تشکیل حکومت امام زمان عج تا اینکه از

علت عدم تشکیل حکومت امام زمان با وجود تشکیل حکومت ولی فقیه پرسش شود کما اینکه

حتی در دوران حضور معصومین ع هم با وجود اینکه آنان قدرت تشکیل حکومت نداشتند ولی

برخی فرمانداران که به ظاهر از سوی حکومت وقت به این سمت گماشته شده بودند به

نیابت از امام معصوم به اعمال ولایت می پرداختند از جمله سلمان فارسی و حذیفه بن

یمان که خود را از سوی امام علی ع فرماندار مداین می دانستند و نه از جانب حکومت

وقت و از این روی برخی محققان از این بزرگان به عنوان ولی فقیه مدائن یاد می کنند

(رک : پیشینه تاریخی ولایت فقیه ، احمد جهان بزرگی) که نشان می دهد شرایط برای

اعمال ولایت فقیه فراهم بوده است بدون اینکه این شرایط برای امام معصوم ع فراهم

باشد .