کلمة «فضل»به معنای «زائد» و بیش از حد وسط و میانه است. این واژه تنها در امور پسندیده استعمال می‌شود همچنان‌که کلمة «فضول» در امور ناپسند به کار می‌رود.مراد از «فضل الهی» نعمت‌های مادی و معنوی است که خداوند به برخی از افراد عنایت می‌کند، در حالی که آنها هیچ‌گونه استحقاق و طلبکاری نسبت به این نعمت‌ها ندارند.[1]و مراد از «رحمت الهی»، تمام نعمتهائی است که خداوند متعال به تمام مخلوقات نیازمند خویش عنایت می‌فرماید. خواه مستحق آن باشند و یا مستحق آن نباشند.
بنابراین «رحمت» معنائی وسیع‌تر از «فضل» دارد. به عبارت دیگر: «فضل الهی» یکی از مصادیق «رحمت الهی» است. افزون بر این «رحمت الهی» شامل تمامی موجودات می‌شود «و رحمتی وسعت کل شیء» (اعراف/156). در حالی که «فضل الهی» اختصاص به برخی از موجودات و بندگان خاص خداوند می‌گردد.[2] «و تلک الرسل فضلنا بعضهم علی بعض»(بقره/253). و در جای دیگر که نبوت را به برخی عطا کرده است می‌فرماید: «ذلک فضل الله یؤتیه من یشاء، این فضل خداست که به هرکه بخواهد می‌دهد»(جمعه/4).
البته مراد از «فضل» در آیة 47 سورة بقره، نعمتهائی است که خداوند به بنی اسرائیل عطا فرموده است که عبارتند از: فرود آمدن «مَنّ» (شیرة مخصوص و لذیذ درختان) و «سلوی» (مرغان مخصوص، شبیه کبوتران)، داشتن رسولان، کتاب، غرق شدن فرعون، نجات از چنگال فرعونیان، مشاهدة معجزات و کرامات حضرت موسی علیه السلام و…[3].

________________________________________
[1]- ر.ک: ترجمه تفسیر المیزان، ج3، ص412.
[2]- التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج4، ص92-95.
[3]- مجمع البیان، ج1، ص102؛ فی ضلال القرآن، ج1، ص87؛ التفسیر الکبیر، ذیل آیة شریفه.