امروزه همه شما شاید به دلیل گسترش بیماری ها تمایل بیشتری به مصرف داروهای گیاهی داشته باشید تا بتوانید با عوارض کمتری خود را درمان کنید. یکی از این داروها که علاوه بر طعم دهنده بودن خواص زیادی دارد زنیان است که با نام های دیگری مانند انیسون بری، کمون حبشی، اجوان، اسپری کای و نانخواه نیز شناخت می شود. این گیاه علفی خودرو به ارتفاع 30 تا 90 سانتی متر در نواحی شرقی هند، ایران و مصر رشد می کند. زنیان دارای برگ هایی با بریدگی های نازک و ظریف و گل هایی به رنگ سفید و مجتمع به صورت چتر مرکب است. میوه این گیاه، کوچک بیضی شکل و به رنگ قهوه ای کایل به زرد است که روی آن خط طولی نخی مانند به رنگ روشن تر و دو تار نازک تک سلولی قابل مشاهده است. میوه زنیان دارای مقدار زیادی تیمول است. در ایران محل رشد این گیاه در تبریز، اصفهان، خراسان، کرمان، خوزستان و بلوچستان می باشد. در ادامه این مطالب به بررسی خواص و فواید زنیان می پردازیم.

مواد مغذی موجود در زنیان :

فیبر (12 %)

کربوهیدرات (37 %)

رطوبت (9 %)

پروتئین 15%

چربی (18 درصد)

ماده معدنی، فلاون، و مواد معدنی (7 %)

دیگر مواد مغذی موجود در دانه ها شامل کلسیم، تانین، گلیکوزیدها، فسفر، آهن و نیکوتیناسید هستند.

خواص دارویی زنیان

زنیان خواص متعدد فراوانی دارد که عبارتند از آنتی اکسیدان، پایین آورنده فشار خون، بیماریهای معده، ضد تب، ضد میکروب، ضد نفخ، ضد آسم، قاعده آور و مسهل و … است. همچنین زنیان دارای مواد ضدمیکروبی مانند سالمونلا تیفوزا، میکروسپوریوم و اشرشیاکلی می باشد. از خواص مهم زنیان می توان گفت :

تنظیم سطح کلسترول

دانه های زنیان سطح کلسترول را تنظیم می کنند.

مطالعات انجام شده روی موش ها نشان داد مصرف پودر زنیان کلسترول کبد را کاهش می دهد و ممکن است با کاهش لیپوپروتئین (پروتئین های محلول در خون) که چربی را در خون حمل می کند، به این هدف برسد.

مطالعه دیگر نتایج بهتری را نشان داد، مصرف دانه ها نه تنها کلسترول بد را کاهش می دهد بلکه سطح کلسترول خوب را نیز افزایش می دهد زیرا حاوی مقدار زیادی فیبر و اسیدهای پلی اشباع نشده است. این دو ماده به سطح کلسترول سالم کمک می کنند.

کنترل فشار خون

تیمول موجود در زنیان می تواند در کنترل فشار خون به شما کمک کند.

دانه های زنیان نیز دارای اثر مسدود کننده کانال کلسیم هستند. این اثر از ورود کلسیم به سلول های قلب و دیواره های رگ خونی جلوگیری می کند و باعث کاهش فشار خون می شود.

کمک به هضم و مشکلات شکم

اگرچه مشکلات گوارشی ممکن است جدی به نظر نرسد، اما می توانند ناراحت کننده باشند.

دانه های زنیان می توانند ترشحات روده را افزایش دهند که می تواند سلامت هاضمه را بهبود بخشد.بنابراین ممکن است به عنوان درمان دل دردهای شدید مورد استفاده قرار گیرد. زنیان و مقدار کمی نمک وقتی با آب گرم مخلوط می شود برای دل درد و هضم بسیار مفید است.

فردی که از بی اشتهایی و مشکلات هضم رنج می برد می تواند 1 قاشق چایخوری دانه زنیان را به همراه غذا بخورد.

زنیان همچنین به درمان اسهال، سو هاضمه و قولنج کمک می کند. البته باید به علت ایجاد اسهال توجه کرد و نباید بلافاصله اسهال را بند آورد. آنزیم ها موجود در این دانه ترشح آنزیم های گوارشی را تسهیل می کنند در نتیجه عملکردهای گوارشی را بهبود می بخشند.

درمان التهاب

دانه های زنیان حاوی ترکیبات ضروری مثل، ترپن، استرول، لیکوزیدها است که همه آن ها اثرات ضد التهابی دارد. زنیان می تواند درد مفاصل را تسکین دهد. با این حال، به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.

