پرسشگرگرامی! راه‌کارهایی که در این‌باره به نظر می‌رسد، در ذیل به طور خلاصه بیان می‌شود. 1. توبه :همان‌طور که در پرسش به آن اشاره شده است؛ این حالت و سستی پیش آمده، علت دارد و عامل یا عواملی باعث این بی‌توجهی و دلسردی نسبت به نماز و عبادت گردیده است که مهم‌ترین آنها گناه است. از این‌رو؛ اولین قدم توبه است؛ یعنی بازگشت از گناه به سوى پروردگار و پشیمانى از آن. این عمل اخلاقى، بعد از استغفار حاصل می‌شود: «وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْه»؛ «و این‌که از پروردگارتان آمرزش بخواهید، سپس به درگاه او توبه کنید» (هود (11)، آیه 3). ابتدا باید به دنبال محو اثر اشتباه و لغزش بود و بعد از آن به سوى حق تعالى بازگشت. توبه نیز مانند استغفار، در قول و عمل حاصل می‌شود.
2. عزم و اراده جدّی
اراده، نیرو و قدرتى است که انسان را در تحقق همه خواسته‌هایش یارى می‌رساند. قوت و شدت اراده، باعث می‌شود شخص، سستى و تنبلى را کنار گذاشته، از سختى و بزرگى کارهای زندگی نهراسد و با استقامت و پشت‌کار تا تحقق نتیجه دلخواه پیش رود.
بی‌تردید یکی از گام‌ها و روش‌های مهم در تربیت معنوى، برخوردارى از انگیزه و عزم قاطع و اراده جدى است، تا از این ره‌گذر، شخص متربى برانگیخته شده و با تلاش و جدیت و با استمداد از لطف خدای تعالى، تربیت دینی خود را آغاز کند. بدیهى است با توجه به دشوارى تربیت معنوى، اگر عزم قاطع و اراده جدى در کار نباشد، تلاش متربى به سرانجام نمی‌رسد.
امام کاظم(ع) در دعایى می‌فرماید:
«وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّ أَفْضَلَ زَادِ الرَّاحِلِ إِلَیْکَ عَزْمُ إِرَادَةٍ یَخْتَارُکَ بِهَا»؛ «به درستى دریافتم برترین توشه کسى که می‌خواهد به سوى تو رهسپار شود، عزم استوار و اراده جدى است که به حقیقت تو را بخواهد» (الاقبال بالاعمال الحسنة، ج 2، ص 678).
پیدا است این سخن زیبا و دلنشین، از شیوه پرورش روح و دستورالعمل مسافر الى الله به شیوایى تمام پرده برمی‌دارد که همان برخوردارى متربى از عزم و اراده جدى است و بدون آن، دستیابى به تربیت معنوى امکان ندارد.
انسان، در صورتى که براى رسیدن به نتیجه‌اى تصمیم جدى بگیرد، قطعاً بدان می‌رسد، به این شرط که هیچ‌گاه خود را ضعیف و ناتوان نداند و به خود و توانمندی‌هاى خود اعتماد داشته باشد، و هماره مثبت‌نگر باشد و هرگز نباید کلمه «نمی‌شود» یا «نمی‌توان» را بر زبان جارى کند؛ زیرا استفاده از الفاظ و مفاهیم منفى، به گونه‌اى شکست و عدم موفقیت را بر انسان تحمیل می‌کند. باید از ابتدا تلقین‌هاى منفى را به تدریج از ذهن و فضاى اندیشه دور کرد؛ زیرا کلمات منفى، قفل‌هایى بر درهاى موفقیت هستند. بلکه باید از مفاهیم و کلمات امید بخش و دلگرم کننده‌اى بهره گرفت که موجب اعتماد به نفس بیشتر می‌شود و انرژى بخش و تحرک آفرین است؛ مانند «من مى توانم»، «خدا یاور من است»، و … .
بنابراین، یکی از کارهایی که لازم است برای موفقیت در انجام تکلیف عبادی خود؛ به کار ببرید، تصمیم و اراده است. اما برای برانگیختن اراده، راه‌کارهایی وجود دارد که در ذیل تنها به یکی از آنها اشاره می‌شود و آن «شناخت آثار یک عمل نیک یا بد و تفکر در این آثار» می‌باشد.
3. شناخت آثار و اسرار نماز
انسان هر اندازه اهمیت و آثار کارى را بیشتر بداند، بیشتر به آن اهمیت می‌دهد. لذا در منابع اخلاقی در مباحث فضیلت و رذیلت یکی از راه‌کارهای دوری از رذایل اخلاقی و آراسته شدن به فضایل اخلاقی همین مطلب می‌باشد.
