در پاسخ به توضیح زیر توجه کنید . الف. احادیثی درباره سلام کردن
1.در روایت است که بعضی از مومنین آرزو داشتند که به پیغمبر (ص) ابتداء به سلام کنند پشت دیوار در راه پیغمبر (ص) پنهان می شدند تا به آن حضرت سلام کنند اما آن حضرت پیش از ملاقات صدا می زد ای فلانکس که پشت دیوار هستی سلام علیکم ؛ ابتدا به سلام نود حسنه و پاسخش ده حسنه دارد ، لذا سبقت به سلام مستحب است رسول خدا (ص) وقتی وارد مسجد می شد یا وقتی می خواست خطبه بخواند سلام می کرد حتی به بچه ها و سفارش هم شده که سنت پیغمبر (ص) را احیاء کنید و ابتداء به سلام را ترک ننمائید.  تفسیر سوره حمد ، حضرت آیت الله دستغیب (ره) } صفحه ۱۳۸
2.حضرت محمد (ص) : سلام کردن به میل و دلخواه ( مستحب ) است و جوابش واجب. اصول کافی جلد ۴ باب التسلیم حدیث ۱
3. حضرت محمد (ص) : پیش از سخن گفتن گفتار خود را با سلام کردن شروع کنید پس هر که پیش از سلام کردن شروع به سخن نمود پاسخش را ندهید.   اصول کافی جلد ۴ باب التسلیم حدیث ۲
4.حضرت محمد (ص) : سلام اسمی از اسماء خدا است پس آنرا میان خودتان فاش و آشکار کنید ، مرد مسلمانی به قومی عبور نموده و بر آنها سلام میکند اگر جواب سلامش را ندهند کسی که از آنها بهتر و پاکتر است جوابش دهد. 
  روضة الواعظین صفحه ۴۵۹
5.حضرت محمد (ص) : بخیل ترین مردم کسی است که از سلام کردن بخل ورزد. 
  روضة الواعظین صفحه ۴۵۹
6.حضرت محمد (ص) : چون یکی از شما از مجلس برخیزد باید با سلام از اهل مجلس تودیع نماید. 
  جامع الاخبار صفحه ۱۰۴
7.حضرت محمد (ص) : از موجبات آمرزش ادای سلام و نیکی گفتار است. 
  جامع الاخبار صفحه ۱۰۴
8.حضرت محمد (ص) : هرگاه همدیگر را ملاقات کردید با سلام و مصاحفه ملاقات کنید و چون از همدیگر جدا شدید با طلب آمرزش از هم جدا شوید. 
طرائف الحکم جلد ۱ صفحه ۲۱۷ نقل از وسائل الشیعه
9.حضرت محمد (ص) : نزدیک ترین مردم به خدا و پیغمبرش کسی است که با سلام کردن شروع به سخن کند. 
اصول کافی جلد ۴ باب التسلیم حدیث ۳
10.حضرت محمد (ص) : چون یکی از شما برادرش را ملاقات کند باید به او سلام کند و با او مصاحفه نماید { دست بدهد } زیرا خداوند عزوجل با این عمل فرشتگان را گرامی داشته است پس شما هم کار فرشتگان را بکنید؛ ( به آنها تشبه پیدا کنید ). 
  اصول کافی جلد ۳ باب المصافحه حدیث ۱۰
11.مردى با حسین بن على علیهما السّلام برخورد و در اولین کلام از حضرت احوالپرسى کرد و از خداوند براى آن جناب عافیت خواست؛ آن حضرت در جواب فرمود: سلام قبل از سخن گفتن است خدایت عافیت دهد؛ بعد فرمود به کسى اجازه سخن ندهید تا سلام کند.
مستدرک جلد ۲ صفحه ۶۸
12.امام صادق علیه السّلام از رسول اکرم (ص) نقل کرده است که میفرمود : پنج چیز است که تا لحظه ی مرگ آنها را ترک نمی کنم، یکى از آنها سلام گفتن به کودکان است؛ در انجام این اعمال مراقبت دارم تا بعد از من به صورت سنتى بین مسلمین بماند و عمل کنند.
وسائل جلد ۳ صفحه ۲۰۹
13.انس بن مالک میگوید: رسول اکرم (ص) در رهگذرى با چند کودک خردسال برخورد نمود، به آنها سلام کرد و طعامشان میداد. مستدرک جلد ۲ صفحه ۶۹
14.از صفات پسندیده پیغمبر اسلام این بود که به تمام مردم از کوچک و بزرگ سلام میکرد. 
  مستدرک جلد ۲ صفحه ۶۹
15.على علیه السّلام فرموده : هر تازه واردى در محیط نامأنوس ، حیرت زده می شود ، براى آرامش خاطر، سخن خود را به سلام آغاز کنید.
غرر الحکم، صفحه ۵۷۹
:hadithe.ir
 
