در پاسخ به این سوال ابتدا لازم است متذکر شویم اگر کسانی مدعی آن شوند که غیر از مواردی که در ادامه خواهد آمد، حضور جوانان در جبهه های دفاع مقدس از سر اجبار بوده است، باید برای مدعای خود دلیل و مدرکی بیاورند، به ویژه اینکه دفاع مقدس حادثه تاریخی قریب العهد است، به این معنا که مدت زمان زیادی از آن اتفاقات نگذشته و بسیاری از شاهدان و حماسه سازان آن روزگار، امروزه در کنار ما حضور دارند و می توانند به عنوان شاهد بر صحت و سقم این ادعا گواهی دهند. اما پاسخ حلی به این مساله این است که جنگ تحمیلی همانگونه که از نامش بر می آید جنگی بود که از سوی رژیم تا بن دندان مسلح صدام و با پشتگرمی قدرتهای بزرگ دنیا بر ملت ایران تحمیل شد و طبیعتا ملت ایران که حب وطن را جزئی از ایمان خود دانسته و در غیرت و شهامت زبانزد جهانیان بوده و هستند از میهن خود دفاع کردند و در این راستا از همان آغازین روزهای جنگ، هزاران جوان ایرانی از گوشه و کنار کشور مردانه پای در میدان گذاشته و به دفاع از وطن پرداختند بدون اینکه جز وظیفه ملی و شرعی دفاع از وطن، اجباری برایشان متصور باشد. از طرفی یکی از ویژگی های جنگ تحمیلی اخیر نسبت به تمامی درگیری هایی که طی صدها سال گذشته میان ایران و همسایگانش رخ داده، این بود که یک سوی جنگ اخیر، نظامی قرار داشت که بر خلاف تمامی نظام های سابق که به هیچ وجه متکی به مردم نبودند، یک نظام مردمی و مردمسالار بود و به دلیل تعلق خاطری که مردم به نظام و نظام به مردم داشت و تلاشی که دشمن برای از بین بردن نظام به بهانه جنگ داشت، مردم، احساس مسئولیت بیشتری نسبت به سرنوشت جنگ و نظام داشتند و به همین دلیل موج عظیم حضور داوطلبانه در جبهه ها که به حق، به عنوان جبهه های حق علیه باطل قلمداد می شد پدیده بی نظیری بود که در هیچ کشوری نظیر آن را نمی توان یافت.به لحاظ تحلیل نیروهای نظامی نیز باید گفت در مجموع سه دسته نیرو در این میدان حضور داشتند: نیروهای نظامی و انتظامی همچون ارتش، سپاه، ژاندارمری و … که بخشی از وظیفه ذاتی شان دفاع از مرزهای کشور در برابر بیگانگان می باشد که در مورد این نیروها که حضور در جبهه ها بخشی از وظایف سازمانیشان می باشد اساسا اجبار مفهوم ندارد، بخش دیگری از نیروها نیز مربوط به سربازانی بود که طبق قوانین مربوط به دوره های ضرورت مکلف بودند تحت یکی از نیروهای نظامی به دفاع از میهن بپردازند که این دسته هم از این منظر، همچون پرسنل رسمی نظامی و انتظامی بودند، هر چند طبق شواهد موجود، تا پیش از سال آخر، در زمینه حضور این نیروها در جبهه ها نیز اجباری وجود نداشت، سرانجام دسته سوم، نیروهای داوطلب مردمی بودند که تحت عنوان بسیج شناخته می شدند که عنوانشان با اجبار سازگاری ندارد، نکته جالب توجه اینجاست که به لحاظ آماری نیز بخش قابل توجه کسانی که در جنگ حضور داشتند، نیروهای مردمی و یا همان بسیجیان بودند و به همین دلیل حتی اگر در مواردی نسبت به برخی افراد، اجباری نیز وجود داشته باشد، با در نظر گرفتن آمارها، این موارد قاعدتا بسیار اندک بوده و اساسا به حساب نمی آیند. به عنوان مثال طبق گفته های سرهنگ مجتبی جعفری، جانشین بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس، در این جنگ، « ۲۱۷ هزار ارتشی، ۲ میلیون و ۱۳۰ هزار نیروی بسیجی به همراه ۲۰۰ هزار نیروی سپاه، شهربانی و ژاندارمری در مقابل تجاوز دشمن ایستادند. »(سایت تاریخ ایرانی، http://tarikhirani.ir/fa/news/30/bodyView/4707 )بنابر این همانگونه که از آمار نیز بر می آید اکثریت نیروهایی که در جبهه های حق علیه باطل مشارکت داشتند نیروهای داوطلب و بسیجی بودند و حتی اگر سایر نیروهای نظامی بر اثر اجبار در جبهه ها مشارکت داشتند(با اینکه گفته شد چنین چیزی واقعیت نداشت و حتی نیروهای نظامی نیز بر اساس وظیفه ذاتی و نیز مبانی شرعی و احساسات میهن دوستانه شان در جنگ مشارکت داشتند) باز هم سهم عمده مشارکت در جبهه ها داوطلبانه بوده است.
مروری بر وصیت نامه شهیدان نیز مبین حضور آگاهانه و داوطلبانه آن عزیزان در دفاع از ارزشهای الهی و میهن اسلامیمان می باشد.