مسلّم است که اسلام در همه جا براى زن و مرد حقوق مشابهى وضع نکرده است، همچنان که در همه موارد براى آنها تکالیف و مجازات هاى مشابهى نیز وضع نکرده است و در عین برای هر یک از زن و مرد جایگاه و ارزش خاص هر یک از زن و مرد را نیز محترم دانسته است. اسلام اصل مساوات انسانى را در حقوق زن و مرد رعایت کرده است اما لازمه تساوى، تشابه و یکنواختى نیست. لازمه عدالت، وضع حقوق و تکالیف برابر و یکسان در شرایط همسان، و حقوق و تکالیف متفاوت در شرایط نابرابر و ناهمسان است. از این رو برخى حقوق و تکالیف زن و مرد متفاوت است، زیرا زن و مرد از نظر تکوین داراى شرایط همسانى هستند و یکى از شاخصه هاى نظام حقوقى شایسته آن است که به واقعیات هستى توجه داشته باشد. از آنجا که زن و مرد به لحاظ جسمى و روحى تفاوت هاى فراوانى دارند، عدالت اقتضا مى کند زن و مرد حقوق برابر اما احیاناً متفاوت داشته باشند. لازمه اشتراک زن و مرد در حیثیت انسانى و برابرى آنها از لحاظ انسانیت، برابرى آنها در حقوق انسانى است، اما حقوق و تکالیفى که به مقتضاى جنسیت و تقسیم وظایف طبیعى متناسب مقرر مى شود، همسان نیست البته همین حقوق و تکالیف بر اساس تلازم حق و تکلیف متوازن و برابر است و اسلام هرگز امتیاز و ترجیح حقوقى براى مردان نسبت به زنان قائل نیست و از سوى دیگر با پیوند و برقرارى تعامل شایسته بین حقوق و اخلاق، زن و مرد را رفیق هم قرار داد نه رقیب یکدیگر، از این رو رعایت حقوق زن و مرد از سوى طرف مقابل، امرى مقدس و انسانى محسوب مى شود. (1) توجه به نکات ذیل به عنوان اصول موضوعه در فهم فلسفه تفاوت هاى حقوقى زن و مرد، وتوجیه منطقى آن مفید است. 1 اصولاً زن و مرد، به دلیل اشتراک در سرشت انسانى، از حقوق و تکالیف یکسانى برخوردارند ولى احیاناً به عنوان دو صنف از نوع انسان در نظر گرفته مى شوند و در این صورت، اختلاف حقوق و تکالیف مطرح مى شود. پس زن و مرد، یک امر فرعى و استثنایى است. 2 این تفاوت هاى حقوقى، جنبه ارزشى نداشته و در کمال حقیقى انسان و قرب او به سوى خداى متعال نقشى ندارد و بنابراین، هرگز موجب تقسیم انسان ها به درجه یک و دو نمى گردند. 3 بیشتر این اختلافات، ناشى از کارکردهاى ویژه زن و مرد در خانواده است، مثل: زن و شوهر، مادر و پدر، خواهر و برادر زیرا بیشتر اختلافات حقوقى زن و مرد، به نظام حقوق خانواده باز مى گردد. هرچند برخى از اختلافات در حقوق اجتماعى، ناشى از ویژگى زن یا مرد بودن انسان است. 4 ریشه بسیارى از شبهات و اعتراضات نسبت به حقوق زن در اسلام، ناشى از نگاه جزئى نگر به اسلام و حقوق زن در اسلام است. اگر نظام حقوقى زن، در مجموعه نظام حقوق خانواده و نظام حقوق خانواده در مجموعه مکتب و نظامِ حقوقى اسلام، و آن هم در کنار سایر نظامات اجتماعى و سیاسى، اخلاقى و… اسلام مطالعه شود، پاسخ بسیارى از سؤالات، خود به خود روشن خواهد شد. 5 بر اساس بینش اسلامى، دنیا گذرگاه آخرت و زندگى حقیقى و سعادت واقعى بشر در زندگى اخروى او است. فلسفه بعضى تفاوت هاى حقوقى میان زن ومرد همچون الزام بانوان مسلمان به پوشش اسلامى و برخى محدودیت هاى رفتارى نسبت به زنان مثل منع اختلاط بین زن و مرد، در راستاى اهتمام اسلام بر عنصر عفت و پاکى و پاکدامنى زن ارزیابى مى شود. چنان که آیه اللَّه مصباح مى فرمایند: «هم در جامعه صدر اسلام و هم در اجتماع مطلوب و آرمانى این دین، مردان به مراتب