حجت الاسلام رحیم کارگر در گفت‌وگو با قدس بیان کرد ؛

تحقق دولت اخلاقی در حکومت مهدوی

گروه معارف- سید علی میرخلیلی – یکی از تعالیم و انگاره‌های مهم در مباحث مهدویت، توجّه به دولت مهدوی و محوریت آن در برطرف ساختن دشواری‌ها و کاستی‌های زندگی بشری است.

در این راستا، روشن شدن ماهیت، هدف و برنامه اصلی و محوری این دولت و به تبع آن شناخت برنامه‌ها و عملکردهای مختلف و فرعی آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. به منظور بررسی دولت مهدوی و آموزه‌های اخلاقی آن گفت وگویی با حجت الاسلام والمسلمین رحیم کارگر مدیر گروه آینده‌پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.

جامعه و دولت موعود حضرت مهدی(عج) دارای چه ویژگی‌ها و خصوصیاتی است؟

– دولت و سیاست جایگاه بسیار مهمی در اندیشه سترگ مهدویت دارد و به همین جهت در روایات درباره این دولت موعود الهی مطالب فراوان و بسیار زیبایی نقل شده است. مهمترین مسأله درباره این دولت تسلط و سیطره کامل آن بر دنیا از لحاظ ظاهری و ایجاد تحولات و دگرگونی‌های فراوان در همه جنبه‌های زندگی بشری است.

دولت مهدوى بر سراسر دنیا سیطره و برترى خواهد داشت و شرق و غرب عالم را فرا خواهد گرفت. حکومت او، بر اساس جهان بینى الهى و آموزه های اسلام و حمایت صالحان و پاکان خواهد بود. دین اسلام و آیین یکتاپرستى، همگانى شده و معنویت و اخلاق، در همه جا گسترش خواهد یافت. «ولایت و امامت» مهدى مورد پذیرش همه بشر قرار گرفته و آنان طعم خوش عدالت، امنیت و سعادت را خواهند چشید. مردم به کمال نهایى و هدف‌غایى خود خواهند رسید و روح عبادت و عبودیت بر جوامع حاکم خواهد شد. فساد، ستم و تباهى از جهان ریشه کن و از قسط و دادگرى پر خواهد شد. برکتهاى بى شمار آسمان، نازل و نعمت هاى بیکران زمین، آشکار شده و گنجینه ها و معادن آن استخراج خواهد شد. علوم، صنعت و فناورى پیشرفت شگفت‌آوری یافته و خرد و عقل مردم کامل خواهد شد. کشورها و شهرها آباد و زمین خرّم خواهد شد. اقتصاد جوامع پیشرفت کرده و ثروت و درآمدها، عادلانه توزیع خواهد شد. فقیران و تهیدستان، غنى و بى نیاز گردیده و بسیارى از امور کشور در دست مستضعفان و صالحان خواهد بود. علم طب و بهداشت و درمان، رشد یافته و بیمارى ها ریشه کن خواهد شد. کارگزاران امور، از افراد با ایمان و کاردان انتخاب شده و آنان خدمتگزاران مردم خواهند بود. بشر به آرزوى دیرینه خود مبنى بر حکومتى عادلانه، جامعه اى اخلاق مدارانه، آیینى خداپرستانه و رفاه و امنیتى جاودانه خواهد رسید. این ویژگی‌ها، دیدگاه روشن قرآن و آرمان و خواسته اصیل و متکامل اسلام است.

ارایه و طرح نقشه جامعه آرمانی، چگونه و کی می‌تواند جامه عمل بپوشد؟ در واقع دولت مهدوی با چه رویکردها و شرایطی در جهان استقرار می‌یابد؟

-همان طور که برخی بزرگان نوشته‌اند ارایه و طرح نقش جامعه آرمانى اگر دارای سه شرط باشد، نه مضّر است و نه بیهوده؛ اولاً کاملاً واقع بینانه باشد و حقایق زیست شناختى، روان شناختى و جامعه شناختى را در نظر داشته باشد. ثانیا همراه با ارایه طریق باشد؛ یعنى، فقط جامعه آرمانى را تصویر نکند، بلکه راه روشن رسیدن به آن را نیز نشان دهد. ثالثا؛ اهدافى را اعّم از هدف اصلى و نهایى و هدفهاى واسط و فرعى براى جامعه آرمانى تعیین کند که داراى مراتب باشد.

طبق متون مذهبى، تحقق جامعه موعود مهدوی، کاملاً واقع بینانه و همراه با ارایه طریق است. آنچه مهم است اینکه بر اساس اندیشه مهدویت، بتوان مجموعه این نظام فکری را طراحی و ارایه کرد. در این راستا باید ابتدا هدف و رویکرد اصلی و بنیادین در اندیشه مهدویت را شناسایی و متناسب با آن نظام سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ترسیم گردد. هدف اصلى و نهایى جامعه آرمانى اسلام، کمال حقیقى انسانها است که جز بر اثر خداشناسى و خداپرستى، حاصل شدنى نیست. بر این اساس، دکترین مهدویت، باید بر پایه این هدف اصلی، چندین هدف و برنامه فرعی در زمینه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و … تنظیم و ارایه شود. از آنجا که طراحی و اجرای برنامه‌ها در دست دولت قرار دارد؛ لذا ماهیت دولت مهدوی و رویکرد آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. طبق دیدگاه شیعه، مهمترین و اساسى ترین اقدام امام مهدى(عج) پس از پیروزى و سیطره بر سراسر جهان، تشکیل دولت و به دست گرفتن حکومت و فرمانروایى دنیا است. دولتی که طبق روایات، بهترین، کامل ترین و مردمى ترین دولتها ـ پس از نابودى و پایان فرصت دولتهاى دیگر ـ خواهد بود.

