در اواسط این هفته بار دیگر گروهک داعش (موسوم به دولت اسلامی عراق و شام)، عراق را صحنه قتل عام مردم بی گناه کرد و به سرعت مناطقی را در استان های صلاح الدین و نینوا و شهرهایی همچون موصل، کرکوک و تکریت به اشغال خود درآورد. خبر حملات سریع السیر داعش، شبح امنیتی گسترده ای را در منطقه به وجود آورد، تا این که ارتش عراق به همراه بسیج مردمی و عشایر علیه داعش وارد عمل شدند و اوضاع را تغییر دادند. طی آخرین اخبار گروهک داعش به سمت شمال عراق حرکت کرده اند و ارتش عراق عملیات پاکسازی شهرهای عراق را آغاز کرده است.

هدف داعش از روی آوردن دوباره به عراق چیست؟ آیا عراق تبدیل به سوریه دیگر خواهد شد؟ چشم انداز اقدامات داعش در عراق چگونه برآورد می شود؟

آقای هادی محمدی، کارشناس مسائل منطقه ای در گفتگو با خبرنگار گروه بین الملل بصیرت به این سؤالات پاسخ می دهند:

بصیرت: هدف از روی آوردن گروهک داعش به عراق چیست؟

محمدی: هسته اصلی داعش در عراق شکل گرفته و تشکل اولیه شاخه القاعده عراق توسط ابوبکر بغدادی بود که در عراق شکل گرفت و بعد از شکل‌گیری با نیروهای بعثی، گارد ریاست جمهوری، فدائیان صدام و نیروهای استخباراتی وابسته به صدام ترکیب شد و این تشکل را بوجود آوردند.

با فعال شدن پروژه بحران سوریه این تشکل تحت عنوان گسترش جغرافیایی، خودش وارد سوریه شده و تلاش می‌کند در سوریه نقش آفرینی کند. حضور فعال داعش در سوریه از تابستان سال گذشته شروع می‌شود و تا الان ادامه دارد و بیشتر تلاش شده که در مناطق شرقی سوریه در رقه و دیروالزور تسلط خودشان را گسترش دهند که الان در منطقه دیرالزور با شاخه القاعده، جبهه النصره و هم‌پیمانان النصره در حال درگیری شدید هستند.

با شکسته شدن پروژه براندازی در سوریه این تشکیلات چشم‌انداز حضور خودش را در سوریه امیدوارکننده نمی داند و لذا با نزدیک شدن به مقطع انتخابات پارلمانی عراق، گروهک القاعده یعنی داعش که ترکیبی از بعثی‌ها وهابی های ـ تکفیری است، با اداره استخباراتی عربستان و ترکیه وارد عراق شدند تا هدف های چندگانه‌ای محقق شود. یکی از این هدف ها این است که شرایط عراق را ناپایدار و بی‌ثبات نشان دهند و در واقع به عنوان حامی جامعه اهل سنت در استان های سه گانه الانبار، صلاح‌الدین و نینوا وارد کارزار شوند.

هدف دیگر این که با نزدیک شدن این گروهک به گروه‌های سیاسی وابسته و همسو یعنی آقای طارق هاشمی و بعضی از جریان‌های مشکوک داخلی دیگر که از پول‌های نفتی عربستان برخوردار هستند، مانند اثیل النجیفی، برادر اسامه النجیفی و استاندار موصل – که با گرفتن رشوه و بعضی از همکاری ها و تبانی با گروه داعش زمینه اشغال موصل را فراهم کرد- جریانات مخالف نوری مالکی بتوانند از وی امتیازهای سیاسی در چارچوب تشکیل کابینه و حکومت جدید بگیرند و از طریق یک مسائل امنیتی و فعال کردن گروه‌های تروریستی بتوانند این امتیازات را کسب کنند.

هدف دیگر مربوط به پروژه منطقه‌ای عربستان سعودی و ترکیه است که در واقع استخبارات غربی و صهیونیستی از آن بهره می ببرند و آن این که حکومت بغداد نتوانند حکومت مرکزی مقتدر جدیدی را شکل دهد و همواره با چالش‌های مختلف امنیتی و بی‌ثباتی مواجه شود و زمینۀ وابستگی و یا ضعف بیشتر در حکومت مرکزی عراق را بتوانند فراهم کنند، لذا حضور و فعال شدن داعش در عراق برنامه های چندگانه ای است که با بازیگرهای منطقه ای، داخلی و بین المللی مرتبط است.

