از آن جا که این سؤال دارای دو بخش بود، ما نیز ابتدا به یک بخش و سپس به بخش دیگر آن می‌پردازیم.

الف. وضعیت جامعه، (تمدن و حکومت) در زمان امام زمان (عج):

می‌توان گفت برخی از دست‌آوردهای حکومت جهانی حضرت در زمان آن حضرت عبارتند از: 1. علم و معرفت؛ 2. ارتباطات؛ 3. امنیت و آرامش کامل؛ 4. رفاه و گشایش اقتصادی؛ 5. شکوفایی عمران و آبادانی؛ 6. کمالات انسانی.

اکنون به طور اجمال به شرح و بسط این موارد می‌پردازیم:

1. دانش در عصر حضرت مهدی: در حدیثی از امام باقر ـ علیه السّلام ـ چنین آمده است: «در زمان آن حضرت، حکمت و دانش داده می‌شود، تا جایی که زن در خانة خود به وسیلة کتاب خدا و سنت رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ به قضاوت و داوری می‌نشیند».[1] یعنی سطح آگاهی و علم مردم، حتی زنان بسیار بالا می‌رود.

آری در عصر امام مهدی (عج)، علم و دانش، بسیار گسترش می‌یابد، به گونه‌ای که بیماران لاعلاج درمان می‌شوند، عمرها طولانی می‌گردد، انسانها به سایر سیارات مسافرت می‌کند و سطح پژوهش‌ها و فن آوری و تکنولوژی بالا می‌رود.

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «علم و دانش بیست و هفت حرف است، تمام آن چه را که پیامبران الهی آورده‌اند، دو حرف بیشتر نبوده است و مردم تاکنون جز آن دو حرف را نشناخته‌اند، امّا هنگامی که قائم بیاید 25 حرف دیگر را آشکار می‌سازد.»[2]
2. ارتباطات: ‌در عصر حضرت ولیّ عصر ـ علیه السّلام ـ برای کلیه انسانها این توانایی وجود دارد که با هر نقطه جهان در مدت زمان کوتاهی، ارتباط برقرار ساخته، مسافت‌های طولانی را در زمان کوتاهی، طی کنند.

از امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل شده موضوع را به نحو بارزی کامل می‌کند؛ آن جا که فرمود:

«مؤمن در زمان قائم ـ علیه السّلام ـ در حالی که در مشرق است، برادر خود را در مغرب می‌بیند؛ هم چنین کسی که در غرب است برادرش را در شرق می‌بیند!».[3]
بنابراین امکان ارتباط با حضرت و دیدن ایشان هم بسیار سهل و آسان است. «در هنگام ظهور آن حضرت، تنها یک چشم او را نمی‌بینند، بلکه در آن واحد، همگان همزمان آن حضرت را خواهند دید».

در حدیثی می‌فرماید: «هنگامی که قائم ما قیام کند، خداوند آن چنان گوش و چشم شیعیان ما را تقویت می‌کند که میان آنها و قائم (رهبر) نامه‌رسان نخواهد بود؛ با آنها سخن می‌گوید و سخنش را می‌شنود، و او را می‌بینند در حالی که او در مکان

خویش است (و آنها در نقاط دیگر جهان).[4]
بنابراین عصر آن امام عصر اتحاد و یکپارچگی و عصر ارتباطات است.

3. امنیت جهان هستی در سایة تمدن و حکومت حضرت مهدی (عج):

امنیت در جامعه و عالم هستی، باعث آرامش و سعادت جوامع بشری می‌شود و به مجرد از بین رفتن آن، حیات انسانی مورد تعرض و خطر جدی قرار می‌گیرد.

عواملی که باعث سلب امنیت جهان می‌شود عبارتند از: 1. رویارویی ایدئولوژی‌ها و مکاتب؛ 2. بحران‌های اقتصادی؛ 3. زیاده‌طلبی‌ها و خودخواهی‌ها.

