خاطراتم از مرحوم مولوی عبدالحمید؛ جهاندیده سوران

عصراسلام: هم او که در همه سفرها، کریمانه از حقیر پذیرایی می کرد. می خواستم این متن را در زمان وفات ایشان بنویسم که توفیق یار نبود و فرصت نشد. از آنجا که جزییات همه دیدارها را به یاد ندارم به روزنوشت‌هایم مراجعه کردم و آنها را عینا می آورم. متاسفانه من هم از زمانی، در نوشتن تنبلی کردم و برخی دیدارها را ننوشتم لذا نمی دانم دقیقا مربوط به چه تاریخی است ولی به یاد دارم که مرا بردند و مراحل پایانی ساخت مسجد جامع شهر را نشانم دادند. بجای بستن داربست با استفاده از توان مردم، خاک ها را انباشته کرده اند و از طریق رفتن روی آنها سقف مسجد را زده بودند.

آنچه در ادامه می آید روزنوشت های من از دو دیدار با ایشان است. دو سه شام و صبحانه را در منزل ایشان مهمان بوده ام که به رسم مهمان نوازی بلوچی بوده و من شرمنده شان شدم. می دانم که ۲۵ دی ۹۵ هم سوران بوده ام ولی متاسفانه خاطراتم را ننوشته ام! فروردین و مهر ۹۶ هم سوران بوده ام ولی چون سفرمان برای بازدید از نخیلات و کارآفرینی بوده فکر کنم مزاحم مولوی نشدم یا خیلی کوتاه بوده ولی درست به یادم ندارم. 

یادم هست یکبار که نقدهایی به برخی بخش های نظام کردند گفتند من اینها را فقط به شما می گویم و اگر فردا از جایی دربیاید کار شماست! گفتم مولوی ممکن است دیوار هم گوش داشته باشد پس پای ما ننویسید! خدایش بیامرزد. کاش به سبک فرهنگ پاکستان که حتی ملفوظات پراکنده بزرگان شان را می نویسند خاطرات این بزرگان هم نوشته می شد که خود، یک تاریخ زنده بودند.

این متن کوتاه را بهمن ۹۳ نوشته‌ام: 

امام جمعه اهل سنت سوران را دیدم. آدمی آرام و معتدل و صریح بود. شاگردی مولانا قاری طیب را در پاکستان کرده اند. از برخی گیرهای بیجا نالان بود مثل اینکه چون یک مسابقه قرآن برگزار کرده اند و به دفتر نگفته اند از اطلاعات زنگ زده اند که بروید دفتر و توضیح بدهید! از دفتر نهاد گله داشت! می گفت خب خودشان زنگ بزنند چرا به اطلاعات بگویند زنگ بزند که برویم دفتر! 

بنظرم ندیدن علمای با سواد و روحانیون معتدل شیعه مشکل اصلی در این منطقه است و الا اینها خیلی از همدلی و همراهی با افراد معتدل شیعه استقبال می کنند. حقیر که اندکی درباره دیوبند مطلع بودم را طوری تحویل گرفت که حد نداشت. کتابهای خطی را آوردند و به من دادند تا با خودم ببرم و بخوانم. بنظرم اگر عقلای نظام با اینها بنشینند انقلابی تر و همراه تر از اینها پیدا نخواهند کرد.

این متن را ۲۵ مهر ۹۵ نوشته ام که آنرا عینا نقل می‌کنم:

با مولوی عبدالحمید جهاندیده که در سفر قبل با ایشان نشسته بودم تماس گرفتم. پیرمردی که در دهه ۳۰ به پاکستان رفته و شاگردی مفتی محمد شفیع پدر مفتی محمدتقی عثمانی را کرده و حالا هم کتابخانه مفصلی دارد. حافظه ای قوی دارد و من را بعد از ده ماه فورا شناخت. گفتند بعد مغرب تماس بگیر که من حاج اقای کمالی را هم برداشتم و برای نماز رفتیم به مسجد کنار خانه مولوی که بزرگ شهر سوران است. ما را دید و با خودش به خانه زن سوم اش برد. 

مولانا از دو زن اول، از هر کدام هفت بچه دارد و علی الظاهر زن سوم را هم به تازگی گرفته. برای ما تعریف کرد که از پاکستان قصد کرده به مکه برود ولی توی راه در ابوظبی مانده و امام جماعت مسجدی شده و در یک صرافی مشغول و در آن زمان ماهی ۴۵۰۰ تومان درآمد داشته است لذا الحمدلله از نظر مالی متمکن است. 

سعی کردم هر چه می گوید را بنویسم چون دفعه قبل هم که ایشان را دیدم روی مساله ثبت خاطرات تاکید کردم ولی دیدم متاسفانه عزمی برای نوشتن خاطرات شان ندارند و کسی هم توی این فضا نیست که خاطرات این بزرگان را ثبت کند! 

