۱۳۹۹/۰۱/۱۹
–
۲۱۲۳ بازدید
سلام جه کنم تاخیرخواه دیکًران بشم اکًرنیت خیربرادیکًران کنم ثواب داره؟
پرسشگر گرامی ، در پاسخ به نکات زیر توجه نمایید :
الف ) خیر خواهی
خیرخواهی یعنی خواستن خیر و خوبی برای دیگران در فرهنگ انسان ساز اسلام از منزلتى والا برخوردار است. «خیرخواهى» گاهی با «نصیحت» هم معناست و نصیحت یعنى درخواست عمل یا سخنى که مصلحتِ کننده آن کار و گوینده آن سخن را در پى داشته باشد یا دعوت به آنچه که صلاح مخاطب در آن باشد و نهى از چیزى که تباهى و فساد در پى دارد.[۱] بنابراین، ناصح و خیرخواه کسى است که به کردار و گفتار نیک راهنمایى کند.
ب ) ضرورت خیرخواهى
انسان مسلمان باید خود را در غم و شادی دیگران شریک بداند؛ یعنی آنچه را برای خود می خواهد، برای دیگران نیز خواهان باشد و آنچه را برای خود آرزو می کند، برای دیگران نیز آرزومند باشد. در این حال، اگر موفقیت و کمالی نصیب دیگران شود، لذت می برد. رسول اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: اَحْبَبَ لِلنّاسِ ما تُحِبُّ لِنَفْسِکَ. آنچه برای خود می پسندی، برای دیگران نیز بخواه.
یکی دیگر از جنبه های خیرخواهی مسلمان آن است که همواره اندیشه صائب و تجربیات اندوخته خویش را بدون کمترین شائبه در اختیار همنوعان خود گذارند و این کار را صرفاً از روی دلسوزی و خیرخواهی انجام دهد. امیرمؤمنان صلوات اللّه علیه، اجتماعى را که فاقد «نصیحت گر» و «نصیحتپذیر» باشد، فاقد خیر و نیکى می داند: «لاخَیْرَ فى قَوْمٍ لَیْسُوا بِناصِحینَ وَلایُحِبُّونَ النَّاصِحینَ»[۲] در مردمى که ناصح نباشد و ناصحان را دوست نداشته باشند، خیرى نیست.
اهمیت این نحوه از خیرخواهی به حدی است که در روایات تاکید شده دانشمندان و آگاهان اگر از خیرخواهى امتناع ورزند و دیگران را راهنمایى نکنند، خیانت پیشه کردهاند.
امام باقر علیه السلام مىفرماید: «الْعُلَماءُ فى انْفُسِهِمْ خانَةٌ انْ کَتَمُوا النَّصیحَةَ»؛[۳] دانشمندان اگر نصیحت را پنهان دارند، خود خائنند.
بر این اساس، بر آگاهان و مجرّبان فرض است که نسبت به جامعه خیرخواهى کنند. امام باقر علیه السلام می فرمایند: «یَجِبُ لِلْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ النَّصیحَةُ»[۴] خیرخواهى مؤمن بر مؤمن، واجب است.
ج ) آداب خیرخواهى
هر کس مىخواهد به چنین کار شریفى دست یازد باید شرایط آن را نیز در خویشتن فراهم آورد و آن را با آداب مخصوصى به جاى آورد تا اثر مطلوب را در پى داشته باشد، در اینجا به برخى از آن آداب و شرایط به طور فشرده اشاره مىکنیم:
1 . نیت خالص
هدف نهایى ناصح، بایستى قرب به خدا باشد و بندگانش را براى رهپویى به سوى او نصیحت کند زیرا منبع خیر و برکت جز او نیست و هر کار نیکى به سوى او مىرود و به او مىپیوندد.
رسول خدا صلى الله علیه و آله نامه هایى را تنظیم کرد تا براى سران کشورهاى جهان ارسال دارد، پیکهاى آن حضرت به خدمت رسیدند، پیامبر ضمن ابلاغ مأموریتشان، فرمود: «انْصَحُوا لِلَّهِ فى عِبادِهِ فَانَّهُ مَنِ اسْتَرْعى شَیْئاً مِنْ امُورِ النَّاسِ ثُمَ لَمْ یَنْصَحْ لَهُمْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْجَنَّةَ».[5] (تنها) به خاطر خدا در میان بندگانش خیرخواهى کنید زیرا اگر کسى مسئولیت بخشى از امور مردم را به عهده گیرد و برایشان خیرخواهى نکند، خداوند بهشت را بر او حرام می کند. خاصیت قصد قربت این است که ناصح هرگز به بندگان خدا خیانت نکند و آنچه را که صلاح است با آنان در میان گذارد.
