۱۳۹۳/۰۷/۰۴
–
۱۶۵۷۶ بازدید
سلام
خواهش میکنم کمکم کنید تا من خوش اخلاق بشم ….یک اخلاق خیلی بدی دارم که حال خودم ازین خصلت و خلق خودم بهم میخوره …..البته اصل این بدخلقی و عصبانی شدن من به مزاجم ربط داره که اینم اصلا دست خود آدم نیس….من مزاجم صفراوی و اگه شما درین باره کمی شناخت داشته باشین میفهمین که اصلی ترین شاخصه اخلاقی افراد صفراوی عصبانیت های زیاد و ناجور اونهاست …..باور کنید خیلی سعی میکنم که خشو و غضب و ناراحتی های خودمو کنترل و مدیریت کنم اما خیلی سخته نمیتونم …..الان نسبت به گذشته حدود ۴۰-۵۰ % بهتر شدم اما همون ۵۰-۶۰% بقیه خودم واطرافیانمو آزار میده …..
من علاوه براینکه زود ازیه چیز ناراحت و دلخور و حتی گاها عصبانی میشم بدترین حالتی که دارم اینه که یه سکوت آزار دهنده فوق العاده مزخرفی دارم که خودم و طرف مقابلمو تا حد انزجار روانی میکنه …..البته غرورم هم تو این مورد سهیمه ….البته اینم بگم ها اصلا ادم کینه توزی نیستم ….دلم خیلی نازکه ….اما مواقعی این حالت یا حس بهم دست میده عمرا نمیتونم مدلمو عوض کنم …..اخه من نمیدونم این چه بلایی که من گرفتارش شدم …..تو هیچ منبع روایی هم راجع به این چیزی ندیدم …..
ببینید وقتی کسی خواسته یا ناخواسته کاری میکنه یا حرفی میزنه که من ازش خوشم نمیاد اگه نتونم به اون فرد واکنش مستقیم مقابله ای یا پرخاشگرانه نشون بدم ، شروع به خودخوری میکنم و این حالت درونی بالطبع رو ظاهر و یا رفتارم نمود پیدا میکنه و در اکثر مواقع فرد مقابل واقعا گیج و مات می شود که چرا بنده یکهو تغییر حالت ۱۸۰ درجه ای تو خلق و خویم ظاهر شده ….و دیگه اصلا نمیدونن که بامن چگونه رفتار کرده و یا چگونه ارتباط برقرار کنند ….
البته من خودم میدونم چه جوری ولی بقیه نمیدونن …گفتم که هم دلم نازکه هم کینه توز نیستم سریع با یک معذرت خواهی طرف یا رفتار محبت آمیز و کرنش گرانه من هم سریع بی خیال میشم ….اما گاهی طرفین گردن کلفت تر از من هستن و هر دو طرف مدام بابت این معضل حرص و جوش درونی میخوریم و کم کم روابط تیره می شود …..
الان از بس بابت این اخلاق یا صفتم ناراحتم که نمیتونم واضح حرف دلمو بنویسم …..
شما یه ذکری ، دعایی ، سوره یا نمازی بلدین که به حل مشکل من کمک کنه ؟
کار به جایی کشیده که برخی از نزدیکانم که شناخت بیشتری از من دارن میگن که تو یهو تغییر شخصیت میدی؟یعنی میگن دچار دوگانگی شخصیت هستی …..
یه موقع هایی میگم کاش منم دموی مزاج بودم ….خیلی راحت میگن و میخندن ….بشاش و شوخ طبع و اجتماعی هستن ….به راحتی چاق میشن و غیره ….
اما من چی ؟ ….نه چاق میشم که اندام درست و حسابی داشته باشم …نه اخلاق ثابت و درست و حسابی دارم و نه چیز دیگه ….
آدم اگه کلا بد اخلاق باشه حساب کار دست همه میاد….اما ادمی مثل ثبات و تعادل ندارم …..