نماز هم از این قاعده مستثنا نیست. اگر انسان، آثار و اهمیت و اسرار آن‌را به خوبى درک کند، تمام توجه و نیروى خود را به آن معطوف می‌نماید تا این واجب الهی را انجام دهد و سستی نکند و به عنوان یک تکلیف سخت و خسته کننده و تکرارى به آن نگاه نمی‌کند. مؤمن، باید بداند که نماز، مایه نزول رحمت و پناهگاهى برابر کیدهاى شیطان است. تا زمانى که مؤمن بر نمازهایش مواظبت دارد، شیطان ناامید است؛ اما زمانى که نمازهایش را ضایع کند، شیطان بر او جرأت می‌یابد.
در آیات و روایات آثار و اسرار زیادی برای نماز بیان شده که در این‌جا به تعدادی از آنها اشاره می‌شود.
1-3. بهره‌مندى از رحمت خداوند متعال
هنگام نماز، چتر رحمت حضرت حق تعالى بر مخلوقات گسترده می‌شود و نمازگزاران بر خوان لطف او به میهمانى می‌نشینند. بدون شک در زمان صحبت با او این رحمت ویژه خواهد بود.
– پیامبر اکرم(ص) به جناب ابوذر می‌فرماید: «یَا أَبَا ذَرٍّ مَا دُمْتَ فِی صَلَاةٍ فَإِنَّکَ تَقْرَعُ بَابَ الْمَلِکِ وَ مَنْ یُکْثِرْ قَرْعَ بَابِ الْمَلِکِ یُفْتَحْ لَهُ یَا أَبَا ذَرٍّ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَقُومُ إِلَى الصَّلَاةِ إِلَّا تَنَاثَرَ عَلَیْهِ الْبِرُّ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْعَرْشِ وَ وُکِّلَ بِهِ مَلَکٌ یُنَادِی یَا ابْنَ آدَمَ لَوْ تَعْلَمُ مَا لَکَ فِی صَلَاتِکَ وَ مَنْ تُنَاجِی مَا سَئِمْتَ وَ لَا الْتَفَت »؛ «اى ابوذر! تا زمانى که در نمازت هستى، در واقع مشغول کوبیدن در کاخ پادشاه هستى. هر کس در کاخ پادشاه را با اصرار زیاد زد، به روى او باز می‌کنند. اى ابوذر! هیچ مؤمنى نیست که به نماز ایستد، مگر این‌که رحمت و برکت میان او و عرش الهى را پر می‌کند و ملکى را مأمور می‌کنند تا به او ندا دهد: اى فرزند آدم! اگر می‌دانستى چه عطاها و پاداش‌هایى به سبب نمازت دریافت می‌کنى، و اگر می‌دانستى با چه کسى مشغول صحبت هستى، هرگز خسته نمی‌شدى و روى از نماز بر نمی‌گرداندى» (وسائل الشیعة، ج 5، ص 296).
– امام علی(ع) می‌فرماید: «لَوْ یَعْلَمُ الْمُصَلِّی مَا یَغْشَاهُ مِنَ الرَّحْمَةِ لَمَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ السُّجُود»؛ «اگر نمازگزار بداند که چه اندازه از رحمت خدا او را شامل است، سرش را از سجده‌ها بر نخواهد داشت» (غررالحکم و درر الکلم، ص 568).
– امام علی(ع) می‌فرماید: «الصَّلَاةُ تَسْتَنْزِلُ الرَّحْمَة»؛ «نماز، رحمت الهى را فرود می‌آورد» (همان، ص 817).
2-3. بازدارنده از زشتی‌ها
قرآن کریم، نماز را عامل بازدارنده از زشتی‌ها می‌داند و می‌فرماید:
«اتْلُ ما أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ»؛ «آنچه از کتاب به سوى تو وحى شده است بخوان، و نماز را برپا دار، که نماز از کار زشت و ناپسند بازمی‌دارد، و قطعاً یاد خدا بالاتر است، و خدا می‌داند چه می‌کنید» (عنکبوت(29)، آیه 45).