2 . آزادگى و تدیّن
نصیحت گر باید از حرّیت و دیانت برخوردار باشد تا خیرخواهى او امضاى شرعى داشته باشد و از شائبه بزدلى و سازشکارى مصون باشد. امام صادق علیه السلام در اینباره مىفرماید: «…الثَّانِیَةُ انْ یَکُونَ حُرّاً مُتَدَیّناً… وَ اذا کانَ حُرّاً مُتَدَیِّناً اجْهَدَ نَفْسَهُ فِى النَّصیحَةِ لَکَ…».[6] دومین شرط این است که ناصح، آزاده و دیندار باشد. اگر چنین بود خود را در خیرخواهى تو به تلاش و کوشش وامىدارد.
3 . پاکى درون
ناصح باید خود از آلودگىها پاک باشد، شیطان را از خویش دور سازد، طوق بندگى خدا را بر گردن نهد و پس از منزه شدن از شرّ و زشتى، به خیرخواهى دیگران همت گمارد؛ امیرمؤمنان صلوات الله علیه با شگفتى مىپرسد: «کَیْفَ یَنْصَحُ غَیْرَهُ مَنْ یَغُشَّ نَفْسَهُ» [7]کسى که به خویشتن خیانت کند، چگونه خیرخواه دیگران مىشود؟! امام صادق علیه السلام نیز خیرخواهى از انسانهاى آلوده را بس بعید مىداند و حتى برخى رذایل را مانع اصلى خیرخواهى معرفى کرده، مىفرماید: «النَّصیحَةُ مِنَ الْحاسِدِ مُحالٌ»؛[8] خیرخواهى از حسود محال است.
عکس آن نیز صحیح است، یعنى کسى که بیشتر به صفاى درون خویش بپردازد و خیرخواه خود باشد براى مردم هم بهتر خیرخواهى مىکند؛ امام على علیه السلام فرمود: «انَّ انْصَحَ النَّاسِ انْصَحُهُمْ لِنَفْسِهِ وَاطْوَعُهُمْ لِرَبّهِ».[9] خیرخواهترین مردم کسى است که براى خودش خیرخواهتر و براى پروردگارش مطیعتر باشد.
د ) نیت
1 . نقش نیت
آنچه که در اعمال و رفتار انسان مهم است و پاداش کار بر اساس آن به انسان داده می شود نیت انجام کار است ، چنانکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «انما الاعمال بالنیات » (10 )
بنابراین اگر انگیزه اصلی در انجام هر کاری (تجارت و سیاحت )، رضای ذات حق تعالی باشد، عبادت است ، آیین مقدس اسلام هر کار مفید را که به نیت قرب الهی ودر چهارچوب معیارهای ارزشی و اعتقادی خود عبادت تلقی نمود ه ، به همین جهت اسلام با عبادت تلقی کردن کار و کوشش، انسانها را توصیه به رعایت آداب و شرایط عبادت در انجام کارهای مختلف(مثل قصد قربت و…) نموده است ، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرموده : «اَلکادُّ لِعِیالِهِ کَالْمُجاهدِ فی سَبیلِ الله» [11] کسی که برای اداره زندگی خانواده اش تلاش می کند، مانند کسی است که در راه خدا جهاد می کند».
بنابراین تجارت و سیاحت اگر به نیت قرب الهی انجام گیرد ، عبادت بوده واجر و پاداش بهشتی دارد و اگر به نیت و انگیزه دیگری انجام شود ، بهره و فایده دنیوی از آن برده می شود، چنانچه فرموده : « وَاصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ » [12] و صبر کن که خدا هرگز اجر نیکوکاران را ضایع نگذارد.
2 . ثواب بر اساس نیت
خداوند متعال نیز اعمال انسان را با توجه به نیت او که یک امر باطنی و قلبی است محاسبه می کند چنانچه فرموده : « وَ إِنْ تُبْدُوا ما فِی أَنْفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحاسِبْکُمْ بِهِ اللَّهُ …».[13 ] یعنی اگر آنچه را در دل دارید، آشکار سازید یا پنهان، خداوند شمارا برطبق آن، محاسبه می کند.
