پرسشگر گرامی؛ تعهد و احساس مسئولیت شما نسبت به مسائل دینی قابل تقدیر است و امیدواریم که بتوانید در سایه این تعهد، زندگی سعادتمندی را برای خود رقم بزنید .

در پاسخ به سوالی که مطرح نمودید گفتنی است اگر شما با حقیقت دین به صورت سیستمی و فرمولی آشنا بشوید و سعی کنید خودتان را با آن تطبیق دهید، گمان می کنیم همه اهداف و آرزوهای تان محقق شود و شما در زندگی به عنوان یک فرد مومن، از احساس رضایت برخوردار شوید. اکثر کسانی که از نقایص خود شکوه دارند، با روح و حقیقت دین آنچنان که باید آشنا نیستند. دین توحیدی اسلام اکسیری است که می تواند مس وجود انسان را طلا کند. تمام انسان های بزرگ تاریخ همچون امام خمینی (رض) در همین عرصه و با شناخت عمیق و توحیدی دین توانستند ظرف وجود خودشان را آنچنان گسترده کنند که تاریخ و جامعه جهانی را به حیرت وادارند.

خوب دقت کنید، انسان در چهار حوزه «اندیشه»، «اخلاق»، «معنویت» و «جهاد و مبارزات اجتماعی» رشد می کند و دین نیز آمیزه ای از همین چند حوزه است که باید به صورت عملی وارد آن شد و ابعاد وجودی خود را در ساحت آن ساخت و به کمال رساند.

*** بنابراین در چند عرصه لازم است فعالیت و برنامه ریزی کنید :

1. شناخت و بصیرت؛ به تمامی شاخه های معارف بیدار کننده ای که عمدتاً قرآن کریم در عرصه بیان حق و باطل و معصومین (علیهم السلام) در عرصه ولایت و مبارزات تاریخی خود با باطل و ترویج حق، عهده دار تبیین آن هستند. بنابراین شناخت و آگاهی سیاسی و اجتماعی و دینی خودتان را هر چه می توانید گسترش دهید و از منابع توحیدی و ولایی دین نیز استفاده کامل ببرید.

2. معنویت؛ یعنی ایمان یقینی به خداوند و یگانگی او ، یگانه پرستی شامل انجام وظایف دینی در حد واجبات و ترک محرمات، عبادت عاشقانه خداوند در حد مستحبات و ترک مکروهات و ارتباط عاشقانه با ولایت و ائمه هدی و تبعیت از ایشان. این حوزه همان عرفان و معنویت اسلام است که متضمن رشد نهایی انسان است.

3. موضع گیری در مقابل باطل و ولایت شیطان و مشارکت در مبارزه و جهاد سیاسی و فرهنگی و اجتماعی با هجوم های فراگیر دشمنان دین و نظام ولایی اسلام و دفاع از حق و حقیقت، تحت ولایت اولیای الهی و در عصر غیبت تحت امر ولایت فقیه و رهبر عادل زمان.

4. خود سازی اخلاقی و اصلاح شخصیت در عرصه های فردی و روابط اخلاقی اجتماعی.

این چهار حوزه هر یک نقش بارز و مهمی در ساخت انسان مورد نظر اسلام دارد و باید در کنار هم برنامه ریزی شوند. اگر شما در این نوع خودسازی موفق عمل کنید، آنگاه احساس خواهید کرد که هم دین را می شناسید و هم عمل می کنید و هم یک انسان مبارز و انقلابی خواهید بود و هم در ایمان خود به ثبوت می رسید و هم به عنوان یک مسلمان آگاه و مؤثر در جامعه خود ظهور خواهید کرد و همچنین به آرامش و نفس مطمئنه خواهید رسید و مورد رضایت خداوند و ائمه اطهار نیز می باشید.