نماز، عملى عبادى است که بجا آوردن آن، صفتى در روح آدمى پدید می‌آورد و در نتیجه جان و دل را از آلودگى گناهان، پاک می‌کند. پیدایش این صفت، اثر طبیعى نماز است، اما این اثر به نحو اقتضا است نه این‌که علت تامه باشد؛ یعنى اگر مانع و مزاحمى نباشد، نماز، دورى از منکر و فحشا را در پى خواهد داشت؛ چرا که نماز، عامل یاد خداست و هر چه یاد خدا بیشتر شد، گناه کمتر می‌شود (المیزان فی تفسیر القرآن، ج 16، ص 135).
البته باید به این نکته توجه داشت که نماز هم داراى شرایطى است که اگر آنها رعایت شود، نتیجه می‌دهد؛ چرا که نماز بدون حضور قلب و شرایط دیگر، مانند بذر بی‌ثمر است. نمازى سبب دورى انسان از مفاسد می‌شود که با حضور قلب و همراه شرایط باشد، و گرنه حرکت زبان و سایر اعضا چنین خاصیتى را ندارد.
مطلب دیگر، این‌که نمازگزارى که گاهى گناه می‌کند، اگر اهل نماز نبود، گناهش بیشتر بود؛ زیرا همین نمازگزار براى صحیح بودن نمازش مجبور است بدن و لباسش را پاک نگاه دارد و لباس و مکانش از مال مردم نباشد. همین مقدار مراعات احکام و مسائل، سبب دور شدن او از برخى گناهان و منکرات می‌شود؛ همان‌گونه که پوشیدن لباس سفید، انسان را از نشستن روى زمین آلوده باز می‌دارد (ر. ک: پرسش‌هاى مهم، پاسخ‌هاى کوتاه، ص 33).
3-3. گناه زدایى
گناه به سبب این‌که مخالفت خالق هستى است، انسان را به ورطه هلاکت نزدیک می‌کند. آنچه می‌تواند انسان را از این نابودى نجات دهد، ذکر خداست. گنهکار، همچون راننده غافلى است که به پیچ‌هاى خطرناک جاده، توجه ندارد. غفلت گنهکار، او را تا مرز حیوانیت و بلکه پایین‌تر از آن پیش می‌برد (اعراف(7)، آیه 179).
نماز چون یاد خدا و بهترین وسیله غفلت‌زدایى است. زمینه گناه را از بین می‌برد. اگر هم کسى مرتکب گناه شده، نماز همچون عامل شست‌وشویى است که آلودگى آن‌را از بین می‌برد. امام علی(ع) می‌فرماید: «وَ إِنَّهَا لَتَحُتُّ الذُّنُوبَ حَتَّ الْوَرَقِ وَ تُطْلِقُهَا إِطْلَاقَ الرِّبَقِ»؛ «همانا نماز، گناهان را چونان برگ‌هاى پاییزى فرو می‌ریزد، و غل و زنجیر گناهان را از گردن‌ها می‌گشاید» (نهج البلاغة، خطبه 199، ص 31).
پیامبر خدا(ص) فرمودند: «سَمِعْتُ مُنَادِیاً عِنْدَ حَضْرَةِ کُلِّ صَلَاةٍ فَیَقُولُ یَا بَنِی آدَمَ قُومُوا فَأَطْفِئُوا عَنْکُمْ مَا أَوْقَدْتُمُوهُ عَلَى أَنْفُسِکُمْ فَیَقُومُونَ فَیَتَطَهَّرُونَ فَتَسْقُطُ خَطَایَاهُمْ مِنْ أَعْیُنِهِمْ وَ یُصَلُّونَ فَیُغْفَرُ لَهُمْ مَا بَیْنَهُمَا ثُمَّ تُوقِدُونَ فِیمَا بَیْنَ ذَلِکَ فَإِذَا کَانَ عِنْدَ صَلَاةِ الْأُولَى نَادَى یَا بَنِی آدَمَ قُومُوا فَأَطْفِئُوا مَا أَوْقَدْتُمْ عَلَى أَنْفُسِکُمْ فَیَقُومُونَ فَیَتَطَهَّرُونَ وَ یُصَلُّونَ فَیُغْفَرُ لَهُمْ مَا بَیْنَهُمَا فَإِذَا حَضَرَتِ الْعَصْرُ فَمِثْلَ ذَلِکَ فَإِذَا حَضَرَتِ الْمَغْرِبُ فَمِثْلَ ذَلِکَ فَإِذَا حَضَرَتِ الْعَتَمَةُ فَمِثْلَ ذَلِکَ فَیَنَامُونَ وَ قَدْ غُفِرَ لَهُمْ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَمُدْلِجٌ فِی خَیْرٍ وَ مُدْلِجٌ فِی شَرّ»؛ «هنگام فرا رسیدن [وقت ] هر نمازى شنیدم که ندا دهنده‌اى