درباره اینکه خواجه مراد مدفون در مشهد کیست؟ گزارش‌های گوناگون تاریخی وجود دارد. در حال حاضر نظریه غالب آن است که خواجه مراد مدفون در مشهد همان هرثمه بن اعین است. هرثمه بن اعین
از حالات وی معلوم می شود که از عاملان و کارگزاران منصور عباسی دومین خلیفه عباسی در خراسان بوده است. در سال 168 هـ.ق به دستور مهدی عباسی به جنگ فردی به نام یاسین در موصل رفت و وی را شکست داد. هرثمه از فرماندهانی بود که به هارون نزدیک شده و از اطرافیان و طرفداران او به شمار می رفت و در جریان به خلافت رسیدن هارون پس از مرگ هادی عباسی به همراه یحیی بن خالد برمکی کوشش فراوان نمود. از این رو، هارون الرشید او را به عنوان حاکم به آفریقا فرستاد.
وی پس از ورود به منطقه با یاران ابن جارود جنگ کرد و گروهی از آنان را کشت و ابن جارود رانیز دستگیر کرد و به بغداد فرستاد. در سال 180 هـ.ق هرثمه پس از ورود به قیروان در آن جا قصر بزرگی ساخت که در آن ایام بر سر زبانها افتاد و باروی شهر طرابلس غرب را هم او بنا نمود. در سال 187 هـ.ق در پی شورش گروهی در مصر بر عامل خود اسحاق بن سلیمان به فرمان هارون، هرثمه که در فلسطین حکومت داشت به دفع شورشیان پرداخت.
در سال 191 هـ.ق هارون، علی بن عیسی بن ماهان را از حکومت خراسان عزل کرد و هرثمة بن اعین را به آن جا فرستاد. در سال 193 هـ.ق هرثمه برای جنگ با رافع بن لیث به سمرقند رفت. در سال 196 هـ.ق مأمون، هرثمه را با لشکری به طرف عراق فرستاد و نامه ای توسط او برای طاهر بن حسین روانه کرد. در این نامه مأمون به طاهر فرمان داده بود که منطقه را به هرثمه واگذار نماید و خود به سوی اهواز روانه شود. در این سال، بین سپاه امین و هرثمه جنگ شد و فرمانده سپاه امین علی بن محمد بن عیسی اسیر و به نزد مأمون فرستاده شد. در سال 197 هـ.ق طاهر و هرثمه پس از رسیدن به بغداد، شهر را محاصره کردند.
در سال 198 هـ.ق هرثمه از طرف شرق بغداد وارد این شهر شد. در سال 200 هـ.ق هرثمه کوفه را محاصره و جنگ را آغاز کرد. ابوالسرایا پس از فرار از کوفه به خوزستان رفت و در آنجا دستگیر شد، سپس در بغداد اعدام گردید. هنگامی که جریان ابوالسرایا پایان یافت و او در بغداد به امر حسن بن سهل کشته شد، هرثمه از آنجا که اختلافهایی با حسن بن سهل برادر فضل بن سهل وزیر مأمون داشت، بدون بازگشت به کاخ حسن بن سهل، از طریق نهروان عازم خراسان شد. با این که در بین راه نامه هایی از مأمون دریافت کرد که به شام یا حجاز برود، ولی او بی توجه به نامه ها راه خراسان را در پیش گرفت و پس از ورود به مرو، با اقدامهایی که پیشاپیش فضل بن سهل انجام داده بود، مأمون بر وی خشمگین شد و پس از سه روز حبس، سرانجام در محرم سال 201 هـ.ق یا 200 هـ.ق در زندان وفات یافت.
مطالب فوق نشان از سرسپردگی وی به دستگاه بنی‌عباس و بخصوص مامون می‌باشد.
پاسخ به سوال شما درباره ایشان
شخصیت هرثمة بن اعین در کتابهای رجالی به گونه ای مبهم بیان شده است. این ابهام از آن روست که از وی فقط به عنوان راوی شهادت حضرت رضا (ع) یاد شده است که در دوره مأمون نیز از فرماندهان لشکری وی بوده است.
این عده با توجه به روایات هرثمه در عیون اخبارالرضا، بدون هیچ گونه تحلیل تاریخی، از هرثمة بن اعین نام برده اند. با این حال، برخی از علمای رجالی، با توجه به تضاد گزارشهای هرثمه با اقدامهای منفی وی، تردید خود را آشکار ساخته اند.
علامه مامقانی نیز گوید: لکن با تمام حسن و شخصیتی که از عیون اخبارالرضا درباره هرثمة بن اعین برداشت می شود، نکته ای مهم در نفس خلجان می کند و آن از این لحاظ است که اهل تاریخ، هرثمه را از فرماندهان مأمون به شمار آورده اند و تصریح کرده اند که او به فرمان حسن بن سهل با محمد بن محمد بن زید جنگید و وی را پس از اسیر نمودن به نزد مأمون فرستاد و به زهر مأمون به قتل رسید.
به اعتقاد نگارنده، با توجه به اقدامهای منفی هرثمه و سال درگذشت وی و همچنین معتبر نبودن گزارشهای هرثمة بن اعین، هیچ گونه تردیدی باقی نمی ماند که وی فردی غیرثقه است.
گرچه برخی احتمال داده اند که شاید وی پس از مظالم دوره هارونی نسبت به سادات، از کشتار و عملیات نسبت به سادات در دوره مأمون، نادم و پشیمان شده و به امام رضا (ع) پناه برده و مورد عفو آن بزرگوار واقع شده است ولی چنین احتمالی « بی مدرک» است.
جهت مطالعه و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه به سایت زیر مراجعه فرمایید: http://www.ayehayeentezar.com/thread 16350 .html