کتابی دستم بود بنام خطبه های اصلاحی تربیتی که از آن چیزهایی نقل کردم. کتاب از خطبه های محمد تقی عثمانی است. ایشان گفت که من شاگرد پدر او مولانا محمدشفیع هستم. عبدالحی، مرشد محمد تقی بوده و تهانوی مرشد محمد شفیع. فضای اخلاقی معنوی و نوعی طریقت در دیوبندها قوی است و حیف که ما از در اخلاق و معنویت برای تعامل وارد نشده ایم! 

از زمان ساخت دارالعلوم اصلی دیوبند در رایوند نکاتی جالب توجه گفتند: 

شاه رفیع الدین از نقشبندی ها در خواب می بیند که پیامبر ص آمدند و گفتند نقشه تان اشتباه است و خودشان نقاطی را مشخص کردند. همین رفیع الدین خواب دیگری هم دیده است. یک بار شخصی را دید که با تدلیس کارت غذا گرفته بود و یک روز بخاطر غذا دعوا راه انداخت. گفت تو طلبه نیستی! گفتند از کجا فهمیدی؟ فرمود در خواب دیده بودم که طلاب اینجا را خود پیامبر ص غذا و آب می دادند و این فرد آنجا نبود. نانوتوی در ۴۹ سالگی به رحمت خدا رفت. همان سنی که امام مهدی هم بعد از ظهورش در آن سن از دنیا می رود. آنها انسانهای بزرگی بودند.

مولانا محمدشفیع مدام به ما توصیه به اخلاص و نیز روزآگاهی می کردند. 

از برخی برخوردهای اطلاعات برایم گفت که ایشان را خواسته اند! مثلا وقتی بخش نامه ای به مدارس ابتدایی آمده که لبیک یا حسین را به همه یاد بدهید. ایشان آمده و در نمازجمعه موضع گرفته! یا وقتی در تلویزیون نقد صحابه و اثبات امامت دیده آمده تبیین کرده که بنظر من هم این حق را داشته اند. می گفت ما مکلف ایم بگوییم چون دین مردم دست ماست. فکر نکنم در طول عمر مولانا یک طلبه شیعه مودب و باسواد رفته باشد نه برای بازجویی که برای گفتگو و رفاقت کنار او نشسته باشد. می گفت بعد از این نماز جمعه، من را خواستند و یک روحانی هم توی جلسه بود. می گفت مدیر اطلاعات سراوان عاقل است و حرفهای منطقی را می پذیرد.   

 

شبی طولانی بود و بحثهای مختلفی پیش آمد. درباره شرایط جواز متعه گفتم و اینکه به معنای تنوع طلبی جنسی در مرد یا زن نیست و پرسیدم شما برای مواردی که نکاح دائم ممکن نمی شود ولی نیاز جنسی هست چه می گویید: اول گفتند راهی را برای شخص خاص بطور مصداقی شاید باز کنیم ولی اصل را بر توصیه به تقوا گذاشته ایم و می گوییم روزه بگیر! که گفتم خب اینطور که نمی شود. ولی حرف شان این بود که نباید ازدواج موقت قاعده می شد چون مورد سوء استفاده برخی قرار می گیرد که من توضیح دادم چون مصادیق آن قابل احراز نبوده بصورت قاعده بیان شده است.

بعد هم تعریف کردند که یک دوستی داریم که زنی از سرخس دارد خودش قسم خورده که جلوی حرم در مشهد یکی گفته صیغه نمی خواهی گفته چرا می خواهم. گفته افغانی، عرب، دختر، زن… هر چه بخواهی هست! گله داشت که شما چرا دست را باز گذاشتید! گفتم البته این مسائل سوء استفاده است و ربطی به حکم ندارد. 

از توسل گفت که خودشان قبول دارد و علمای دیوبند هم معتقدند. معین الدین چشتی توسل را قبول داشت. از کتاب ارواح ثلاثه که حکایات اولیاء بود حکایتی را خواندند. از مولانا شهداد بستانزهی که بزرگ سوران در دهه چهل بوده و تحصیلکرده رایوند خاطرات جالبی از درگیری با خان‌ها گفتند. می گفتند ایشان و مولوی عبدالعزیز در هند درس خواندند قبل از جدایی پاکستان! 

گفتند مصدق که روی کار آمد فضا بازتر شد ولی هنوز ژاندارمری ها با خان ها بودند. میرمراد، خان این منطقه بود که عشر اموال مردم را می گرفت. شهداد گفت شرعا جایز نیست. حکومت قبل از مصدق گفت ۴ درصد هم به ما بدهید که مردم ندادند و درگیری ها شروع شد. چند بار خواستند مولانا شهداد را شهید کنند که موفق نشدند. کار به دادگاه کشید. مولوی شهداد به مصدق شکوه کرد. نهایتا مولانا آنها را محکوم کرد. خان اما زرنگ بود و رفت شد شهردار سراوان! از هیدوخان، یک سردار شجاع بلوچ که در خاش بوده هم گفتند که نماز نمی خوانده است. می گفتند آن زمان برای دادگاه به خاش رفته بودند و هیدو خان را هم دیده بودند.

علیرضا کمیلی