اینم بگم ها سر چیزای بیخود خیلی حساس نیستم کلا تو مسایل متوسط و مهم اینجوریم ….
نمیدونم ریشه این حالتم بر میگرده به چی ؟ …ادم حسودی نیستم ولی دقت که میکنم یه موقع هایی شیطونه غیر مستقیم به انحاء مختلف سعی میکنه که از این طریق من تحریک به خشم کنه …..
اولا ازین اخلاقم مطلع نبودم الان بر اساس کمی دقت و توجه و مطالعه به مدل زشتم پی بردم و بخاطر همین زیاد دجار عذاب وجدان میشم ….
خسته شدم ….شماهم حتما همینطور ….عذر میخوام طولانی نوشتم ….حلالم کنید لطفا …..
جنسیتم مونثه …ایمیلم پسروونس…..مجرد یا متاهل هم نیستم یه بدبختم ……..مطللقه !!…
خوشحالیم شما مخاطب ما هستید امیدواریم راهنمای خوبی در رابطه با این موضوع برای شما باشیم. خوب است بدانید همانگونه که دربُعد جسمی نقاط حساسی داریم؛روان ما هم دارای چنینی نقاطی است که گاه تحریک آنها،هیجان مثبت یا تنش منفی ایجاد میکند.نوع برخورد والدین درکودکی و نوجوانی ما(عدم ابراز عواطف،تحویل نگرفتن احساسی،خشونت وتنبیه بیش از حد،تبعیض و …)و نوع نگرشهای ما،این نقاط حساس را بوجود میآورد.رفتار غلط دیگران،دقیقا تحریک همین نقاط است.تا وقتی این نقاط حساس وجود دارند،درمان قطعی امکانپذیر نیست.مشاوره مکاتبهای توفیق کمی در این زمینه دارد چون نیاز به ردوبدل شدن اطلاعات بیشتری است لذا نیاز به مشاوره حضوری است.اما برای استفاده بیشتر این موضوع را خدمتتان بیان می نماییم.همانطور که خودتان هم می دانید علت و ریشه تمامی این واکنش ها شما به کم بودن تحمل و به تعبیر روانشناسی پایین بودن آستانه تحریک شما می باشد و در این موارد باید به خودتان کمک نمایید تا این آستانه را بالا ببریدحال سوال اصلی ایسنت که منشأ کم ظرفیتی و حساسیت و عصبانیت شما چه می باشد؟ شناسایی موقعیتها و زمانها و افرادی که باعث می شود شما این واکنش را نشان بدهید به شما در شناخت علت این رفتار و تغییر آن کمک خواهد نمود. البته در کنار این شناسایی علت عوامل مختلف جسمى، روحى و روانى، محیطى و اجتماعى و غیره می توانند این مشکل را ایجاد و یا تشدید کنند که با هر کدام باید به گونه اى خاص مقابله کرد. شناخت این عوامل مى تواند راه درمان و نجات از مشکل را به شما نشان دهد. راه شناخت این عوامل بررسى وضعیت خانواده و محیط تربیتى شماست. ولى مهمتر از همه آن است که شما این اصل را پذیرفته اید که آدمى کم ظرفیت هست و دقیقاً به علت همین پذیرش، رفتارهایى متناسب با آن از خود بروز مى دهید. درمان او نیز وارونه کردن این اصل پذیرفته شده است. مثلا فردى که ضعف در رازدارى دارد مى تواند تصمیم جدى بر راز دارى گیرد و هرگاه به ذهنش آمد رازى را به کسى نگوید فورا خود را از آن باز دارد و در صورت تخلف خود را به نحوى مجازات نماید. و یا از پرحرفى و بیهوده گویى دورى کند.قبل از انجام کار ابتدا فکر نمایید و سپس وارد عمل شود. اگر این عمل تا مدتى تکرار شود وضعیت شما کاملا تغییر خواهد کرد.تا آن زمان که شما نتوانید جاى این اصل را با این اصل که: «من آدمى کم ظرفیت نبوده بلکه رفتارى معتدل و حساب شده دارم» عوض کنید وضع به همین منوال خواهد بود. این باور را عوض کنید، همه چیز عوض خواهد شد. إِنَّ اَللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ خداوند حال هیچ قومى را دگرگون نخواهد کرد تا زمانى که آن مردم حالشان را تغییر دهند.