درمان سرفه و سرماخوردگی

مطالعات نشان داد مصرف دانه های زنیان ماده ضد سرفه تولید می کند که بیشتر از کدئین( دارویی که برای درمان سرفه و سرماخوردگی استفاده می شود )موثر است.

علاوه بر این، زنیان جریان هوا را به شش ها در بیماران مبتلا به تنگی نفس افزایش داد.مصرف آب با دانه های زنیان جوشیده شده، می تواند به تسکین سرفه و گرفتگی سینه کمک کند.

با این وجود توصیه می کنیم قبل استفاده از دانه ها با پزشک مشورت کنید. برای سرماخوردگی مزمن و مکرر، توصیه می شود که به مدت 15 تا 20 روز، 2 گرم دانه های سرخ شده را مصرف کنند. استنشاق دانه ها نیز برای افراد مبتلا به سردرد، میگرن و سرفه خشک،سرماخوردگی نیز مفید هستند. زنیان به پاک سازی بینی با تخلیه خلط کمک می کند.1

یبوست

دانهٔ زنیان برای درمان مشکلات مربوط به هاضمه بسیار مناسب است. بنابراین برای خلاصی از شر یبوست به شما کمک کند. دانهٔ زنیان هیچ‌گونه اثر جانبی ندارد.

اختلالات کلیوی

دانهٔ زنیان برای درمان سنگ‌های کلیه بسیار ضروری است. همچنین برای درمان یا کاهش دردهای ناشی از اختلالات کلیوی بسیار مفید است.

آسم (تنگی نفس)

مصرف دانهٔ زنیان با آب گرم سرماخوردگی را به‌سرعت تسکین می‌دهد و سرفه و مخاط را از بدن دفع می‌کند. همچنین برای درمان برونشیت و آسم مناسب است. می‌توان دوبار در روز دانهٔ زنیان را به‌همراه شکر زرد استفاده کرد.

کبد و کلیه

برای درمان درد روده که در نتیجه‌ٔ سوءهاضمه و التهاب ایجاد می‌شود، آب زنیان را بنوشید. همچنین مصرف این گیاه برای درمان عملکرد نامناسب کبد و کلیه بسیار مناسب است.

مشکلات دهان و دندان

دانهٔ زنیان سبب جلوگیری یا بهبودی درد دندان می‌شود. برای درمان درد دندان، بوی بد دهان و پوسیدگی دندان دهان خود را با مقداری روغن میخک، مقداری روغن زنیان و آب بشویید. این راه بهترین روش برای حفظ بهداشت دهان و دندان است.

خارش، سوختگی و اگزما

دانهٔ زنیان را با آب ولرم مخلوط کنید تا به صورت خمیر دربیاید. این خمیر را به هر منطقه‌ای از صورت یا بدن که لازم است بزنید. همچنین سعی کنید تا منطقه‌ی آسیب‌دیده را با آب زنیان بشویید تا اثر بیشتری داشته باشد. برای تورم ناشی از سوختگی، جوش یا اگزما دانهٔ زنیان خرد‌شده را با آب لیمو ترکیب کنید. این ماده به از بین بردن تورم کمک می‌کند.

آرتریت

روغن دانهٔ زنیان روش بسیار مفیدی برای درمان درد آرتریت است. به‌طور مرتب، مفاصل آسیب‌دیده را با روغن دانهٔ زنیان ماساژ دهید تا از درد آرتریت خلاص شوید.

اسهال

دانهٔ زنیان دارویی طبیعی برای اسهال خونی و اسهال است. مشتی از دانهٔ زنیان را در یک لیوان آب بجوشانید. سپس اجازه بدهید سرد شود و دوبار در روز آن را مصرف کنید. این یکی از روش‌های مرسوم برای درمان سوءهاضمه و اسهال خونی است.

آنفولانزا

دانهٔ زنیان را همراه با دارچین در آب بجوشانید. از صافی رد کنید و ۴ بار در روز آن را بنوشید تا آنفولانزا برطرف شود.

بی‌اشتهایی

دانهٔ زنیان، دانه‌ٔ رازیانه، پودر زنجبیل خشک‌شده، نمک و دانهٔ زیرهٔ سیاه را مخلوط و آسیاب کنید. روغن داغ را به مخلوط اضافه کنید و آن را با برنج پخته‌شده ترکیب کنید. این ترکیب می‌تواند اشتها را بیشتر کند.

هموروئید

گل‌های خشک‌شدهٔ انار، دانهٔ خشخاش و برگ‌های خشک‌شدهٔ چریش یا نیم (neem) را با هم ترکیب کنید. در زمان خونریزی مقعدی دوبار در روز این مخلوط را به همراه شیر مصرف کنید. برای به حداقل رساندن این مشکل، آبدوغ را همراه با پودر دانهٔ زنیان و سنگ نمک بعد از ناهار یا شام بنوشید.