البته هر چند پس از قیام وپیروزى بر گروه باطل ونابودى آنها، ظلم وستم از بین رفته وامنیت برقرار مى شود، اما براى تغییر در بینش، روش و منش ناسالم مردم که سالیان سال با آن خو گرفته اند، حضرت مهدى(عج) رشد و کمال یابى انسانها را سرلوحه برنامه هاى خود قرار داده و بر تزکیه نفوس، تتمیم مکارم اخلاقى و دعوت به فضایل اخلاقی اقدام خواهد نمود و این تنها در سایه تشکیل دولت اخلاقی مبتنی بر ساختار امامت امکان پذیر است؛ یعنی دولتی که رشد اخلاقی و عقلی مردم را هدف اصلی خود قرار داده و آنها را به کمال مطلوب و واقعی می‌رساند.

صحبت از دولت اخلاقی مهدوی به میان آمد. این دولت برای عصر حاضر نیز کاربرد دارد؟

-دولت اخلاقى حضرت مهدى(عج) بدین معناست که این دولت، هم خود جامع تمام فضایل، نیکى ها و محاسن اخلاقى و عقلى است و هم در مقام عمل و اجرا، همه آن فضایل را در جامعه محقّق مى سازد. هم مدافع و حامى ارزشها وهنجارهاى اخلاقى و دینى است وهم ابزار زندگى صنعتى و علمى بشر را براى تحقّق عبودیت وتقرّب به خدا به کار مى گیرد و جامعه را زنده و انسانیت انسان را احیا مى کند. معیار مشترک این دولت در سرتا سر جهان، «رشد اخلاقی و عقلی» مبتنى بر دین و تکامل و تعالى انسانها و آزادی او است.

در واقع دولت اخلاقی حضرت مهدى(عج)، فقط پیش بینى و الگوسازى براى آینده نیست؛ بلکه مدل و الگوى زندگى امروزین نیز مى باشد. این ایده، هم نظر به حال دارد وهم نظر به آینده وما مى توانیم از الگوهاى اخلاقى ـ دینى آن دولت، براى رفع کاستى ها و نابسامانى هاى گوناگون جوامع استفاده کنیم و در تربیت و پرورش نفوس از آن بهره بگیریم.

به عبارت دیگر، دولت امام مهدى(عج) ، وظیفه دار تأمین سعادت حقیقى و حداکثر کمال و رشد اخلاقى و عقلی مردم و تربیت و احیاى نفوس مرده است. تا انسان به اوج کمال ذاتى نرسد، محال است به سعادت حقیقى نایل آید و چون تحقّق سعادت حقیقى، تنها در عصر حضرت ولى عصر (عج)امکان پذیر است، انسان به یقین به اوج “کمال” خواهد رسید و کمال او عبارت است از: کمال خلقى، عقلى و اجتماعى.

مهمترین وظیفه دولت اخلاقی مهدوی در چه عرصه و زمینه‌ای از زندگی بشر است؟

-در یک تقسیم بندی می‌توان وظایف و کارهای ویژه دولت مهدوی را به کارهای ویژه‌ سیاسی و اجتماعی، فرهنگی و دینی و کارکرد اقتصادی و عمرانی تقسیم نمود، اما مهمترین کارویژه دولت اخلاقی امام مهدى(عج) احیای نفوس، بصیرت بخشی و تأمین معنویت، عقلانیت وعدالت است تا جامعه به سمت «تعالى و تکامل»، «تعادل» و «پیشرفت و رفاه» سوق داده شود.

در دولت اخلاقى امام مهدى(عج)همه امور و رهیافت ها، فاضله والهى است؛ یعنى، از یک سیاست فاضله شروع و به یک هدف فاضله (الهى) ختم مى شود.

در دولت اخلاقى، همه چیز بر پایه معنویت و عقلانیت است و دستاورد آن، سیاست اخلاقى، اقتصاد اخلاقى، فرهنگ اخلاقى و جامعه اخلاقى است. در نتیجه مردم خود خواهان و عامل عدالت، امنیت، پیشرفت مادی و معنوی، صلح، قسط و… خواهند بود؛ چون به رشد اخلاقی و عقلی و آزادی از قید و بند‌های مادی و ظاهری دست پیدا می‌کنند. در واقع کاستی اصلی زندگی بشر نبود معنویت و رشد اخلاقی است و اگر این دو حاصل شود، مشکلات دیگر براحتی حل می شود.

بنابراین کار ویژه و اصلى آن، تأمین کمال مطلوب انسانى و رشد و بالندگى فضایل اخلاقى ـ در تمامى شؤون زندگى ـ و فزونی خردورزی است. جامعه اى که بشدّت دچار انحراف، فساد، حیرت وسرگردانى، پوچى و بى هدفى است و بیشتر اعضاى آن، داراى فساد عقیده، عمل و اخلاق هستند؛ نیاز به دولتى دارد که در رأس آن انسان کامل قرار گرفته و درصدد تکمیل مکارم اخلاقى و از بین بردن آلودگى ها و فسادها و از بین بردن موانع خرد ورزی و اندیشه است تا بشر به کمال نهایی خود (عبادت و عبودیت) دست پیدا کند.

روایات مختلف نیز در این موضوع، دلالت بر اهمیت و محوریت اخلاق و کمال یابی واقعی و رشد و بالندگى معنوى و عقلانی انسانها در دولت مهدوى دارد.