در مورد ظرفیت انسان بیان شده این ظرفیت دوگونه است:
1- تحول ناپذیر. برخى از امورى که غالبا جنبه وراثتى دارند و از مقدمات وجودى شخص مى باشند تاحدى دگرگونى ناپذیر یا اندک تحول پذیرند مانند میزان هوش و…
2- تحول پذیر مانند بسیاری از اوصاف اخلاقى. این مسائل نوعا حالت اکتسابى دارند یعنى شخص از محیط تربیتى یا با کنش اختیارى خویش شخصیت خود را هرچند به طور ناخواسته و نادانسته چنین پرورش داده است. درمان آنها نیز از طریق کنش متقابل میسر است.که در ابتدای پاسخ به آن اشاره شد. استاد مطهرى در این باره مى گوید در انسان حالت هایى وجود دارد به نام احساسات هیجانات و تحریکات که منشأ آن روح و روان آدمى است که در بعضى افراد به طور قوى و در بعضى نیز متوسط و ضعیف مى باشد و به مجرد برخورد با حادثه تلخ و شیرین آن احساسات و هیجانات از درون آدمى سربرمى آورد و آشکار مى شود، منتهى در نهاد انسان چیز دیگرى نیز وجود دارد به نام عقل که اگر آن احساسات و هیجانات تحت کنترل عقل درآید مسلم از افراط و تفریط احساسات کاسته مى شود و به صورت منطقى ظاهر و آشکار مى شود. در بعضى افراد احساسات و هیجاناتشان تحت کنترل عقل قرار نمى گیرد و در برابر حوادث خارجى به طور سریع و افراطى ظاهر مى شود و یک نحوه بى انضباطى روحى و روانى در آدمى به وجود مى آورد که قهراً خوب نخواهد بود.
راهبردهای غلبه برعصبانیت
1- آرمیدگی
روش های ساده آرمیدگی مثل تنفس عمیق وآرام سازی ذهنی می توانند به شما درکاهش احساس عصبانیت کمک کنند.به عنوان مثال می توانید در وضعیت راحتی دراز بکشید، چشمانتان را ببندید ، تمام ماهیچه های خود را به حالت آرمیدگی در آورید واین کار را از پاها شروع کنید و ادامه دهید تا تمام ماهیچه ها یتان به آرمیدگی برسند. آن گاه از راه بینی نفس بکشید و به تنفس خود توجه کنید و هنگام بازدم بگویید یک . دوباره نفس بکشید وهنگام بازدم بگویید یک . این کار را 20 دقیقه ادامه دهید . سعی کنید فقط صدای نفس کشیدنتان را بشنوید.
2- بازسازی شناختی
منظور از بازسازی شناختی این است که هر فردی به راحتی می تواند افکارش را تغییر دهد. فرد عصبانی تمایل دارند که با صدای بلند حرف بزنند و ناسزا بگویند، به گونه ای که افکار درونی خود را منعکس کنند. موقعی که عصبانی هستید، افکارتان می توانند خیلی اغراق آمیزو غمناک باشند . تلاش کنید به جای اینها افکاری را که مبثت تر ومنطقی ترند جایگزین کنید . برای نمونه به جای این که بگویید : اَه چه قدر زشت است، چقدر وحشتناک است ، همه چیز خطرناک و مضر است ، کاری از دستم بر نمی آید.به خودتان بگویید: آن مسئله تأثیری ندارد، وعلت مضطرب بودن من در این باره قابل درک است ، اما دنیا به آخر نرسیده . به هر حال عصبانیت نمی تواند مرا اسیر خودش کند.
