گفتنى است مفهوم سهو، خطا و نسیان، با «گناه» متفاوت است؛ زیرا، گناه با علم و اراده صورت مى گیرد؛ ولى سهو، خطا و نسیان چنین نیست. گناه همواره مخالفت با اوامر الهى است؛ ولى سهو، خطا و نسیان، امکان دارد گاهى

__________________________________________________

(1). زیارت «جامعه کبیره».

(2). انسان و خلافت الهى، صص 125- 155.

(3). مثنوى، دفتر سوم، ابیات 1548 و 1549.

با امر خداوند مخالف باشد (مثلًا سهو در به جا آوردن یکى از اجزا و ارکان عمل عبادى) و گاه هیچ ارتباطى با اوامر خداوند ندارد (مثلًا خطا در یک عمل مباح فردى یا اجتماعى). بر اساس دلایل متقن، پیامبران، هم از گناه مبرّا هستند و هم از سهو، خطا و نسیان؛ زیرا، آنان و حتى ائمه علیهم السلام، از دو علم برخوردارند:

1. علم غیر عادى که به واسطه آن بر تمامى حقایق عالم اشراف و آگاهى دارند.

2. علوم عادى که همچون سایر افراد از طریق معمولى به دست مى آورند.

آنان در مقام عمل و انجام دادن کارهاى روزمره خود و حتى مسائل اجتماعى، در بیشتر موارد از علوم غیر عادى خویش استفاده نمى کنند؛ هر چند به واقعیت همه مسائل آگاه باشند؛ لذا آن چه به طور حتم مى توان گفت: پیامبران در تلقى وحى و ابلاغ وحى و به طور کلى در هدایت مردم از هرگونه گناه و خطا منزه اند. همچنین در انجام دستورات الهى که به عنوان واجب و حرام (امر مولوى) مى باشد. هیچ گونه نافرمانى ندارند اما چه بسا در برخى امور شخصى و یا دستورات الهى که به عنوان واجب و حرام نیست بلکه امر ارشادى مى باشد، به طور غیر عمدى گرفتار سهو شوند و به دنبال آن به مشقت و سختى مبتلا شوند که از آن به «ترک اولى» تعبیر مى شود. البته درباره پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله اینگونه موارد نیز مشاهده نشده است.

بر این اساس هیچ گونه سهو، خطا و اشتباه واقعى را نمى توان به معصومین علیهم السلام نسبت داد.

علاوه بر آنکه آیات و روایات، سهو، خطا و اشتباه را از ایشان

نفى مى کند «1». به عنوان نمونه امام هادى علیه السلام در مقام درود و تحیت بر پیامبر صلى الله علیه و آله مى گوید: «اللهم اجعل افضل صلواتک على سیدنا محمد عبدک و رسولک … المعصوم من کل خطأ و زلل، المنزه من کل دنس و خطل» «2»؛ «بارالها! برترین درودهایت را بر سرور ما محمد، بنده و فرستاده ات، نثار فرما … آن که از هر خطا و لغزشى معصوم و از هر گونه آلودگى و یاوه گویى پیراسته است».