ابتدا لازم است متذکر شویم روایت اولی را که به آن اشاره کرده اید در باره شوخی است و نه خنده که می فرماید موجب کینه می شود وفحش کوچک است
جمع میان این دو دسته از روایات به این است که بدانیم آنچه مذمت شده سخن خندآور گفتن از روی جهالت، غفلت و سرمستی و برای توهین، تحقیر و یا تضعیف شخص محترمی است نه هر سخن خنده آور و شادیی که برای تفریح و شادابی روح مفید است.
و اگر گفته شده مؤمن شوخ طبع است ناظر به بجا بودن شوخی او و عدم افراط و تفریط در این کار است.
توضیح بیشتر این که شوخی و مزاح با دیگران به دو شکل و گونه می تواند باشد و ظاهرا هر کدام از روایات اشاره به گونه از آن دارد برخی اوقات در قالب شوخی توهین به طرف مقابل می شود وانسان موجبات ناراحتی فردی را بر قرار می کند و یا در ضمن آن غیبت از فردی می کند این گونه از شوخی مذموم است و در روایات مورد نهی قرار گرفته است. و در برخی از روایاتی که شوخی مورد نکوهش واقع شده به این نکته اشاره شده که شوخی موجب کینه و دشمنی می شود و یا شوخی دشنام کوچک است که از این روایت می توان به خوبی استفاده کرد که شوخی در صورتی مذموم است که کینه را به دنبال داشته باشد و یا مشتمل بر توهین به شخصیت کسی باشد.
گونه دوم از شوخی این است که بدون آن که انسان آبروی کسی را بریزد و یا شخصیت کسی را زیر سوال ببرد جمله ای می گوید که موجب خوشحالی طرف مقابل و یا حاضران در مجلسی می شود این گونه از شوخی بلا اشکال است و در روایات ستوده شده است این نکته را از تعلیلی که در برخی روایات آمده می توان به خوبی استفاده کرد در یکی از روایاتی که شوخی مورد توصیه واقع شده است این گونه آمده: شوخی از حسن خلق است و به وسیله آن خوشحالی و سرور را به برادر مومن خود وارد می کنی و پیامبر اکرم(ص) با فردی شوخی می نمود با این هدف که او را خوشحال کند .
از این روایت می توان به خوبی استفاده کرد که شوخی در صورتی صحیح و منطقی است که موجب سرور و خوشحالی طرف مقابل شود نه این که فردی با شوخی کردن شخصیت طرف مقابل را بشکند و موجبات ناراحتی او را فراهم نماید.
در روایت دیگری نیز به شوخی در سفر توصیه شده است با این قید که شوخی به گونه ای نباشد که موجب خشم خداوند باشد.
نکته دیگری که باید توجه داشت این است که افراط در شوخی و بیش از حد خندیدن و با دیگران شوخی کردن مذموم و ناپسند است و در برخی روایات کثرت مزاح مورد نهی قرار گرفته که از این روایات نیز می توان استفاده کرد که شوخی مورد نهی قرار گرفته در برخی روایات می تواند ناظر به رویه قرار دادن شوخی و افراط در آن باشد.
در باره خنده نیز آنچه مورد مذمت است زیاد خندیدن و خنده از سر غفلت از یاد خدا و سر مستی است و اما خنده در حد متعادل و تبسم بر لب داشتن وخندان بودن مورد توصیه روایات است وشیوه پیامبر و ائمه معصومین علیهم السلام بوده است .