بهتر است سعی کنید شناخت خودتان را اصلاح و تکمیل کنید. واقعیت این است که ریشه اصلی رفتارها، شناخت ها هستند. شناخت ها وقتی قوی می شوند که تبدیل به باور شوند، باور یعنی دانشی که پیوند عمیقی با رفتار دارد. رفتار مطابق با شناخت، آن شناخت را تقویت می کند و باز تقویت شناخت، رفتار را و این چرخه مثبت، ادامه دارد. بهتر است از رفتارهای کوچکتر و محدودتر شروع کنید، اما هرگز متوقف نشوید. سیر باید افزایشی باشد یعنی رفتارهای غلط باید رو به کاهش باشد؛ مثلاً اگر هفته قبل 5 نماز قضا شده داشته اید باید این هفته 3 تا شود. می توانید برای خودتان تنبیه و تشویق قراردهید تا از این مسیر خارج نشوید.

*** برای رسیدن به قرب الهی هم عمل به موارد زیر لازم است :

– پرهیز از محرّمات و انجام همه واجبات بدون کمترین سهل‌انگاری.

– انجام همه‌ کارها براى رضاى خدا و دوری از امورى که لهو و لعب نامیده مى شود.

– پیوسته خدا را ناظر خود دیدن، که در اثر آن سالک کم کم اذعان و اعتراف مى نماید که خداى متعال در همه جا حاضر و ناظر و نگران همه مخلوقات است.

– حاضر و ناظر دیدن خدا و مشاهده جمال الهى به طور اجمال.

*** ضمناً خواهر محترم، بهتر است بدانید عوامل سلب توفیق از نماز صبح به دو گروه عمده دسته بندی می شود :

الف) عوامل مادی

که برخی از این عوامل شامل موارد ذیل می باشد :

1. فقدان برنامه ریزی و نظم در زندگی

از مهمترین عوامل مادی که مانع از توفیق درک نماز صبح می گردد، فقدان برنامه ریزی و نظم در زندگی می باشد؛ مانند فقدان برنامه ای منظم برای خواب و یا ایجاد مشغله های پراکنده و فراتر از توانایی های خود که نتیجه ای جز ایجاد خستگی مفرط ندارد .

2. پرخوری در شب

علتی دیگر خواب طولانی و سنگین، پرخوری در شب می باشد. حضرت عیسی (علی نبینا و آله و علیه السلام ) خطاب به بنی اسرائیل فرمود: «ای بنی اسرائیل ! خوردن خود را زیاد نکنید، زیرا هر کس بر خوردن خود بیفزاید، بر خوابیدن خود هم می افزاید و هر کس که بر خواب خود بیفزاید، از نماز کم می گذارد (و در نتیجه) در زمره غافلان نوشته می شود».

3. کسلی و تنبلی افراد

4. غرق شدن در مسائل مادی و دنیوی.

حضرت عیسی (علی نبینا و آله علیه السلام ) نقش دنیا زدگی را در بی حوصلگی افراد نسبت به عبادات اینچنین ترسیم می نماید که : «همچنان که بیمار بر غذاى لذیذ نگاه می کند و بدلیل شدت درد لذّت آن را نمى چشد، همچنان فرد دنیادار نیز همراه با عشق به مال نه لذّتى از عبادت مى برد و نه شیرینى و حلاوتش را مى چشد».

5. خوردن غذاهای نامناسب در شب

برخی از غذاها بگونه ای می باشند که اعصاب و بدن را سست می نمایند؛ لذا اگر شب ها از ماست ، دوغ ، کشک و مانند آن استفاده شود خواب بر انسان چیره شود؛ و یا خوردن غذاهای چرب و سنگین موجب سنگینی خواب می گردد و این امور باعث می شود انسان برای بیدار شدن از خواب دچار مشکل گردد .