می‌گوید: اى فرزندان آدم! برخیزید و آتشى را که بر جان خود افروخته‌اید خاموش کنید. پس مردمان بر می‌خیزند و طهارت می‌گیرند و با این کار، گناهانشان از چشمانشان می‌ریزد سپس نماز را می‌خوانند و هر چه گناه در فاصله میان دو نماز کرده‌اند، آمرزیده می‌شود. سپس بار دیگر آتش گناه را بر جان خود می‌افروزند، و چون وقت نماز ظهر می‌رسد، آن منادى فریاد می‌زند: اى آدمیان! برخیزید و آتشى را که بر جان خود زده‌اید، خاموش کنید؛ پس برمی‌خیزند و طهارت می‌گیرند و نماز می‌گزارند و گناهانى که در فاصله دو نماز کرده‌اند، آمرزیده می‌شود. نماز عصر که فرا رسد نیز به همین ترتیب عمل می‌شود. هنگام نماز مغرب که می‌رسد نیز به همین ترتیب و نماز عشا که می‌رسد، باز به همین‌سان عمل می‌شود. سپس در حالى به خواب می‌روند که آمرزیده شده‌اند» (بحار الانوار، ج 79، ص 224).
4-3. رسیدن به هر خوبى
پیامبر خدا(ص) می‌فرماید:
«الصَّلاةُ مِفتاحُ کُلِّ خَیر»؛ «نماز، کلید هر خوبى است» (الفردوس بمأثور الخطاب، ج 2، ص 404).
«لا تَزالُ امَّتی بِخَیرٍ ما تَحابّوا، و أقامُوا الصَّلاةَ …، فَإِن لَم یَفعَلُوا ابتُلوا بِالسِّنینَ و الجَدب »؛ «همواره امتم در خیر و خوبى هستند، تا آن‌گاه که با یکدیگر دوست باشند و نماز را بر پا دارند … پس اگر چنین نکنند به قحطى و خشکسالى گرفتار می‌شوند» (شیخ طوسی، الامالی، ص 647).
5-3. ایجاد امید
یأس و ناامیدى، از آفت‌هایى است که همچون موریانه، پایه‌هاى زندگى را می‌خورد و در نهایت به نابودى منجر می‌شود. شخصى که خطا و گناهى را مرتکب شده، راه نجات را برخود بسته می‌بیند و تنها امید به عفو الهى است که می‌تواند او را از بُن بست رهایى بخشد. در روایت است که روزى حضرت علی(ع) رو به سوى مردم کردند و فرمودند: «به نظر شما امید بخش‌ترین آیه قرآن کدام آیه است؟» از سوى جمعیتى آیات متعددى مطرح شد؛ ولى هر بار حضرت می‌فرمودند: «این، آیه امید بخشى است؛ ولى آنچه می‌خواهم نیست». در این هنگام، عطش مردم بیشتر شد و از هر طرف به سوى امام متوجه شدند و همهمه نمودند عرض کردند: «به خدا سوگند! ما آیه دیگرى در این زمینه سراغ نداریم».
امام فرمودند: «از حبیب خودم رسول خدا شنیدم که فرمود: امیدبخش‌ترین آیه قرآن این آیه است: “وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْرى لِلذَّاکِرینَ”. و فرمود: “اى على! سوگند به آن که مرا به حق، نوید دهنده و بیم دهنده فرستاد، هر یک از شما که براى وضو برخیزد، گناهان، از اعضاى او فرو می‌ریزد و چون با چهره و دل خود به خدا روى کند، هنوز نماز را به پایان نبرده، تمام گناهانش پاک شود، همچون روزى که از مادر متولد شده است و گناهانى که در فاصله دو نماز کرده نیز پاک گردد”. حضرت به همین ترتیب نمازهاى پنجگانه را بر شمرد. سپس فرمود: “اى على! نمازهاى پنجگانه براى امّت من، به منزله جوى آبى است که جلو خانه هر یک از شما جریان دارد. اگر کسى از شما بدنش کثیف باشد و خود را روزى پنج بار در آن جوى بشوید، آیا کثافت و چرکى در بدنش باقى می‌ماند؟ به خدا سوگند که نمازهاى پنجگانه نیز براى امّت من، چنین حکمى دارند» (عیاشی، التفسیر، ج 2، ص 161 – 162).