بیش از زنان، در صحنه هاى اجتماعى حضور مى داشته و دارند». (2) 6 محورى بودن نهاد خانواده در اندیشه اسلامى باعث شده است که زن و مرد در هر نقش، موقعیت اجتماعى و فردى که قرار گیرند، بایستى «خانواده» را به عنوان یک «اولویت» قرار دهند چرا که خانواده به عنوان یک نهاد اصیل، مبناى شکل گیرى اجتماع است. از این رو، در پى ریزى حقوق زنان و ترسیم چهره شایسته زن، به تشکیل و تقویت این بنیاد، و تعمیق روابط میان اعضاى آن، به ویژه زن و شوهر به عنوان دو رکن اصلى این نهاد، توجّه و توصیه شود و هر توصیه و پیشنهاد و یا هر ضابطه و برنامه اى که به تضعیف و سستى این نهاد بیانجامد، حذف شود. تأمین این هدف نیز چه بسا ممکن است برخى اختلافات حقوقى بین زن و مرد را موجب گردد. به همین دلیل، اسلام اصرار و اهتمام دارد که عناصر اصلى تشکیل خانواده مسلمان، عناصرى بیگانه از جامعه اسلامى و توحیدى نبوده بلکه عناصرى خالص و هماهنگ با این جامعه باشند و به همین جهت است که صریحاً ازدواج مؤمن با مشرک را بطور کلى ممنوع اعلام کرده است (3) تا بدین وسیله محیط خانواده براى پیدایش فرزندان سالم، پاک و خداپرست آماده شود. 7 تفاوت هاى جنسیتى، واقعیت هایى حکیمانه اند که دست تدبیر الهى، آن را به عنوان بخشى از «نظام احسن» وجود قرار داده است چرا که همین تفاوت هاست که منشأ کمال و موجب احساس نیاز متقابل و زمینه بقاء حیات انسانى و اجتماعى و تحکیم پیوندها مى شود. (4) نادیده انگاشتن این تفاوت ها در پى ریزى مقررات حقوقى، به معناى مبارزه با واقعیاتى است که بود و نبود آنها به خواست و نوع داورى این و آن بستگى ندارد. بنابراین، کاملاً منطقى است که این تفاوت ها در تنظیم روابط و مناسبات اجتماعى وتقسیم کارها و مسؤولیت ها، منشأ برخى اختلافات حقوقى و تعدد نقش ها شود. در تعیین حقوق و تکالیف، بایستى با در نظر گرفتن موارد اشتراک، حقوق و تکالیف مشترک، و در موارد متفاوت (البته نه هر تفاوت و به هر میزانى از تفاوت بلکه هرگاه تفاوت ها به نحوى باشد که موجب تفاوت در مصالح و مفاسد نفس الامرى شود)، حقوق و تکالیف متمایز وضع شود. از این رو، نه مکلف شدن مردان به تکالیف اختصاصى، دلیلى بر طفیلى قلمداد کردن زنان است و نه اعتبار برخى حقوق به تناسب همان تکالیف نشانه تبعیض بین زن و مرد و برترى دادن مرد بر زن است. 8 تلازم حق و تکلیف از یک سو و محرومیت و معافیت از سوى دیگر سبب برقرارى توازن حقوقى مى گردد. براى مثال، نسبت به تمکین، مرد داراى حق و زن عهده دار تکلیف است و متقابلاً نسبت به نفقه، زن داراى حق و مرد عهده دار تکلیف است، و به دلیل وظیفه انفاق، تفاوت ارث مطرح مى شود، چون اگر هزینه مرد افزون شد، باید منبع درآمد او نیز، ازدیاد یابد و با حذف مرد (قتل یا صدمه دیدن)، محرومیت کسانى که از این حق محروم شدند، با افزایش دیه مرد جبران گردد. 9 توجه به این نکات، توهم ظالمانه و تبعیض آمیز بودن اختلافات حقوقى زن و مرد در نظام حقوقى اسلام را ریشه کن مى سازد زیرا ظلم یا در مقام اعطاى پاداش و کیفر است و یا پیش از آن در مقام داورى و تعیین پاداش و کیفر، و این هر دو به طور کلى و نیز در رابطه با موضوع بحث، نسبت به خداوند غیرقابل تصور است، فقط ظلمِ در مقام تعیین حق و تکلیف باقى مى ماند که با بیان بالا روشن شد که منتفى است. خداى متعال این عدالت و توازن حق و تکلیف را با بهترین عبارت، کوتاه و گویا چنین بیان کرده است: «براى زنان همانند حقوقى است که براى مردان بر عهده آنان است». (5) پى نوشت ها 1) مرتضى مطهرى مجموعه آثار. ج 19، ص 37، 125 تا 130، 136 تا 140 و 2 169) مصباح یزدى حقوق و سیاست (جزوه پلى کپى) ج 2، پیشین، ص ص 2100. 