بصیرت: برنامه عملیاتی داعش در عراق چگونه انجام گرفت؟

محمدی: داعش از آن جایی که در واقع متکی بر پول‌های عربستان سعودی است برای انتقام گرفتن شکست در سوریه الان به دنبال این است که عراق را در شرایط بی‌ثبات قرار دهد و تلاش می‌کند از طریق خریدن بعضی از عشایر به این هدف‌ برسد و لذا ما شاهد ورود موجی از داعشی‌هایی که در سوریه حضور داشتند، به داخل عراق بودیم که از طریق خریدن بعضی از جوانان عشایر در برخی از مناطق اهل سنت، تعداد نیروهای خودشان را بین مثلا 8 الی 15 هزار نفر گسترش دادند و اقدامات تروریستی، انفجار و حمله به مناطق مختلف الرمادی و فلوجه را آغاز کردند و چون در فلوجه در محاصره گروه‌های ارتش قرار گرفتند، برای رها شدن به سامرا حمله کردند و چند محله در شمال سامرا را به اشغال خودشان درآوردند، اما با ضربات ارتش متواری شدند و بلافاصله در فاصله زمانی کوتاهی به سمت شمال و استان نینوا و مرکز استان موصل حرکت کردند و طی تبانی که با عشایر و شخصیت‌های سیاسی آنجا از جمله آقای اثیل النجیفی، برادر اسامه النجیفی، داشتند، این شرایط بحرانی را در استان نینوا به وجود آوردند.

داعش به جز شهر موصل، فرودگاه موصل در جنوب موصل را به تصرف در آورد و بعد به سمت کرکوک حرکت کرد و بعضی از محله‌های کرکوک را مورد حمله قرار داد. در مقابله با این اقدامات، بلافاصله از بعدازظهر سه شنبه یک بسیج عمومی در سراسر عراق شکل گرفت و ارتش عراق در یک عملیات کاملا هوشمند با بکارگیری 230 هزار نفر نیروی زرهی، توپخانه و نیروی هوایی که عمدتا در حال حاضر نیروی هوابرد و هلیکوپترهای جنگی عراقی هستند، به مواضع این‌ها حمله کردند.

بصیرت: با این توضیحات آیا گروه داعش ظرفیت ایجاد یک حمله راهبردی که ثبات سیاسی عراق را با بحران جدی مواجه کند، دارد یا خیر؟

محمدی: پاسخ این سؤال منفی است. به این دلیل که داعش از ظرفیت نیروی انسانی بالایی در شرایط فعلی عراق برخوردار نیست و خطوط حمایتی و لجستیکی برای تامین مهمات به شکل مستمر و ارسال تروریست‌های جدید برای آنها میسر نیست و امکان پایداری و مقاومت طولانی را ندارند و حداکثر به عنوان یک شوک امنیتی در داخل عراق خودشان را نشان خواهند داد که با توجه به مجموعه اقداماتی که دولت عراق در حال انجام دادن آن هست می‌شود گفت که در چشم‌انداز نزدیکی، این گروه به شکل جدی سرکوب خواهد شد.

نکته‌ مهم این که درخواست نوری المالکی از مجامع بین‌المللی برای اینکه حمایت کنند از دولت عراق در مقابل این گروه تروریستی، مشروعیت لازم را برای سرکوب داعش فراهم کرده و نکته مهم دیگر این که کسانی که حامی این گروه هستند یعنی عربستان و جریان‌های استخبارات ترکیه و در واقع هدایت نرم‌افزاری رژیم صهیونیستی، باید پاسخگوی پیامدها و اقدامات این گروه در داخل عراق باشند.

در نهایت این که از آنجا که گروه‌های فراوانی از عشایر عراق در مناطق مختلف بسیج شده اند و نیروهای پیشمرگی هم به این نیروها اضافه شده اند و در کنار ارتش عراق قرار گرفتند به نظر نمی رسد که داعش فرصت خطرآفرینی خیلی گسترده‌ایی را داشته باشد و دولت عراق می‌تواند از طریق یک وجاهت بین‌المللی و ملی در داخل عراق که افکار عمومی عراق و عشایر از آن حمایت می‌کنند، با سرعت به این غائله پایان دهد./

بصیرت، شنبه 24 خرداد 1393