حضرت اسماعيل(ع) در ماجراي ذبح چند ساله بود؟

سوره صافات، آيات 101 و 102: (« فَبَشَّرناه بِغُلامٍ حَليم * فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ ...»)

در قرآن كريم به صورت مستقيم سخني از سن حضرت اسماعيل(ع) در هنگام ذبح نيامده است اما با كنار هم گزاردن قرائن موجود در آيات مرتبط مي توان حدود سن احتمالي را استنباط كرد. 

در آيه 101 سوره صافات، سه بشارت به حضرت ابراهيم(ع) داده شده است: 1. بشارت تولد فرزند، 2. بشارت او به رسيدن سنين نوجواني و 3. بشارت به صفت والاي حلم. واژه «غلام» به عقيده بعضى به هر كودكى، قبل از رسيدن به سن جوانى گفته مى‏ شود و بعضى آن را به كودكى كه از ده سال گذشته و هنوز به سن بلوغ جسمي نرسيده است اطلاق كرده‏ اند. از تعابير مختلفى كه در لغت عرب آمده، مى‏ توان استفاده كرد كه «غلام» حد فاصل ميان «طفل» (كودك) و «شاب» (جوان) است كه در زبان فارسى از آن تعبير به «نوجوان» مى‏ كنيم.

اما چرا آيه شريفه آن فرزند را به «غلام» توصيف مي كند با اينكه سن حضرت اسماعيل(ع) از حد جوانى هم گذشت، و به حد بزرگسالان رسيد؟ پاسخ را بايد از صفتي كه در كنار «غلام» آمده جست و جو نمود و آن صفت «حليم» است. اين صفت اشاره به آن حالتى كند كه طي آن، صفت كمال و صفاى ذات ايشان نمايان و شكفته مى‏ شود و استفاده مى ‏شود كه خداوند بشارت بقاى اين فرزند را تا زمانى كه به سنى برسد كه قابل توصيف به حلم باشد داده است و چنان كه در آيات بعد آمده، او مقام حليم بودن خود را به هنگام ماجراى ذبح نشان داد.

آيه دوم كه صراحتا به ماجراي ذبح اشاره دارد، اسماعيل را در «مرحله سعي» توصيف مي كند؛ يعنى مرحله ‏اى كه مى ‏توانست در مسائل مختلف زندگى همراه پدر تلاش و كوشش كند و او را يارى دهد. بعضى نيز «سعى» را در اينجا به معنى عبادت و كار براى خدا دانسته ‏اند، البته سعى مفهوم وسيعى دارد كه اين معنى را نيز شامل مى‏ شود ولى منحصر به آن نيست، و تعبير” معه” (با پدرش) نشان مى‏ دهد كه منظور معاونت پدر در امور زندگى است. علامه در تفسير الميزان معتقد است منظور از مرحله سعي، رسيدن به آن حد از عمر است كه آدمى عادتا مى ‏تواند براى حوائج زندگى خود كوشش كند و اين همان سن بلوغ است.‏ به گفته جمعى از مفسران، حضرت اسماعيل(ع) در آن وقت 13 ساله بوده است.

منبع:

ترجمه تفسير الميزان، ج‏17، ص 229. 

تفسير نمونه، ج‏19، ص 110.