دانه کولا از درختانی با بلندی بیست متر که برگ‌های بیضی شکل و گل‌هایی زردرنگ دارد به دست می آید. دانه های کولا درون میوه و در پوششی کمرنگ قرار دارند. بوی دانه ها شبیه بوی رز و طعم اولیه آنها کمی تلخ است اما با جویدن شیرین می شود. دانه کولا از 1/5_2 درصد کافیین، کولانین، تئوفیلین و تئوبرومین تشکیل یافته است. پس دانه ای محرک است و گردش خون مغز را افزایش می دهد. تئوبرومین ماده ای آلکالوئیدی است که در شکلات، قهوه و چای به فراوانی وجود دارد و باعث احساس هشیاری در افراد می شود. وجود کافیین و تئوبرومین در این ترکیب علت اصلی احساس سرخوشی پس از جویدن دانه های کولا می باشد.

تاریخچه کولا

مصرف دانه های کولا مانند قهوه و چای تاریخچه ای قدیمی دارد. در غرب آفریقا به صورت سنتی افراد برای از بین بردن میل به غذا و نیز ایجاد احساس سرزندگی این دانه ها را می جویدند. در دهه 1800 داروشناسی اهل جورجیا عصاره دانه های کولا و دانه های کوکا را استخراج نمود و آنها را با هم مخلوط کرد. سپس به آن شکر، آب کربناته گازدار و برخی ترکیبات دیگر اضافه و اولین نوشیدنی کولا دار را تولید نمود و نام آن را کولا کولا نهاد. استخراج کوکائین که از برگ‌های گیاه کوکا یا همان کاکائو به دست می آید در سال 1904 در آمریکا ممنوع شد. و کوکاکولایی که از آن سال تولید شد کولای زیادی ندارد و از کوکائین هم تشکیل نشده است.

اثرات سلامتی بخش دانه کولا

درختانی که از آنها کولا را استخراج می کنند جزء قدیمی ترین درختان کره زمین هستند. این درختان در کشور نیجریه وجود دارند و مردم کشورهای گرمسیری از فواید سلامتی بخش متعدد این گیاه بهره می برند. دانه های کولا برای تأمین انرژی، سرکوب اشتها، بهبود مشکلات گوارشی، برطرف کردن میگرن، بیماری صبحگاهی، درمان عفونت ها و …. کاربرد دارد. در زیر تعدادی از اثرات سلامتی بخش این دانه ها و نیز اثرات جانبی مصرف بیش از حد آن را برای شما بیان می کنیم.

مواد مؤثر موجود در دانه های کولا

دانه کولا سرشار از تئوفیلین، تئوبرومین و کافئین است. تئوفیلین به ماهیچه ها برای انبساط و شل شدن و در نتیجه برای آرامش کمک می کند. همچنین باعث باز شدن برونش‌ها در افرادی که از برونشیت و آسم رنج می برند، می شود. تئوبرومین موجود در دانه های کولا باعث شل شدن رگ‌های خونی و کاهش فشارخون می شود. کافئین هم انرژی مورد نیاز در افرادی که احساس خستگی مزمن دارند را برطرف می کند.

دانه کولا بر ضد باکتری ها

دانه کولا برای مبارزه با عفونت های باکتریایی مؤثر است. تحقیقی که در سال ۲۰۰۴ در مجله تحقیقات گیاه درمانی به چاپ رسید نشان می دهد که دانه های کولا می توانند رشد و تولیدمثل باکتری های مایکوباکتریوم را متوقف کنند. این باکتری ها مولد مننژیت و توبرکلوسیس هستند. و اولین استفاده های درمانی از دانه کولا برای سرماخوردگی بوده است. تحقیقات اخیر تأثیر این دانه ها برای افزایش حجم کیسه های هوایی شش ها را اثبات کرده است. در نتیجه میزان اکسیژن دریافتی بدن و دی اکسید کربنی که بدن خارج می کند نیز افزایش می یابد. زیرا کیسه های هوایی شش ها جایی است که اکسیژن و دی اکسید کربن مابین سلول‌های بدن و هوای آزاد تبادل می شوند. و با افزایش سطح این سلول ها، سطح تبادل افزوده می شود.1

افزایش گردش خون

از جمله مهم‌ترین خواصی که به این دانه‌ها نسبت می‌دهند، افزایش گردش خون می‌باشد. با تحریک ضربان قلب و افزایش گردش خون، دانه کولا قادر به افزایش اکسیژن در قسمت‌های خاصی از بدن، از جمله پوست، اندام و حتی مغز است. به همین دلیل است که این دانه‌ها گاهی به عنوان تقویت کننده‌های شناختی شناخته می‌شوند، زیرا افزایش سطح اکسیژن در مغز با سطوح بالایی از شناخت و تمرکز ارتباط دارد. این موضوع همچنین می‌تواند به بهبود زخم و تعمیر سلول‌ها از طریق افزایش جریان اکسیژن و مواد مغذی کمک کند. آزمایش‌های زیادی در این مورد انجام شده که همه آنها این خاصیت دانه کولا را تأیید می‌کنند.