ب. نظم و انضباط  در راویات
 
امام علی (ع) در وصیت خویش به امام حسن و امام حسین (ع) می فرماید:
اُوصیکُما وَ جَمیعَ وَلَدی وَ اَهْلی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتابی بِتَقْوَی اللّهِ وَ نَظْمِ اَمْرِکُمْ [1] .
شـما و همه فرزندان و خاندانم و هر کسی را که نامه من بدو می رسد، به تقوای الهی و نظم در کارهایتان سفارش می کنم.
امـیـرالمـؤمنین در این سفارش و توصیه همگانی، مراعات نظم در کارها را در کنار مراعات تقوا که با ارزش ترین مسائل اسلامی است، مطرح می کند و با این بیان، اهمیت و ارزش ‍والای نظم را آشکار می سازد.
حـضـرت همچنین در عهدنامه مالک اشتر، رعایت نظم را با عبارتی دیگر این چنین یادآور می شود:
وَ اِیـّاکَ وَالْعـَجـَلَةَ بـِالاُْمـُورِ قـَبـْلَ اَوانـِهـا اَوِ التَّساقُطَ فیها عِنْدَ اِمْکانِها اَوِ اللَّجاجَةَ فیها اِذا تـَنـَکَّرَتْ اَوِ الْوَهـْنَ عـَنـْهـا اِذَ اسـْتـَوْضـَحـَتْ، فـَضـَعْ کُلَّ اَمْرٍ مَوْضِعَهُ، وَ اَوْقِعْ کُلَّ عَمَلٍ مَّوْقِعَهُ [2] .
از عـجـله در مـورد کـارهـایـی کـه وقـتـشـان نـرسـیـده، یـا سـسـتـی در کـارهـایـی که امکان عمل آن فراهم شده، یا لجاجت در اموری که مبهم است، یا سستی در کارها هنگامی که واضح و روشن است، برحذر باش! و هر امری را در جای خویش و هر کاری را به موقع خود انجام ده.
امـام کـاظـم (ع) نـیز به شیعیان سفارش می کند که شبانه روز خود را دقیق و منظم تقسیم کنند و هر کاری را به موقع انجام دهند:
بـکـوشـیـد کـه وقـت خـود را چـهـار بخش کنید: بخشی برای مناجات با خدا، دیگری برای امـرار مـعـاش، سـوّم بـرای مـعـاشـرت بـا برادران و معتمدانی که عیوبتان را به شما می گـویـند و قلباً به شما اخلاص دارند و چهارم برای لذت ها و کامیابی های مشروع و با این بخش (چهارم) است که بر سه بخش ‍ دیگر نیرو می گیرید. [3] .
 
پاورقی
[1] نهج البلاغه، فیض الاسلام، نامه 47. 
[2] نهج البلاغه، آشتیانی، امامی، نامه 53، ج 3، ص 165. 
[3] تحف العقول، ترجمه احمد جنّتی، ص 657. 
 
 
ج. صمت و سکوت
سکوت در روایات اسلامی
اهمیت «صمت» (سکوت) در روایات اسلامی بازتاب بسیار گسترده ای دارد، و نکته های دقیق و ظریفی درباره آن بیان شده، و آثار و ثمرات آن با تعبیرات جالبی
 