6-3. جامع خیر دنیا و آخرت
در روایتى جامع، آثار دنیوى و اخروى براى نماز بیان شده است؛ ضمرة بن حبیب می‌گوید: درباره نماز از پیامبر(ص) سؤال کردند و آن‌حضرت فرمودند: «الصَّلَاةُ مِنْ شَرَائِعِ الدِّینِ وَ فِیهَا مَرْضَاةُ الرَّبِّ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هِیَ مِنْهَاجُ الْأَنْبِیَاءِ وَ لِلْمُصَلِّی حُبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ هُدًى وَ إِیمَانٌ وَ نُورُ الْمَعْرِفَةِ وَ بَرَکَةٌ فِی الرِّزْقِ وَ رَاحَةٌ لِلْبَدَنِ وَ کَرَاهَةٌ لِلشَّیْطَانِ وَ سِلَاحٌ عَلَى الْکَافِرِ وَ إِجَابَةٌ لِلدُّعَاءِ وَ قَبُولٌ لِلْأَعْمَالِ وَ زَادٌ لِلْمُؤْمِنِ مِنَ الدُّنْیَا إِلَى الْآخِرَةِ وَ شَفِیعٌ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ مَلَکِ الْمَوْتِ وَ أُنْسٌ فِی قَبْرِهِ وَ فِرَاشٌ تَحْتَ جَنْبِهِ وَ جَوَابٌ لِمُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ وَ تَکُونُ صَلَاةُ الْعَبْدِ عِنْدَ الْمَحْشَرِ تَاجاً عَلَى رَأْسِهِ وَ نُوراً عَلَى وَجْهِهِ وَ لِبَاساً عَلَى بَدَنِهِ وَ سِتْراً بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النَّارِ وَ حُجَّةً بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الرَّبِّ جَلَّ جَلَالُهُ وَ نَجَاةً لِبَدَنِهِ مِنَ النَّارِ وَ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ وَ مِفْتَاحاً لِلْجَنَّةِ وَ مُهُوراً لِحُورِ الْعِینِ وَ ثَمَناً لِلْجَنَّةِ بِالصَّلَاةِ یَبْلُغُ الْعَبْدُ إِلَى الدَّرَجَةِ الْعُلْیَا لِأَنَّ الصَّلَاةَ تَسْبِیحٌ وَ تَهْلِیلٌ وَ تَحْمِیدٌ وَ تَکْبِیرٌ وَ تَمْجِیدٌ وَ تَقْدِیسٌ وَ قَوْلٌ وَ دَعْوَةٌ»؛ «نماز از واجبات دین و موجب خوشنودى خداست، طریقه پیغمبران است، محبت فرشتگان را جلب می‌کند، هدایت و ایمان است، نور معرفت و برکت رزق و راحت بدن است، براى شیطان ناخوشایند است، حربه‌اى در مقابل کفار، سبب مستجاب شدن دعا و قبولى اعمال است، توشه آخرت مؤمن است، شفیع نزد فرشته مرگ، و مونس قبر و فرش زیر پهلو است، جواب نکیر و منکر است. نماز بنده در محشر، تاجى است بر سرش و نورى در صورتش، و لباسى بر تنش، پرده‌اى است بین او و آتش، حجتى است بین او و پروردگار، موجب نجات از جهنم و عبور از صراط است، کلید بهشت، و مهر حور العین و بهاى بهشت است. نماز است که بندگان را به بالاترین درجات می‌رساند چون مشتمل بر تسبیح و تهلیل و تکبیر، و تمجید و تقدیس خداوند و گفتار و دعا است» (الخصال، ج 2، ص 522).
7-3. گره گشایى در مشکلات
در قرآن (ر. ک: بقره(2)، آیات 45 و 153) سفارش شده در مشکلات و سختی‌ها از صبر و نماز کمک بگیرید. کلمه استعانت که به معناى طلب کمک است، در جایى استعمال می‌شود که نیروى انسان به تنهایى نمی‌تواند مشکلى را که پیش آمده بر وفق مصلحت خود بر طرف سازد (ر. ک: المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 152)، و این‌که فرموده: از صبر و نماز براى مهمات و حوادث خود کمک بگیرید، براى این است که در حقیقت، یاورى به جز خداى سبحان نیست. در مهمات، یاور انسان، مقاومت و خویشتن‌دارى آدمى است، به این‌که استقامت به خرج داده، ارتباط خود را با خدا وصل کند و از صمیم دل متوجه او شود و به سوى او روى آورد. این همان صبر و نماز است، و این دو بهترین وسیله براى پیروزى است؛ چون صبر، هر بلا یا حادثه عظیمى را کوچک و ناچیز می‌کند، و نماز که اقبال به خدا، و التجا به او است، روح ایمان را زنده می‌سازد، و به آدمى می‌فهماند که به جایى تکیه دارد که انهدام‌پذیر نیست، و به سببى دست زده که پاره شدنى نیست.