التیام درد

دانهٔ زنیان، دانهٔ پیاز و دانهٔ شنبلیله را با اسفرزه مخلوط و آسیاب کنید و هر روز صبح یک قاشق چای‌خوری از آن را مصرف کنید. اثرات مصرف این پودر با معدهٔ خالی بهتر است و نتایج مثبتی دارد.

میگرن

دانه‌های زنیان را در یک ورق کاغذ بپیچید و بو کنید. این کار برای کاهش سردردهای میگرنی مفید است. همچنین می‌توان برای درمان سایر مشکلات مربوط به سر دانه‌های زنیان را سوزاند و استنشاق کرد.

کاهش وزن

نوشیدن نصف لیوان آب و دانهٔ زنیان خیس‌شده با معده‌ٔ خالی به حل شدن چربی کمک می‌کند. هر روز صبح با معدهٔ خالی یک قاشق چای‌خوری دانهٔ زنیان میل کنید. این کار سبب می‌شود تا در یک ماه ۴ تا ۵ کیلوگرم وزن کم کنید.

گوش درد

۱ قاشق چای‌خوری سیر و ۲ قاشق چای‌خوری دانهٔ زنیان را در روغن کنجد سیاه حرارت دهید تا به رنگ قرمز در بیاید. اجازه دهید تا سرد شود و آن را از صافی رد کنید و چند قطره از آن را داخل گوش بریزید. این روش برای درمان التهاب گوش هم مناسب است.2

درمان آکنه و جوش صورت 

گیاه زنیان خواص ضد التهابی و ضد باکتری دارد و قادر است از آکنه و جوش صورت پیشگیری و حتی آن را درمان کند.

جلوگیری از سریع سفید شدن موها

اغلب سفید شدن موها در سنین 40 سال به بالا رخ می دهد؛ اما امروزه بسیاری از جوانان به علت فرآیندهای اکسیداتیو در سلول ها به سفیدی زودرس مو دچار می شوند. دانه های زنیان حاوی مقدار زیادی آنتی اکسیدان بوده که قادر هستند از این فرآیند جلوگیری کرده و احتمال سفید شدن موها در دوران جوانی را کم کنند.

دوران شیر دهی 

در طب سنتی هندی از زنیان جهت پاکسازی رحم و بالا بردن میزان شیر مادر در زنان شیرده استفاده می کنند. البته باید با مشورت پزشک از آن استفاده کنید.

دوران قاعدگی

زنیان حاوی خاصیت ضد اسپاسم و ضد درد طبیعی می باشد که قادر است درد دوران قاعدگی را کم کند؛ در حقیقت دانه های زنیان می توانند انتقال عصبی که سبب درد می شود را کم کنند.

اسهال

در طب سنتی از دانه های زنیان برای درمان اسهال نیز استفاده می کنند.

پاک سازی ریه

تیمول زیادی در زنیان وجود دارد که حاوی خواص ضد التهابی و ضد باکتری طبیعی می باشد؛ به همین علت به پاکسازی ریه ها کمک کرده و بیماری های سرماخوردگی، برونشیت و آسم را بهبود می بخشد.

کلسترول خون و قلب 

مقدار زیادی فیبر و چربی های غیر اشباع در دانه های زنیان موجود است که قادر به کاهش کلسترول خون می باشد و خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را نیز کم می کند.

درمان دندان درد شدید

دانه های زنیان خواص ضد التهابی و ضد درد طبیعی دارند و یکی از بهترین گیاهان دارویی جهت درمان فوری دندان درد شدید به شمار می آید.

قند خون و دیابت 

در طب سنتی هند از زنیان برا کاهش قند خون افراد مبتلا به دیابت نوع 2 استفاده می شود.

عوارض و ضررهای زنیان

برای کودکان و نوزادان

توصیه می شود والدین از گیاه زنیان برای نوزادان و کودکان خود استفاده نکنند. چرا که هنوز اطلاعاتی در مورد اثرات آن بر روی کودکان وجود ندارد. 

جنین و زنان باردار

تا به امروز پژوهشی در مورد زیان های زنیان روی جنین و زنان باردار انجام نشده؛ بنابراین توصیه می شود که زنان باردار در دوران بارداری خود از مصرف این گیاه خودداری کنند.

افراد دارای آلرژی و حساسیت

مصرف بیش از حد گیاه زنیان ممکن است سبب آلرژی و حساسیت شود که علامت هایی مثل: تهوع، استفراغ، سوزش پوست و سردرد را در پی دارد. 
 
افراد مبتلا به بیماری های کبدی بهتر است از این گیاه استفاده نکنند.3

پی نوشت:
1.www.namnak.com
2.www.chetor.com
3.www.beytoote.com