جعلیات و ابیات منتسب به فردوسى!

بیشتر اين جعلیات و انتساب ها شامل حال نویسندگان معاصر شده است. به ترتیب فراوانی: صادق هدایت، علی شریعتی، سهراب سپهری، حسین پناهی و… متأسفانه شاعران بزرگ و کلاسیک زبان فارسی نیز ار این جعلیات در امان نبوده اند. در میان متاخران بیشترین جعل به مولوی و سعدی اختصاص دارد. 

در این یادداشت به مناسبت ۲۵ اردیبهشت، بزرگداشت حکیم فرزانه توس، به ابیات منتسب به فردوسی می پردازیم.

ابياتى که در نسخه‌های خطی معتبر اعم از لندن، فلورانس و در تصحیح های مهم مسکو، ژول مل و تصحیح گران ارزش استاد خالقی مطلق نیر یافت نمی‌شود: 

▪️توانا بود هر که دانا بود… تحریفی که متاسفانه بر سردر بیشتر مدارس ایران جا خوش کرده است. بیت پر معنا و تأثیر گذاری است اما از فردوسی نیست. مجتبی مینوی آن را از فردوسى نمی‌داند. فريدون جنیدی نیز آن را از جعلیات شاهنامه به حساب می آورد.

▪️” بسی رنج بردم در این سال سی/ عجم زنده کردم …” 

بیتی که برای قدردانی و پاس داشت تلاش و ممارست فرودسى  استفاده می شود و فراگیر شده است. باید بدانیم که نظم اولیه شاهنامه فقط ۱۴ سال و ویرایش آن ۳۵ سال طول کشيده است. عدد ۳۰ از کجا آمده است!

از سوئی دیگر چگونه حکیم بزرگ، بیتی در باب زنده کردن زبان فارسی بسراید و در آن از  واژه” عجم” استفاده کند. بگذریم که اصلا قافيه آن نيز نادرست است. 

▪️چو ایران نباشد  تن من مباد / بدین بوم و بر…

این بیت نیز از فردوسی نیست. زاده طبع شاعری معاصر است که برای تهییج حس وطن دوستی ایرانیان بعد از جنگ جهانى دوم در بین مردم نشر يافت. 

 دکتر خطیبی در مقاله ای آن را سروده حبيب اله نوبخت می‌داند.

▪️به روز نبرد آن یل ارجمند/ به شمشیر …. این بیت که وارد کتاب های درسی شده، به عنوان شاهدی برای آرایه لف و نشر در کتاب علوم و فنون ادبی، از فردوسی نیست. 

این بیت در کتاب ” فردوسی نامه” نوشته انجوى شيرازى آمده است. کتابی که مجموعه ای از قصه هاى عامیانه درباره فردوسی و مردم است.سراینده این دو بیت،انجوى شيرازى است.  

▪️به یزدان که  گر  ما خرد داشتیم  / کجا  این  سرانجام بد داشتیم. بیتی سطحی و ضعیف که به هيچ وجه نمی تواند از فردوسی بزرگ باشد. این بیتی از مثنوی شاعری معاصر به نام ” مصطفی سرخوش” است. 

▪تکمله: ما ،دبیران ادبيات، به عنوان متولیان حفظ و نشر فرهنگ و ادب فارسی باید بیش از پیش بر فاش کردن این جعلیات بکوشیم. به ویژه در فضای مجازی، در هر گروهی و صفحه مجازی هر جا با جعل و تحریف اشعار و عبارت های بزرگان رو به رو شدیم; به فرستنده آن تذکر دهیم. او را از خطای علمی خود آگاه کنيم. 

خود نیر هنگام همرسانى بیت یا متنی در فضای مجازی، آن را در منابع معتبر جست وجو کنیم.

بیا تا همه دست نیکی بریم

جهان جهان را به بد نسپریم

حسین طریقت