الف. در زمان امام عصر (عج)، این موارد بکلی از بین می‌رود. در تفسیر آیة «لیظهرهُ علی الدّین کلِّهِ و لو کَرِهَ المشرکون»؛[5] امام باقر ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: «این امر تحقق نمی‌یابد تا آن که هیچ کس در زمین باقی نمی‌ماند مگر آن که به حقانیت دین محمد اقرار می‌کند.»[6]
بر فرض هم که افراد متعصبی بر دین یهود و نصارا پافشاری کنند، این افراد پراکنده بوده و تسلیم دولت حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ بوده و جزیه می‌پردازند.

ب. راجع به اقتصاد در عصر حضرت نیز، از امام باقر ـ علیه السّلام ـ روایت است که: آن چنان میان مردم تساوی برقرار می‌کند (و عدالت را رعایت می‌کند) تا جایی که نیازمند به زکات را نخواهی یافت».[7]
ج. در مورد از بین رفتن زیاده‌ طلبی‌ها و خودخواهی‌ها نیز احادیث زیادی موجود است که بیانگر ترقی و تکامل افراد جامعه و کامل شدن عقول آنها، از بین رفتن حرص و زیاده‌خواهی آنان است.

از امام باقر ـ علیه السّلام ـ روایت شده است که: «هنگامی که قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان می‌گذارد و عقول آنها را با آن کامل و افکار شان را پرورش داده تکمیل می‌کند.»[8]
و به این گونه در پرتو ارشاد و هدایت مهدی ـ علیه السّلام ـ و عنایت او مغزها در مسیر کمال به حرکت در می‌آیند؛ و اندیشه‌ها شکوفا می‌گردند، و تمام کوته بینی‌ها و تنگ نظری‌ها و افکار پست و کوتاه که سرچشمة بسیاری از تضادها و تزاحم‌ها و برخوردهای خشونت آمیز اجتماعی است، برطرف می‌شود.

مردمی بلند نظر، با افکاری باز، و سینه‌هایی گشاده، و همتی والا، و بینش وسیع، پرورش می‌یابند که بسیاری از مشکلات اجتماعی را در روح خود حل می‌کنند و جهانی از صلح و صفا می‌سازند.

4. گشایش اقتصادی در سایة تمدن امام مهدی ـ علیه السّلام ـ

نخستین نشانة اقتصاد صحیح در سایة تمدن آن حضرت، از میان رفتن نظام طبقاتی به طور کلی می‌باشد، بنابراین همه مردم در ثروت مساوی خواهند بود.

نشانة دوم عبارت است از رفاه اقتصادی، پس هر انسانی می‌تواند از آن چه بخواهد بهره‌مند شود.

سومین نشانه، عدم نیازمندی به اموال است. و در نهایت، نبودن هیچ نوعی از ستیزه‌جویی برای به دست آوردن چیزی است.

در حدیثی چنین می‌خوانیم: «حکومت او شرق وغرب جهان را فراخواهد گرفت؛ و گنجینه‌های زمین برای او ظاهر می‌گردد و در سرتاسر جهان جای ویرانی باقی نخواهد ماند مگر این که آن را آباد خواهد ساخت!»[9]
و در حدیث دیگری از امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌خوانیم:

«هنگامی که حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ قیام کند،… در این هنگام زمین گنج‌های خود را آشکار می‌سازد، و برکات خود را ظاهر می‌سازد، و کسی موردی را برای انفاق و صدقه و کمک مالی نمی‌یابد، زیرا همة مؤمنان بی‌نیاز و غنی خواهند شد.»[10]
قبلا نیز از امام باقر ـ علیه السّلام ـ حدیثی را نقل کردیم که می‌فرمود: «آن چنان میان مردم مساوات و برابری برقرار می‌کند، تا جایی که هیچ کس را محتاج زکات، در میان مردم نمی‌یابی».

5. شکوفایی عمران و آبادانی: این عنوان از مطالب و عناوین گذشته، روشن می‌گردد زیرا در سایة علم گسترده،‌ امنیت و آرامش کامل و رفاه و گشایش اقتصادی، جامعه انسانی و اجتماعی آنها به عمران و آبادی شگرف می‌رسد، به گونه‌ای که اکنون تصورش نیز، برای ما مشکل و سنگین است. ارتباط سریع و آسان، رفت و آمد به کرات دیگر به آسانی و همگانی، هیچ خرابی روی زمین نبوده مگر آن که آباد می‌شود و… همه این‌ها نمونه‌ای از عمران و آبادی و خود موجب عمران بیشترند.

