آشنایی با قرآن و ترجمه آن، آشنایی با کلمات خدا و برنامه زندگی انسان است. بدیهی است خواندن ترجمه نیز دارای آثار و فواید فراوان است؛ اما ثابت شده هر متن اصلی که ترجمه شود رسایی و زیبایی محتوایی و لفظی آن ریزش می کند به همین دلیل اگرچه خواندن ترجمه قرآن نیز خوب و مفید است اما خواندن آیات قرآن به زبان اصلی دارای فواید و برکات فراوانی است که به برخی اشاره می شود:
1ـ هرچند خواندن ترجمه قرآن و ادعیه مأثوره از معصومین علیهم السلام نیز بنفسه ثواب دارد، اما هرگز نمى تواند جایگزین متن آن شود؛ زیرا قرآن کلمات و الفاظی است که از جانب خدا و به زبان عربی بر پیامبر اکرم(ص) نازل شده است و همین طور ادعیه مأثوره، سخنانی است که از زبان مبارک معصومین(ع) جاری شده است و بهتر است کسانی که توانایی خواندن عربی آن را دارند، این ادعیه را به همان زبان عربی بخوانند تا ثواب بیشتری ببرند. تردیدی نیست که خواندن قرآن و ادعیه با توجه به معانی آن تأثیر بسزایی در نفس و جان انسان دارد و این تأثیر خاص بدون آن حاصل نمی شود ولی به هر حال خواندن آنها بدون توجه به معانی آن نیز ثواب و ارزش خاص خود را دارد و عنایت داشته باشید که بعضی مفاهیم بلند قرآنی قابل ترجمه شدن به فارسی یا زبان دیگر نیست.
2. بدون شک ترجمه قرآن که کلام غیر خداست با متن عربی قرآن که کلام خدا ست تفاوت بسیار دارد ویکسان نیست .حتی احکام آنها هم باهم متفاوت است چرا که لمس متن عربی قرآن بدون وضو جایز نیست در حالی که لمس ترجمه قرآن اگر عین کلمات قرآن در آن نباشدبدون وضو اشکال ندارد(همه مراجع: مس ترجمه قرآن به هر زبانى که باشد اشکال ندارد.( همان، م 317.
3. تلاوت قرآن به عربی، دلایل متعددى دارد؛ از جمله:
1. ایجاد زبانى مشترک در میان همه پیروان و در واقع فراهم ساختن نوعى وحدت و پیوند بین الملل دینى، باعث تأکید بر قرائت و حفظ زبان عربى شده است.
2. روح و محتواى هر پیام و سخنى در قالب زبان خاص خود، عمیق تر درک مى شود تا زمانى که به زبان هاى دیگر برگردانده شود و قرآن که داراى مضامین بسیار بلند و عالى است، هرگز قابل ترجمه دقیق و کامل به هیچ زبانى نیست. ترجمه هاى قرآن معمولاً نارسا و در مواردى داراى غلط است. کافى است اندکى در مباحث مربوط به زبان شناسى، فن ترجمه و تئورى هاى مربوط به آن و نقد ترجمه هاى قرآن مطالعه شود، آن گاه روشن مى گردد که فرق بین قرآن و ترجمه هایش، همان فرق بین کتاب الهى و بشرى است.
3. قرآن علاوه بر محتواى مطالب، از لطافت زیبایى و نکات ادبى عجیبى برخوردار است که خود یکى از وجوه اعجاز قرآن مى باشد و در قالب هیچ ترجمه اى بیان شدنى نیست.1
تردیدى نیست که نمى توان تمام معانى و مقاصد قرآن را به زبان دیگر برگرداند. از این رو «تحدى» قرآن در اثبات ناتوانى انسان ها در تهیه متنى همانند قرآن، شامل مجموعه امتیازات لفظى و معانى والاى قرآن است.2
4. تشویق و ترغیب بر استفاده از همان الفاظى که جبرئیل بر پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) نازل فرموده، یکى از شیوه هاى حفظ قرآن از تحریف است؛ چنان که وقتى مطلبى نزد همگان با یک قرائت معین به اثبات رسیده باشد، تحریف آن مشخص خواهد شد. از این رو در تاریخ اسلام وقایعى نقل شده است که مسلمانان حتى نسبت به جا به جایى یا حذف یک «واو»، حساسیت نشان مى دادند.
5. گفتنى است حتى ترجمه قرآن به زبان عربى، موجب اختلاف در میان مسلمانان شد تا آنجا که برخى تا مرز تکفیر یکدیگر پیش رفتند. بدین جهت در دوره عثمان (سال 25 ه.ق) صحابه پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) – و از جمله حضرت على (علیه السلام) – بر ضرورت وجود قرآن رسمى (غیر ترجمه اى) به توافق رسیدند.
6. زبان عربى بنا به آنچه در روایات آمده است برترین و بهترین زبان ها است و همین که آخرین دین و کامل ترین دین به زبان عربى نازل شده و تنها کتاب معجز الهى که الفاظ آن داراى اعجاز است به این زبان نازل شده در برتر بودن آن کافى است.
هم چنین از امیرالمؤمنان على (علیه السلام) در خطبه اى که در مورد انتقال نور پیامبر(صلى الله علیه وآله) در اصلاب آباء طاهرین آن حضرت است، خطاب به خداوند این گونه آمده است… سپس آن نور را اختصاص دادى به اسماعیل و نه دیگر فرزندان ابراهیم و زبان او را به عربى گشودى که آن را بر دیگر زبان ها برترى دادى…».3
7. در پایان گفتنى است، از آنجا که برخی کلمات عربی در ادبیات فارسی نیز رایج و قابل فهم برای فارسی زبانان است و برخی کلمات عربی ناآشنا است، سعی شود آیات قران تلاوت شود و برخی آیات و کلمات مشکل را به ترجمه مراجعه کنیم تا رفته رفته خزانه لغات ما تقویت شود و تلاوت قرآن لذت بخش و قابل فهم شود.
———————
پی نوشت ها:
1 براى آگاهى بیشتر ر.ک: مجله بینات و مجله مترجم (ویژه نامه قرآن).
2 ر.ک: محمود رامیار، تاریخ قرآن، ص 649.
3 بحارالانوار، ج 25، ص 29.