ب) عوامل معنوی

که برخی از این عوامل شامل موارد ذیل می باشد :

1. ضعف در خداشناسی

یکی از مهمترین عوامل معنوی که موجب می شود تا انسان برای نماز صبح به سختی از خواب بیدار گردد، عدم معرفت و شناخت نسبت به خداوند متعال و الطاف وی می باشد . فرض کنید با یکی از مسئولین که حل مشکل تان در دست اوست قراری گذاشته اید و یقین دارید که وی در همان ساعت مقرر منتظر شما است. آیا واقعاً شب به راحتی می خوابید و دیر بر سر قرار حاضر شده و یا با کسلی با وی مواجه می شوید!

وضو گرفتن ، خواندن سوره های توحید و معوذتین ، ذکر صلوات و تسبیحات اربعه و تسبیح حضرت زهرا ( سلام الله علیها ) ، آیه الکرسی ، بخصوص خواندن آیه آخر سوره ی کهف و نیز توسل به امام زمان (عج) برای محروم نماندن از فیض نماز اول وقت و … از جمله اموری است که خواب مؤمن را همراه با هدف و انگیزه می کند و این توجه و هدفمندی در بیداری صبح تأثیرگذار خواهد بود .

اگر انسان واقعا نسبت به الطاف الهی کمترین معرفتی داشته باشد و بداند که کسی که قرار است به هنگام نماز با وی صحبت کند همانی است که ما را از نیستی به دنیا آورده و تمامی نعمت های خود را نیز بر ما ارزانی داشته تا به نهایت کمال و درجات بالای بهشتی دست پیدا کند؛ او همانیست که اختیار کمی و زیادی روزی ما را دارد ؛ همانی است که مرگ و زندگی ما در ید قدرت اوست و … با این حال آیا نسبت به نماز با بی حالی برخورد خواهیم کرد و یا آنکه سر از پا نشناخته و با تمام وجود به اقامه نمازی عاشقانه خواهیم پرداخت .

2. گناه

اعمال و رفتاری که انسان در طی روز انجام می دهد نقش بسیار مهمی در توفیق انسان نسبت به عبادات دارد؛ یعنی هر چه در طی روز کارهای شایسته از انسان سر بزند، توفیقات انسان نیز برای اعمال خوب دیگر بیشتر فراهم می شود و هر چه به گناه آلوده شود توفیق اعمال خوب از وی سلب می گردد ؛ لذا باید نسبت به این مسأله بسیار حساس بود تا بواسطه گناه، درک لذت سحرخیزی را از دست نداد. بعضی از گناهان که معمولاً دامنگیر جوانان می باشد از قرار ذیل اس که شایسته است از آن ها اجتناب کرد :.

– دیدن صحنه های و تصاویر غیر اخلاقی از طریق اینترنت ، ماهواره ، تلفن همراه و …

– چشم چرانی

– برقراری روابط نامشروع با جنس مخالف

– استفاده از غذاهایی که حلال یا پاک نیستند.

– دروغ گفتن، تهمت زدن، غیبت کردن

– استهزاء و تحقیر دیگران

– ایجاد مزاحمت و آزار دوستان و همکلاسی ها و…

3. ضعف اراده

سحرخیزی، اراده و عزم می خواهد. دوست داشتن تنها کافی نیست، باید با تصمیم جدی خوابید. ضعف اراده از مهم ترین عوامل محروم ماندن از سحرخیزی می باشد. باید با این ضعف و سستی اراده مبارزه کرد. امام علی (علیه السلام ) می فرمایند: «ضادوا التوانی بالعزم»؛ به وسیله عزم ، با سستی مبارزه کنید.

*** با توجه به آنچه گفته شد راهکارهای حل این مشکل در هفت محور قابل ارائه می باشد :

اول : فعالیت های روزانه

– تنظیم برنامه ای منسجم و منظم جهت جلوگیری از خستگی مفرط.

– انتقال فعالیت های شبانه به بعد از نماز صبح؛ چرا که معمولا اینگونه فعالیت ها تا پاسی از شب به طول می انجامد و باعث خواب ماندن از نماز صبح می شود، اما با انتقال این فعالیت ها به بعد از نماز صبح، علاوه بر از دست ندادن نماز ، بازدهی بیشتری نیز نسبت به فعالیت های خود کسب می نمائیم.