با مراجعه به سیره معصومان(ع) می‌بینیم آن بزگواران نیز در سختی‌ها از نماز یارى می‌جستند:
امام صادق(ع) می‌فرماید: «کَانَ عَلِیٌّ(ع) إِذَا هَالَهُ شَیْ ءٌ فَزِعَ إِلَى الصَّلَاةِ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ: وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»؛ «هرگاه امیرالمؤمنین(ع) از بروز حادثه ناگوارى در هراس می‌شد، به نماز و راز و نیاز با حق می‌پرداخت. و آیه “وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ” را تلاوت می‌فرمودند» (الکافی، ج 3، ص 480).
همچنین از حضرت امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: «مَا یَمْنَعُ أَحَدَکُمْ إِذَا دَخَلَ عَلَیْهِ غَمٌّ مِنْ غُمُومِ الدُّنْیَا أَنْ یَتَوَضَّأَ ثُمَّ یَدْخُلَ الْمَسْجِدَ فَیَرْکَعَ رَکْعَتَیْنِ یَدْعُو اللَّهَ فِیهِمَا أَ مَا سَمِعْتَ اللهَ یَقُولُ وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»؛ «چه چیز مانع شما می‌شود که هرگاه اندوهى از اندوه‌هاى دنیا بر یکى از شما وارد شود، وضو سازد و داخل مسجد شود و دو رکعت نماز بجاى آورد و در آن نماز خداوند را بخواند، آیا نشنیده‌اى که خداى متعال می‌فرماید: طلب یارى نمایید به واسطه صبر و نماز، در سختی‌ها و گرفتاری‌ها» (تفسیر العیاشی، ج 1، ص 43).
بی‌تردید چنانچه نمازگزار حقیقت نماز را درک کند و خود را در محضر معبود یگانه ببیند و به عمق معارف آن ایمان و یقین داشته باشد، می‌تواند کارهاى ناممکن عادى را ممکن و کرامات نماز را براى دیگران آشکار نماید. برخى علماى ربانى این کرامت را براى دیگران نمایان نمودند تا این‌که عذرى برای کسى باقى نماند و باور دیگران تقویت گردد.
4. تمرین
مسائل روحى نیز مانند قواى بدن، با تکرار و تمرین قوّت می‌یابد و با ترک و انجام ندادن‌ها، تنبلى و سستى ایجاد می‌شود. همان‌طور که قوى شدن جسم به تمرین‌هاى منظم و مداوم و حساب شده جسمى و ورزش نیاز دارد، نفس و اراده هم با تکرار و تمرین، قوى می‌شود.
اگر کارهایى مانند دعا و نماز را که می‌توانیم و اراده انجام آن‌را داریم به طور مداوم انجام دهیم، قوّت اراده پیدا می‌کنیم و اراده و توان کارهایى که قبلًا نمی‌توانستیم انجام دهیم در ما پدید می‌آید. حضرت علی(ع) این نکته اساسى را چنین بیان می‌کند: «مَنْ یَعْمَلْ یَزْدَدْ قُوَّةً»؛ «هر کس عمل کند، قوّت او زیاد می‌شود» (غرر الحکم و درر الکلم، ص 590).
کتابنامه
قرآن کریم
ابن بابویه، محمد بن على ، الخصال، محقق: غفاری، علی اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.
أبو شجاع دیلمی، شیرویه بن شهردار، الفردوس بمأثور الخطاب، محقق: زغلول، سعید بن بسیونی، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1406ق.
تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق: رجائی، سید مهدی، قم، دار الکتاب الإسلامی، چاپ دوم، 1410ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق.
سید ابن طاووس، رضی الدین علی، الاقبال بالاعمال الحسنة، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1409ق.
سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق: صبحی صالح، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
طوسی، محمد بن الحسن ، الامالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.
عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق: رسولی محلاتی، هاشم، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق.
قرائتى، محسن، پرسش‌هاى مهم، پاسخ‌هاى کوتاه، ، تهران، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن ، چاپ بیست و سوم ، 1389ش.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
موفق ومؤید باشید.