از آیات و روایات به خوبی مشخص است که خداوند به نیت عمل خیر، پاداش میدهد، هر چند که این عمل در ظاهر محقق نشده باشد و این همان نیت تفضل است که خداوند بر اساس فضل و عنایت خود به انسان ارزانی میدارد.
فضیل از امام صادق علیه السلام از قول پیامبر صلی الله علیه واله نقل میکند که فرمود : بنده خدا تصمیم به انجام کار خیری میگیرد اگر موفق به آن نشود خداوند بخاطر نیت نیکش به اندازه آن کار به او پاداش میدهد و اگر آنرا انجام دهد ده برابر پاداش میگیرد واگر بنده تصمیم به انجام کار بدی بگیرد وآنرا انجام ندهد کیفری ثبت نمیشود واگر آنرا انجام دهد تا هفت ساعت به او مهلت داده میشود و ملک کاتب حسنات به ملک کاتب سیئات او میگوید برای نوشتن عجله نکن شاید کار خیری انجام داد که کار بد را محو کرد( بدرستیکه خدا میفرماید حسنات ، سیئات را از بین میبرد،) یا استغفار کرد “وگفت طلب بخشش میکنم از خدائی که جز او پروردگاری نیست ،دانای غیب و آشکار و عزیز و حکیم و غفور و رحیم است ودارای جلال وبه سوی او توبه میکنم ” کیفری برای او نوشته نمیشود ولی اگر هفت ساعت گذشت و کار خیری یا استغفار نکرد کاتب حسنات به کاتب سیئات میگوید بنویس کیفر شقی محروم از رحمت خدا را. [14] پی نوشتها :
1 . مفردات، راغب اصفهانى، المنجد، لغت نامه دهخدا، واژه نصح و نصیحت.
2 . شرح غررالحکم، ج6، ص427.
3 . فروع کافى، ج8، ص54.
4 . اصول کافى، ج2، ص208.
5 . مکاتیب الرسول، على احمدى، ص31.
6 . وسائل الشیعه، ج8، ص428.
7 . شرح غررالحکم، ج5، ص565.
8 . من لایحضره الفقیه، ج4، ص58.
9 . شرح غررالحکم، ج2، ص531.
10 . شیخ طوسی ، تهذیب، ج1، ص83 /باب صفة الوضوء و…
11 . بحارالانوار، ج103، ص12.
12 . هود / 115
13 . بقره/ 284
14 . الکافی، ج 2 ص 313، ح 4
الف ) خیر خواهی
خیرخواهی یعنی خواستن خیر و خوبی برای دیگران در فرهنگ انسان ساز اسلام از منزلتى والا برخوردار است. «خیرخواهى» گاهی با «نصیحت» هم معناست و نصیحت یعنى درخواست عمل یا سخنى که مصلحتِ کننده آن کار و گوینده آن سخن را در پى داشته باشد یا دعوت به آنچه که صلاح مخاطب در آن باشد و نهى از چیزى که تباهى و فساد در پى دارد.[۱] بنابراین، ناصح و خیرخواه کسى است که به کردار و گفتار نیک راهنمایى کند.
ب ) ضرورت خیرخواهى
انسان مسلمان باید خود را در غم و شادی دیگران شریک بداند؛ یعنی آنچه را برای خود می خواهد، برای دیگران نیز خواهان باشد و آنچه را برای خود آرزو می کند، برای دیگران نیز آرزومند باشد. در این حال، اگر موفقیت و کمالی نصیب دیگران شود، لذت می برد. رسول اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: اَحْبَبَ لِلنّاسِ ما تُحِبُّ لِنَفْسِکَ. آنچه برای خود می پسندی، برای دیگران نیز بخواه.
یکی دیگر از جنبه های خیرخواهی مسلمان آن است که همواره اندیشه صائب و تجربیات اندوخته خویش را بدون کمترین شائبه در اختیار همنوعان خود گذارند و این کار را صرفاً از روی دلسوزی و خیرخواهی انجام دهد. امیرمؤمنان صلوات اللّه علیه، اجتماعى را که فاقد «نصیحت گر» و «نصیحتپذیر» باشد، فاقد خیر و نیکى می داند: «لاخَیْرَ فى قَوْمٍ لَیْسُوا بِناصِحینَ وَلایُحِبُّونَ النَّاصِحینَ»[۲] در مردمى که ناصح نباشد و ناصحان را دوست نداشته باشند، خیرى نیست.