6. کمالات انسانی: باز، با توجه به آنچه که گذشت، این عنوان نیز روشن می‌شود، چرا که انسان، برای رسیدن به کمال، نیازمند یک سری امور از قبیل علم و آگاهی، رفاه و گشایش اقتصادی و امنیت و آرامش است. یعنی موارد فوق از مقتضیات رسیدن به کمال و رفع موانع آن است؛ و آن گاه که مقتضی موجود و مانع مفقود بود جامعه بشری و نوع افراد به کمالات انسانی خود می‌رسند.

قسمت دوم سؤال: روابط افراد در جامعه امام زمان (عج)

پیداست در یک جامعه پیشرفته و مترقی، که نه مشکل اقتصادی و نه مشکل امنیتی و نه مشکل تبعیض و بی‌عدالتی باشد؛ و از طرف دیگر، علم و آگاهی و کمالات انسانی به اوج خود در طول تاریخ بشریت برسد؛ به طوری که هیچ گونه حرص و آزی در میان نباشد، افراد به یک قناعت نفس والایی رسیده باشند؛ و از طرف دیگر اختلاف عقیده و جنگ و ایدئولوژیک در بین نباشد (تا سبب درگیری و اختلاف مردم شود)؛ در این جامعه با این خصوصیات، همگی برادر و یاریگر همدیگر بوده و هر یک دیگری را بر خود مقدم می‌دارند.

در آن جامعه، برادری مردم و مؤمنین نسبت به هم، کاملاً رعایت می‌شود و اموری (مثل سود نگرفتن در معاملات، اجازه برداشت از اموال شخصی یکدیگر مثل دست در جیب دوست و برادر کردن و…) که الآن به عنوان یک امور ایده‌آل و خیالی حساب می‌شود و به آنها به عنوان یک مستحبّ توصیه شده است، در آن عصر در حدّ واجب خواهد بود و کاملاً محقق می‌شود.

به طور خلاصه، یک بهشت مجسم دنیایی در آن عصر محقق شده و ایجاد می‌گردد. همان گونه که در بهشت غم و غصّه و ناراحتی و کینه و حسادتی نیست، در آن زمان نیز، این امور نخواهند بود. چرا که زمینة آنها وجود ندارد. هر کس، هر چه بخواهد و لازم داشته باشد، از امور مادی و معنوی، برایش موجود است؛ دیگر جای این امور پست نیست، به خصوص که مردم با عنایت خدا و امام زمان به کمال رسیده‌اند وعقول آنان کامل گردیده است.

نسبت به افراد معدودی هم که هنوز خود را به عامه مردم و جامعة اسلامی تطبیق نداده و خود را به کمالات نرسانده باشند، دستگاه قضایی و امنیتی به قدری قوی و سریع است، که مهلت خطا و تعدی به آنان نمی‌دهد، و در خلوت‌ترین مکانها نیز، اگر مرتکب خلاف شوند (با توجه به پیشرفت علوم) فوری شناسایی شده و به سرعت مجازات می‌گردند، به طوری که کسی از آنان جزئت خلاف و گناه نمی‌کند.

شما می‌توانید برای اطلاع بیشتر به منابع ذیل رجوع کنید:

1. عصر ظهور، علی کورانی.

2. چشم اندازی به حکومت حضرت مهدی، نجم الدین طیبی.

3. عصر زندگی، محمد حکیمی.

[1] . بحار الانوار، ج 52، ص 352، ح 106، موسسه الوفاء، بیروت.

[2] . بحار الانوار، ج 52، ص 336.

[3] . مجلسی، بحار الانوار، ج 52، ص 336.

[4] . بحار الانوار، ج 52، ص 336، ح 72.

[5] . توبه، 33.

[6] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 7، ص 373، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1371.

[7] . بحار الانوار، ج 52، ص 390، ب 27، سیره و اخلاق و عدد صحابه.

[8] . بحار الانوار، ج 52، ص 328.

[9] . حکومت جهانی حضرت مهدی (عج) ، آیت الله مکارم، ص 266، (از اسعاف الراغبین، باب دوم، ص 140 و 141).

[10] . همان، (از بحار، ج 13).