تشریح شده است، که به بخشی از آن ذیلا اشاره می شود .
1- در زمینه تاثیر سکوت در تعمیق تفکر و استواری عقل، از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود: «اذا رایتم المؤمن صموتا فادنوا منه فانه یلقی الحکمة و المؤمن قلیل الکلام کثیر العمل و المنافق کثیر الکلام قلیل العمل؛ هنگامی که مؤمن را خاموش ببینید به او نزدیک شوید که دانش و حکمت به شما القا می کند، و مؤمن کمتر سخن می گوید و بسیار عمل می کند، و منافق بسیار سخن می گوید و کمتر عمل می کند . » (151)
2- در حدیث دیگری در همین زمینه از امام صادق علیه السلام می خوانیم که فرمود: «دلیل العاقل التفکر و دلیل التفکر الصمت؛ نشانه عاقل فکر کردن و نشانه فکر کردن، سکوت نمودن است . » (152)
3- در حدیث دیگری از امام امیرالمؤمنین علیه السلام آمده است: «اکثر صمتک یتوفر فکرک و یستنر قلبک و یسلم الناس من یدک؛ بسیار خاموشی برگزین تا فکرت زیاد شود، و عقلت نورانی گردد، و مردم از دست (و زبان) تو سالم بمانند ! » (153)
از این روایات بخوبی استفاده می شود که رابطه دقیق میان بارور شدن فکر و اندیشه، با سکوت وجود دارد؛ دلیل آن هم روشن است، زیرا قسمت مهمی از نیروهای فکری انسان در فضول کلام و سخنان بیهوده از میان می رود؛ هنگامی که انسان سکوت را پیشه می کند، این نیروها متمرکز می گردد، و فکر و اندیشه را به کار می اندازد، و ابواب حکمت را به روی انسان می گشاید؛ به همین دلیل، مردم سخن گفتن بسیار را دلیل کم عقلی می شمرند و افراد کم عقل سخنان بیهوده بسیار می گویند .
4- از بعضی از روایات استفاده می شود که یکی از مهمترین عبادت سکوت است؛ از جمله، در مواعظ پیامبراکرم صلی الله علیه و آله به ابوذر می خوانیم: «اربع لایصیبهن الا مؤمن، الصمت و هو اول العبادة … ؛ چهار چیز است که تنها نصیب مؤمن می شود، نخست سکوت است که سرآغاز عبادت می باشد … »(154)
[303]
5- از بعضی از احادیث استفاده می شود که پرگویی مایه قساوت و سنگدلی است، در حدیثی از امام صادق علیه السلام می خوانیم: «کان المسیح علیه السلام یقول لا تکثر الکلام فی غیر ذکر الله فان الذین یکثرون الکلام فی غیر ذکر الله قاسیة قلوبهم ولکن لا یعلمون؛ حضرت مسیح علیه السلام می فرمود؛ جز به ذکر خدا سخن زیاد مگویید، زیرا کسانی که در غیر ذکر خدا سخن بسیار می گویند دلهایی پر قساوت دارند ولی نمی دانند ! » (155)
6- در حدیث دیگری از امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام می خوانیم: سکوت نه تنها از اسباب علم و دانش است، بلکه راهنما به سوی هرخیر و نیکی است؛ فرمود: «ان الصمت باب من ابوااب الحکمة، ان الصمت یکسب المحبة انه دلیل علی کل خیر؛ سکوت دری از درهای دانش است، سکوت محبت می آورد، و دلیل و راهنمای همه خیرات است . » (156)
این که می فرماید: سکوت محبت می آورد به خاطر این است که بسیاری از رنجشها و عداوتها از نیش زبان زدن و تعبیرات نامناسب درباره اشخاص حاصل می شود، و سکوت انسان را از آن نجات می دهد . »
7- سکوت سبب نجات از بسیاری از گناهان می شود و در نتیجه کلید ورود در بهشت است. چنان که در حدیثی از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله می خوانیم: که مردی نزد آن حضرت آمد (و طالب سعادت و نجات بود) پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: آیا تو را به چیزی راهنمایی کنم که خدا به وسیله آن تو را وارد بهشت می سازد، عرض کرد آری ای رسول خدا! سپس دستور به انفاق و یاری مظلوم و کمک از طریق مشورت فرمود، و بعد دستور به سکوت داد و فرمود: «فاصمت لسانک الا من خیر؛ سکوت اختیار کن جز از نیکیها» و در پایان افزود: «هرگاه یکی از این صفات در تو باشد، تو را به سوی بهشت می برد . » (157)
8- بی شک یکی از آثار مثبت سکوت، آراسته شدن به زیور و قار است. همان گونه که در حدیثی از امیرمؤمنان علی علیه السلام می خوانیم: «الصمت یکسیک الوقار، و یکفیک مئونة الاعتذار؛ سکوت لباس وقار برتو می پوشاند و مشکل عذر خواهی را از تو بر می دارد ! » (158)
[304]
شخصی که زیاد سخن می گوید؛ اشتباهات فراوانی دارد که هم از ابهت او می کاهد، و هم او را وادار به عذر خواهی مکرر می کند .
9- همین معنی به شکل گویاتری در حدیث دیگری از همان حضرت آمده است، فرمود: «ان کان فی الکلام بلاغة ففی الصمت السلامة من العثار؛ اگر در سخن گفتن، بلاغت بوده باشد، در سکوت سلامت از لغزشهاست ! » (159)
از این حدیث استفاده می شود که سکوت حتی بر سخنان بلیغ گاهی برتری دارد !
10- این بحث را با حدیث دیگری از امام حسن علیه السلام پایان می دهیم هرچند در این زمینه احادیث فراوان دیگری باقی مانده که ذکر همه آنها ما را از روشی که در این مباحث داریم درو سازد؛ فرمود: «نعم العون الصمت فی مواطن کثیرة و ان کنت فصیحا؛ سکوت یاور خوبی است در بسیاری از موارد، هرچند سخن گویی فصیح باشی ! » (160)
151- بحارالانوار، جلد 75، صفحه 312 .152- همان مدرک، صفحه 300 .153- میزان الحکمه، جلد 2، صفحه 1667، شماره 10825 .154- میزان الحکمة، ماده صمت، حدیث 10805 .155- اصول کافی، جلد 2، صفحه 114، (باب الصمت و حفظ اللسان، حدیث 11 ) .156- اصول کافی، جلد 2، صفحه 113 .157- همان .158- غرر الحکم، شماره 1827 .159- غرر الحکم، شماره 3714 .160- میزان الحکمه، ماده صمت، حدیث 10826 .
حوزه نت