اهمیت این نحوه از خیرخواهی به حدی است که در روایات تاکید شده دانشمندان و آگاهان اگر از خیرخواهى امتناع ورزند و دیگران را راهنمایى نکنند، خیانت پیشه کردهاند.
امام باقر علیه السلام مىفرماید: «الْعُلَماءُ فى انْفُسِهِمْ خانَةٌ انْ کَتَمُوا النَّصیحَةَ»؛[۳] دانشمندان اگر نصیحت را پنهان دارند، خود خائنند.
بر این اساس، بر آگاهان و مجرّبان فرض است که نسبت به جامعه خیرخواهى کنند. امام باقر علیه السلام می فرمایند: «یَجِبُ لِلْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ النَّصیحَةُ»[۴] خیرخواهى مؤمن بر مؤمن، واجب است.
ج ) آداب خیرخواهى
هر کس مىخواهد به چنین کار شریفى دست یازد باید شرایط آن را نیز در خویشتن فراهم آورد و آن را با آداب مخصوصى به جاى آورد تا اثر مطلوب را در پى داشته باشد، در اینجا به برخى از آن آداب و شرایط به طور فشرده اشاره مىکنیم:
1 . نیت خالص
هدف نهایى ناصح، بایستى قرب به خدا باشد و بندگانش را براى رهپویى به سوى او نصیحت کند زیرا منبع خیر و برکت جز او نیست و هر کار نیکى به سوى او مىرود و به او مىپیوندد.
رسول خدا صلى الله علیه و آله نامه هایى را تنظیم کرد تا براى سران کشورهاى جهان ارسال دارد، پیکهاى آن حضرت به خدمت رسیدند، پیامبر ضمن ابلاغ مأموریتشان، فرمود: «انْصَحُوا لِلَّهِ فى عِبادِهِ فَانَّهُ مَنِ اسْتَرْعى شَیْئاً مِنْ امُورِ النَّاسِ ثُمَ لَمْ یَنْصَحْ لَهُمْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْجَنَّةَ».[5] (تنها) به خاطر خدا در میان بندگانش خیرخواهى کنید زیرا اگر کسى مسئولیت بخشى از امور مردم را به عهده گیرد و برایشان خیرخواهى نکند، خداوند بهشت را بر او حرام می کند. خاصیت قصد قربت این است که ناصح هرگز به بندگان خدا خیانت نکند و آنچه را که صلاح است با آنان در میان گذارد.
2 . آزادگى و تدیّن
نصیحت گر باید از حرّیت و دیانت برخوردار باشد تا خیرخواهى او امضاى شرعى داشته باشد و از شائبه بزدلى و سازشکارى مصون باشد. امام صادق علیه السلام در اینباره مىفرماید: «…الثَّانِیَةُ انْ یَکُونَ حُرّاً مُتَدَیّناً… وَ اذا کانَ حُرّاً مُتَدَیِّناً اجْهَدَ نَفْسَهُ فِى النَّصیحَةِ لَکَ…».[6] دومین شرط این است که ناصح، آزاده و دیندار باشد. اگر چنین بود خود را در خیرخواهى تو به تلاش و کوشش وامىدارد.
3 . پاکى درون
ناصح باید خود از آلودگىها پاک باشد، شیطان را از خویش دور سازد، طوق بندگى خدا را بر گردن نهد و پس از منزه شدن از شرّ و زشتى، به خیرخواهى دیگران همت گمارد؛ امیرمؤمنان صلوات الله علیه با شگفتى مىپرسد: «کَیْفَ یَنْصَحُ غَیْرَهُ مَنْ یَغُشَّ نَفْسَهُ» [7]کسى که به خویشتن خیانت کند، چگونه خیرخواه دیگران مىشود؟! امام صادق علیه السلام نیز خیرخواهى از انسانهاى آلوده را بس بعید مىداند و حتى برخى رذایل را مانع اصلى خیرخواهى معرفى کرده، مىفرماید: «النَّصیحَةُ مِنَ الْحاسِدِ مُحالٌ»؛[8] خیرخواهى از حسود محال است.
عکس آن نیز صحیح است، یعنى کسى که بیشتر به صفاى درون خویش بپردازد و خیرخواه خود باشد براى مردم هم بهتر خیرخواهى مىکند؛ امام على علیه السلام فرمود: «انَّ انْصَحَ النَّاسِ انْصَحُهُمْ لِنَفْسِهِ وَاطْوَعُهُمْ لِرَبّهِ».[9] خیرخواهترین مردم کسى است که براى خودش خیرخواهتر و براى پروردگارش مطیعتر باشد.
