تقویت شوق عبادت

دوست گرامی؛ تا انسان عاشق خدا نشود شوق وصول به او و عبادت او در دلش پیدا نمی شود. همانگونه که عشق به دنیا انسان را به سوی حب دنیا و دنیاپرستی سوق می دهد . عشق به خدا هم انسان را به خداپرستی و نزدیک شدن به کمالات و خوبی ها هدایت می کند. این قانون کلی است .
به مطالب زیر توجه نمایید.
1- ایجاد انگیزه در انجام کار: ایجاد انگیزه و عشق و معرفت نسبت به اعمال و رفتاری که قصد انجام آن را دارید.(10) باید حقیقت واجبات دینی و محرّمات را شناخت و بعد از معرفت نسبت به آن حکم دینی، باید انگیزة انجام یا ترک آن را، در خود تقویت نمود. در نظر گرفتن ثواب و اجر دنیوی و اخروی اعمال دینی، در درجة اول، راهکار مناسبی برای تقویت انگیزه می باشد. در گام دوم باید به نعمت های عظیم الهی که سراپای وجود ما را فرا گرفته است، توجه کنیم و عبادات خود را از باب شکر نِعَم الهی انجام دهیم. کسانی که برای تشکر از نعمت های الهی عبادت می کنند، به خاطر عظمت محبوب، او را پرستش می کنند. این غریزة شکرگزاری و حق شناسی در فطرت همة انسانها وجود دارد ولی باید آن را تقویت نمود بهترین راه این است که روح حق شناسی و شکرگزاری را در خود تقویت کنیم. عبادت های خود را با نیت پاک و خالص، از باب شکر انجام دهیم. تشکر از صاحب نعمت یک حکم عقلی است. اقلّ مراتب شکر این است که نماز بخوانیم و در مقابل ولی نعمت خود سر به خاک گذاریم. عبادات ما تابع معرفت و همت ما می باشد. باید بکوشیم معرفت و شناخت خود را نسبت به واجبات و محرّمات افزایش دهیم.(11)
2- لذت جویی و راحت طلبی آنی را از خود دور کنیم.بسیاری از اهمال کاری ها، نتیجة لذّت جوییِ آنی و خوشی زودگذر است. برای خوشی های زودگذر، در مجالس گناه شرکت می شود. در حالی که اگر به عواقب آن توجه داشته باشیم، خود را غرق در گناه نخواهیم کرد. البته در مسیر انجام واجبات و ترک محرّمات باید گام به گام قدم برداشت و نمی توان در یک مرحله، در انجام واجبات و ترک محرّمات موفق بود. درمان لذّت گرایی در کلامِ امام علی _ علیه السلام _ : «چه بسا ساعتی کامروایی، اندوه غصة طولانی و فراوانی را در پی آورد». «در تعجبم از آن کس که نتایج بدِ لذّت ها را می شناسد، ولی چگونه از آن دست نمی کشد و عفت به خرج نمی دهد»(12).
به دور از افراط و تفریط، عبادات را انجام دهید. امام حسن _ علیه السلام _ : «در انجام عبادت میانه رو باش و بر تو باد که تا حدّ توانِ خود، به عبادت استمرار ببخش». امام علی _ علیه السلام _ : «تنها نادان را می بینی که گاه تندروی و گاه کندروی می کند»(13).
رفتارهای مثبت دینی خود را تقویت کنید. برای رفتارهای غیر دینی، تنبیه مناسب در نظر بگیرید. نوع تنبیه به سلیقة افراد، بستگی دارد. مثل: صدقه دادن، کمک به مستمندان، به دوستان مهمانی دادن، تمیز کردن خانه، روزه گرفتن و … . بنابراین در مقابل هر سستی و اهمال کاری، خود را تنبیه کنید.(14)
3- راه رسیدن به شوق در عبادت و نیایش: همه روزه مقداری از وقت خود را به تفکّر دربارة صفات و آیات الهی و نعمت های خداوند، اختصاص دهید. کسب معرفت و ایجاد محبت قلبی، راه شناخت خداوند است و راه چشیدن لذتِ مناجات با حق، بی اعتنایی و عدم دلبستگی به لذّت های دنیوی است.(15)
برای اینکه با اشتیاق، عبادت کنیم: باید محبت خدا در قلب جای گیرد، باید بهترین اوقات خود را به عبادت اختصاص دهیم. با پراکندگی حواس و عدم تمرکز، از عبادت بهره ای نخواهیم برد. با سستی و خستگی و عدم نشاط جسمی و روحی نمی توان نیایشیِ مشتاقانه انجام داد. انتخاب محل و مکان خلوت در تقویتِ حضورِ قلب به هنگام عبادت و ذکر و نیایش مؤثر است و اینگونه ارتباطِ با خداوند نیاز به تکرارِ توجه و استمرار اُنس و یاد الهی دارد که کم کم حلاوت و شیرینی عبادت در وجودمان حسّ خواهد شد.(16)
از جمله کارهایی که شوق به عبادت را زیاد می کند، همنشینی با عالمان وارسته و خواندن زندگی نامة عبادی آنها و شوق عبادت و راز و نیاز آنهاست.