– از سیستم مراقبه، مشارطه، محاسبه استفاده کنید، یعنی با خود شرط نمائید که گناهی انجام ندهید؛ سپس در طول روز مراقب اعمال خویش باشید و شب هنگام محاسبه کنید تا ببینید تقوی را رعایت نموده اید و در طول روز آیا گناهی مرتکب شده اید و در صورتی که تقوی را رعایت ننموده اید، توبه نموده و با خود شرطی را بگذارید تا دیگر مرتکب آن گناه نشوید .

– تماشاى صحنه های و فیلم هاى آلوده به گناه و همین طور رفتن به محیط هاى نامناسب را ترک نمائید .

– از رابطه دوستانه و گفتگو با جنس مخالف، نگاه کردن به آنها و خندیدن در منظر نامحرم جدا خودداری کنید.

دوم : خوراک شبانه

در خصوص خوراک شبانه نکات زیر را رعایت فرمائید :

– شام را در ابتدای شب بخورید زیرا هر چه وقت خوردن شام به اول شب نزدیک تر بوده و با وقت خواب فاصله داشته باشد هم خواب راحت تری خواهید داشت و هم برای نماز صبح با مشکل کمتری مواجه خواهید شد .

– بلافاصله قبل از خواب چیزی نخورید؛ اگر در فاصله زمانی کمتر از دو ساعت به خوابیدن، چیزی بخورید و بعد به رختخواب بروید، بدن شما درگیر هضم غذا خواهد بود و این امر می تواند در خواب شما اختلال ایجاد کند و یا اصلاً زمان به خواب رفتن تان را طولانی کند.

– سعی کنید زود بخوابید، زیرا تحقیقات نشان داده است که خواب یک سوم ابتدای شب کامل تر و با آرامش تر می باشد و لذا خستگی را از تن انسان، بهتر خارج می کند.

– پر خوری نکنید؛ باید از افراط و تفریط در خوردن پرهیز شود. کم خوری غیر از نخوردن یا بد خوردن است . میزان کم خوری را رسول اکرم (صل الله و علیه و آله ) چنین می فرمایند : «کُلْ وَ أَنْتَ تَشْتَهِی وَ أَمْسِکْ وَ أَنْتَ تَشْتَهِی»؛ در حالی که اشتها داری، بخور و در حالی که (هنوز) اشتها داری، از خوردن دست بکش.

– غذای مناسبی میل نمائید؛ کیفیت غذا جوری باشد که اعصاب و بدن سست نشود. شب ها از ماست ، دوغ ، کشک و مانند آن استفاده نشود یا در کنار آن ها چند دانه خرما یا کشمش یا مویز و مانند آن تناول شود. هر کس باید با توجه به مزاج خود، برنامه غذایی مناسبی برای خود داشته باشد. دقت کنید چه غذاهایی قوت می بخشد، چه غذاهایی سستی و نسبت به چه غذاهایی حساسیت دارید. مثلاً خرما برای بعضی مزاج ها سازگار نیست ، زیرا موجب جوش صورت و دمل می شود.

– از خوردن مال حرام پرهیز نمائید

*** نکته پایانی :

یکی از مهمترین عوامل معنوی که موجب می شود تا انسان نسبت به نماز صبح به سختی از خواب بیدار گردد ، عدم معرفت و شناخت نسبت به خداوند متعال و الطاف وی می باشد؛ مشکل ما این است که به علوم خود عمل نمی کنیم؛ همه ما می دانیم نماز خوب است، اهمیت نماز اول وقت را می دانیم و همینطور سایر خوب و بدها را شنیده ایم، ولی در مقام عمل سستی می کنیم. بهترین راه این است که به دانسته های خود عمل کنیم تا نور ایمان در ما تقویت شود؛ مدتی امتحان کنید حتماً نتیجه می گیرید.

موفق باشید؛ باز هم با ما مکاتبه کنید.

نویسنده : زهرا محمدی