د ) نیت
1 . نقش نیت
آنچه که در اعمال و رفتار انسان مهم است و پاداش کار بر اساس آن به انسان داده می شود نیت انجام کار است ، چنانکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «انما الاعمال بالنیات » (10 )
بنابراین اگر انگیزه اصلی در انجام هر کاری (تجارت و سیاحت )، رضای ذات حق تعالی باشد، عبادت است ، آیین مقدس اسلام هر کار مفید را که به نیت قرب الهی ودر چهارچوب معیارهای ارزشی و اعتقادی خود عبادت تلقی نمود ه ، به همین جهت اسلام با عبادت تلقی کردن کار و کوشش، انسانها را توصیه به رعایت آداب و شرایط عبادت در انجام کارهای مختلف(مثل قصد قربت و…) نموده است ، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرموده : «اَلکادُّ لِعِیالِهِ کَالْمُجاهدِ فی سَبیلِ الله» [11] کسی که برای اداره زندگی خانواده اش تلاش می کند، مانند کسی است که در راه خدا جهاد می کند».
بنابراین تجارت و سیاحت اگر به نیت قرب الهی انجام گیرد ، عبادت بوده واجر و پاداش بهشتی دارد و اگر به نیت و انگیزه دیگری انجام شود ، بهره و فایده دنیوی از آن برده می شود، چنانچه فرموده : « وَاصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ » [12] و صبر کن که خدا هرگز اجر نیکوکاران را ضایع نگذارد.
2 . ثواب بر اساس نیت
خداوند متعال نیز اعمال انسان را با توجه به نیت او که یک امر باطنی و قلبی است محاسبه می کند چنانچه فرموده : « وَ إِنْ تُبْدُوا ما فِی أَنْفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحاسِبْکُمْ بِهِ اللَّهُ …».[13 ] یعنی اگر آنچه را در دل دارید، آشکار سازید یا پنهان، خداوند شمارا برطبق آن، محاسبه می کند.
از آیات و روایات به خوبی مشخص است که خداوند به نیت عمل خیر، پاداش میدهد، هر چند که این عمل در ظاهر محقق نشده باشد و این همان نیت تفضل است که خداوند بر اساس فضل و عنایت خود به انسان ارزانی میدارد.
فضیل از امام صادق علیه السلام از قول پیامبر صلی الله علیه واله نقل میکند که فرمود : بنده خدا تصمیم به انجام کار خیری میگیرد اگر موفق به آن نشود خداوند بخاطر نیت نیکش به اندازه آن کار به او پاداش میدهد و اگر آنرا انجام دهد ده برابر پاداش میگیرد واگر بنده تصمیم به انجام کار بدی بگیرد وآنرا انجام ندهد کیفری ثبت نمیشود واگر آنرا انجام دهد تا هفت ساعت به او مهلت داده میشود و ملک کاتب حسنات به ملک کاتب سیئات او میگوید برای نوشتن عجله نکن شاید کار خیری انجام داد که کار بد را محو کرد( بدرستیکه خدا میفرماید حسنات ، سیئات را از بین میبرد،) یا استغفار کرد “وگفت طلب بخشش میکنم از خدائی که جز او پروردگاری نیست ،دانای غیب و آشکار و عزیز و حکیم و غفور و رحیم است ودارای جلال وبه سوی او توبه میکنم ” کیفری برای او نوشته نمیشود ولی اگر هفت ساعت گذشت و کار خیری یا استغفار نکرد کاتب حسنات به کاتب سیئات میگوید بنویس کیفر شقی محروم از رحمت خدا را. [14] پی نوشتها :
1 . مفردات، راغب اصفهانى، المنجد، لغت نامه دهخدا، واژه نصح و نصیحت.
2 . شرح غررالحکم، ج6، ص427.
3 . فروع کافى، ج8، ص54.
4 . اصول کافى، ج2، ص208.
5 . مکاتیب الرسول، على احمدى، ص31.
6 . وسائل الشیعه، ج8، ص428.
7 . شرح غررالحکم، ج5، ص565.
8 . من لایحضره الفقیه، ج4، ص58.
9 . شرح غررالحکم، ج2، ص531.
10 . شیخ طوسی ، تهذیب، ج1، ص83 /باب صفة الوضوء و…
11 . بحارالانوار، ج103، ص12.
12 . هود / 115
13 . بقره/ 284
14 . الکافی، ج 2 ص 313، ح 4