3) و لا تنکحو المشرکات حتى یومنَّ… و لا تنکحوا المشرکین حتى یومنوا. بقره/ 4 221) شاید بهمین دلیل است که خداوند متعال، هم به مردان و هم به زنان دستور مى دهد که هر کدام به آنچه که به او داده شده قانع باشد، و آرزوى داشتن آنچه را که دیگرى دارد در سر نپروراند. (نساء/ 32). 5) و لهن مثل الذى علیهن بالمعروف» (بقره/ 228). و اما در خصوص شیر پسر و تفاوت آن با شیر دختر نیز باید گفت از نظر روایات شیر دختر و پسر با یکدیگر تفاوت دارند و شیر پسر در روایات سنگین تر شمرده شده یعنی مواد مغذی و چربی و مواد معدنی بیشتری نسبت به شیر دختر دارد .در حدیثى از امام باقر علیه السلام مى خوانیم که مى فرمایند: در زمان حضرت على دو نفر زن همزمان بچه اى را به دنیا آوردند، جنس نوزادها، یکى پسر و دیگرى دختر بود . آن زنى که دختر زائیده بود، پسر زن دیگر را برداشت، و دختر نوزادش را به جاى وى گذاشت و در نتیجه میان آن دو زن مرافعه اى پیش آمد و قرار شد على علیه السلام داورى کند . مولاى متقیان در مسند قضاوت در قرار گرفته و زنان را به محاکمه کشانید، ولى هیچکدام از آنان دست از پسر برنداشتند. و حضرت دستور داد: شیر مادران آن دو بچه را وزن کردند، او را که شیرش سنگین تر بود، پسر را به وى واگذار کرد[ شرح من لایحضره الفقیه ج6 ص 6 وسائل الشیعه ج18 ص210 ح6. ]
به گزارش ایرنا از آسوشیتدپرس، این مطالعه که توسط محققان دانشگاه هاروارد در آمریکا انجام شده است نشان می دهد که بدن مادران به طور طبیعی شیر متفاوتی برای پسر یا دختر تولید می کند.
همچنین مطالعات انجام شده روی انسان ها، میمون ها و دیگر پستانداران تفاوت هایی را در محتوای شیر مادر و مقدار تولید آن نشان داده است.
این مطالعه نشان داد که شیری که مادر برای نوزاد پسر تولید می کند سرشار از چربی و پروتئین است که انرژی بیشتری دارد اما زمانی که مادر نوزاد دختر بدنیا می آورد مقدار شیر مادر بیشتر می شود.
کیتی هایند از دانشگاه هاروارد که ریاست این مطالعه را بر عهده داشت، گفت: فرضیه های زیادی برای توضیح این فرآیند مطرح شده است برای مثال در میان میمون های ˈرزوسˈ، میمون ماده گرایش به تولید کلسیم بیشتری در شیرش برای نوزادهای ماده ای دارد.
وی افزود: این به مادران امکان می دهد شیر بیشتری به دخترانشان بدهند که کمک می کند آنها سریعتر رشد کنند و زودتر به بلوغ و تولید مثل برسند.
این محقق خاطر نشان کرد: این در حالی است که میمون های نر نیاز ندارند که به سرعت میمون های ماده به بلوغ جنسی برسند زیرا تنها محدودیت آنها برای تولید مثل به تعداد میمون های ماده بستگی دارد.
هایند گفت: هنوز نمی دانیم چرا درانسان ، مادران شیرهای متفاوتی برای نوزدان خود بر حسب جنس آنها تولید می کنند. نشانه هایی وجود دارد مبنی بر اینکه این فرآیند از وقتی بچه هنوز در شکم مادر است اتفاق می افتد.
پی بردن به تفاوت ها در شیر مادر و تأثیر آن بر رشد کودک می تواند به بهبود تولید شیرخشک برای کودکانی که مادرشان قادر به شیر دادن به آنها نیستند کمک کند.
خبر گزاری ایرنا – کد خبر: 81044877 (3844292) | تاریخ خبر: 26/11/1392 | ساعت: 15:9