کسی که عبادت را از سر وظیفه و تکلیف انجام می دهد و آن را با خستگی و کسالت بجا می آورد، شوق در او ایجاد نخواهد شد. کسانی که به دنبال این هستند که نیایش هایشان از سرِ شوق و محبت باشد، ابتدا باید به عظمت و کبریایی حضرت حق، به اندازة معرفت و شناخت و ظرفیت خود پی ببرند. در راه کسب این معرفت و فهیم عظمت الهی، مطالعه، تفکر و تعقل ضروری است. در مرتبة بعد در برابر عظمت الهی، به حقارت و ناچیزی خود پی ببرند و به آن اعتراف کنند. به نعمت های عظیم خداوند که سراپای وجود انسان ها را فرا گرفته است، توجّه کنند.(17) عبادت اگر به خاطر شکر نعم الهی باشد، باعثِ شوق و عشق در بندة مطیع خواهد شد.
4- ارزش معرفت و آگاهی:با دادن آگاهی و معرفت و شناختن عظمت و شوکت الهی می توان در افراد انگیزة عبادت شائقانه و عاشقانه را فراهم کرد. با ایجاد زمینه های مناسب برای اندیشیدن و کسب معرفت می توان در انسان ها، ایجاد علاقه و انس به بندگی را فراهم نمود. نباید افراد با زور عبادت، دعا و نیایش بر خود یا دیگران تحمیل کنند. بلکه بهترین راه، ایجاد انگیزه، معرفت و بینش بندگی است که موجب عبادت بانشاط خواهد شد. با استفاده از تشویقات و ترغیبات به موقع و مناسب می توان عشق و علاقه را ایجاد کرد.(18)
5- عبادت عاشقانه: در تمام عبادت ها، عنصر اساسی، عشق و شوق است. جوانان با توجه به قابلیت های ویژه به خوبی می توانند با تکرار، شناخت اوصاف خداوند، شناخت نعمت های دنیا و آخرت، یادآوری رحمت و محبت الهی به بندگان، «جام عشق» را با معرفت، آگاهی، تفکر و تعقّل سرکشند.(19)
پیامبر _ صلّی الله علیه و آله _ : «برترین مردم کسی است که به عبادت الهی عشق ورزد و با آن هم آغوش گردد و از عمق دل آن را دوست بدارد و پیکرش را در راه آن بکار گیرد»(20).
نکتة مهم: باید همیشه تشنگی خود را نسبت به عبادت حفظ نمود و این نیاز دارد که در انجام عبادات میانه رو بود. عبادت و دعای کم، امّا مداوم باعث می شود که همیشه با علاقه و تمایل، نیایش انجام داد.
امام علی _ علیه السلام _ : «مقدار کمی که بر آن مداومت داشته باشی، برتر است از مقدار زیادی که از آن خسته گردی»(21).
پاورقی:
10. آقا تهرانی . اهمال کاری . ص 67 .
11. از بیانات استاد مصباح یزدی .
12. آقا تهرانی . اهمال کاری . ص 35 .
13. همان . ص 60 .
14. همان . ص 73 .
15. از بیانات استاد مصباح یزدی در درس اخلاق .
16. مصباح یزدی . محمدتقی . یاد او . ص 95 . مؤسسة امام خمینی . چاپ دوم . 1382 .
17. از بیانات استاد مصباح یزدی در دروس اخلاق .
18. خادمی کوشا . محمدعلی . جوان در پرتو اهل بیت _ علیهم السلام _ . ص 186 . قم . بوستان کتاب . 1382 .
19. همان . ص 190 .
20. همان . ص 190 .
21. همان . ص 191 .