افزایش متابولیسم

یکی از اثرات منحصر به فرد این دانه، که عمدتاً به دلیل محتوای کافئین آن می‌باشد، توانایی آن برای تحریک بدن و افزایش ضربان قلب است. در حالی که این موضوع می‌تواند به طور بالقوه برای افرادی که از بیماری‌های قلبی رنج می‌برند خطرناک باشد، برای افراد با متابولیسم آهسته ضروری است. این امر قادر است سلامت قلب را بهینه کند، زیرا کافئین می‌تواند یک محرک سالم در دوزهای متوسط باشد. به همین دلیل است که از دوز های کنترل شده این دانه‌ها برای کسانی که قصد دارند وزن خود را کاهش بدهند، استفاده می‌شود. افزایش متابولیسم باعث تسریع چربی سوزی در بدن می‌شود.

بهبود هضم

برای قرن‌ها قبایل بومی آفریقایی از این دانه‌ها برای درمان مشکلات گوارشی استفاده می‌کردند. در سال 2005 تحقیقات دو مرحله‌ای بر روی این دانه‌ها توسط دانشمندان آمریکایی دانشگاه میسوری انجام شد که نتایج نشان می‌داد مصرف این دانه‌ها باعث افزایش ترشح آنزیم‌های گوارشی می‌شود. این موضوع می‌تواند به درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌های گوارشی مانند یبوست، نفخ شکم و رفلاکس معده کمک کند. همچنین گزارش‌های اخیر حاکی از این است که ترکیبات موجود در این گیاه با کاهش خطر ابتلا به سرطان‌های گوارشی ارتباط دارند.

جلوگیری از سرطان پروستات

یکی از انواع سرطان که در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته، سرطان پروستات می‌باشد. با این که مطالعات هنوز در مراحل اولیه است و تاکنون توضیحی برای برخی از مراحل ارائه نشده است، اما دانشمندان باور دارند که برخی از مواد موجود در دانه کولا مانند phytoestrogens و phytoandrogens می‌توانند به درمان سرطان پروستات کمک کنند. مشاهدات اولیه نشان می‌دهد که این مواد منجر به به تحریک آپوپتوز در سلول‌های سرطانی پروستات می‌شوند. این خط مطالعه نسبتاً جدید است، اما برنامه‌های کاربردی برای سایر انواع سلول‌های سرطانی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرند و دانشمندان امیدوارند در ماه‌های آینده، روند درمانی تکمیل شود.

تقویت دستگاه ایمنی بدن

ریشه‌ها، ساقه‌ها و برگ‌های درخت کولا دارای ترکیبات فرار هستند که می‌توانند از عفونت‌های باکتریایی خاصی در بدن انسان جلوگیری کنند. این عفونت‌های باکتریایی قادر هستند تا به ایجاد برخی از خطرناک‌ترین بیماری‌های تنفسی مانند برونشیت، مننژیت و سل کمک کنند. در حال حاضر عصاره‌های این دانه در تمام داروخانه‌های دنیا پیدا می‌شود که اصلی‌ترین کارایی آنها نیز مبارزه با این بیماری‌های عفونی می‌باشد. دکتر استیون برندج اعتقاد دارند که برخی از این ترکیبات می‌توانند به از بین بردن باکتری‌های دستگاه گوارشی نیز کمک کنند.2

محل رویش کولا

این گیاه بومی توگو، سیرالئون و آنگولا است. اما امروزه در همه مناطق حاره دنیا یافت می شود. و یا به صورت گسترده کشت می شود.

اشتباهات

این گیاه نباید با دیگر گونه های Cola (مثل کولای ترک که فاقد کافئین است)، اشتباه دیده شود.

ترکیبات گیاه کولا

ترکیبات این گیاه شامل آلکالوییدهای پورین که خود شامل کافئین و نیز تئوبرومین و تئوفیلین، کاتشین، اپی کاتشین، تانن های کاتشینی، پروآنتوسیانیدین های الیگومری و نشاسته است.

عوارض جانبی و هشدارها

تاکنون هیچ گونه عارضه جانبی مضر و خطرناک ناشی از مصرف صحیح و اندازه گیاه مذکور مشاهده نشده است.

عوارض جانبی احتمالی شامل اختلالاتی در به خواب رفتن، تحریک پذیری بیش از حد، حالتهای عصبی توأم با بیقراری و اختلالات معده هستند. نشانه های مسمومیت متعاقب مصرف آشامیدنی های حاوی این گیاه (که محتوی ۲۰ تا ۶۰ میلی گرم کافئین در هر لیوان هستند)، داروها و یا عصاره های محرک حاوی کولا، به ندرت بروز می کنند.

کودکان می بایست از مصرف مقادیر زیاد نوشیدنی های حاوی کولا پرهیز نمایند.

استفاده از کولا در دوران بارداری نممنوع می باشد.

همچنین تجویز دارو به افراد دچار زخم های معده ممنوع است، چرا که موجب تحریک ترشح شیره گوارشی می گردد.3

پی نوشت:
1.www.article.tebyan.net
2.www.asanteb.com
3.www.safiresalamat.com