برخی از باورها و تفکرات غیرمنطقی و مولد خشم وعصبانیت که باید کنار گذاشته شوند عبارت اند از:
– باید اعمال و رفتار ما همیشه مورد تأیید دیگران باشد.
– همه چیز باید مطابق میل ما باشد.
– سر رشته زندگی از دستمان در رفته وکنترلی بر آن نداریم .
– ما به شدت اسیر گذشته هستیم.
– خود را مسئول اعمال دیگران می دانیم.
– من فردی بسیار لایق، شایسته وباهوش هستم .
3- مسئله گشایی
بعضی از اوقات ناکامی و به دنبال آن عصبی شدن ناشی از مسائل واقعی و غیر قابل اجتناب زندگی است . دراین حالت عصبانیت نابجا نبوده ، پاسخی طبیعی به مشکلات است . یک باور فرهنگی مبنی بر این که هر مشکلی راه حلی دارد ، وجود دارد ؛ ولی ما غالباً نمی توانیم راه حل را پیدا کنیم . همیشه بهترین کار یافتن راه حل نیست ، بلکه بهتر است بدانید که چگونه با مسئله روبه رو شوید. مثلاً ممکن است نقشه ای بکشید وپیشرفت خود را دراین مسیر بررسی کنید . اگر نقشه کشیدن منجر به حل مسئله نشد خود را تنبیه نکنید . زیرا آنچه مهم است تلاش و کوشش برای حل مسئله است ، نه حل مسئله . چرا که بعضی از مسائل حل ناشدنی اند یا این که تنها با تلاش های پیگیرانه می توان به راه حل نزدیک شد . مهم آن است که در طول تلاش ها صبرتان را از دست ندهید و به فکر همه یا هیچ نرسید . همچنین مسئله گشایی شامل یادگیری و انجام دادن فعالیت هایی است که یا به محرک آزاردهنده یا به هیجان های منفی مثل خشم و اضطراب ، (که به وسیله محرک هایی که از طریق شرطی شدن به صورت علامت خطر درآمده اند) پایان دهد.
4- ورزش
ورزش ، مخصوصاً درفضای باز، نه تنها سلامت جسمی را بهبود می بخشد، بلکه به تسکین اعصاب و سلامت روانی نیز کمک می رساند. ورزش در فضای باز مثل پیاده روی ، دویدن ، نرمش ، شنا ، فوتبال و … سبب مصرف زیاد و مداوم اکسیژن می شود، خصوصاً اگر در فضای سبز و مناطق کوهستانی انجام شود.
ورزش مداوم سبب سلامت قلب و عروق ، کاهش چربی بدن ، زیبا سازی شکل بدن، از بین بردن غم وافسردگی و اضطراب ، افزایش عزت نفس و شادی و سرزندگی فرد و افزایش خود کنترلی رفتار می شود.
5-شوخ طبعی
حتما شنیده اید که می گویند خنده برهر درد بی درمان دواست. شوخ طبعی از طرق مختلفی می تواند موجب کاهش عصبانیت شود. به عنوان اولین عامل ، شوخ طبعی می تواند به شما کمک کند تا دیدگاه متعادلی داشته باشید.شوخ طبعی بارمشکلات ما را سبک می کند وبه ما کمک می کند تا شرایط استرس زا را تحمل کنیم . نرمان کازنیز ( 1979) ، در کتاب خود با نام آناتومی بیماری ، خاطر نشان می کند که ده دقیقه خنده از ته دل اثرتسکینی قوی بر درد و ناراحتی دارد. شوخ طبعی نه تنها روحیه ما و اطرافیانمان را شاد می کند بلکه باعث افزایش انرژی و توان برای حل مشکلات و برخورد با مسائل می شود. شوخ طبعی همچنین باعث خوشبینی می شود.
6- اجتناب
اگر هنگام ورود به اتاق فردی و بی نظمی اتاقش سبب عصبی شدن شما می شود، در اتاق او را ببندید. ازهر عاملی که عصبانیت شما را بر می انگیزد ، پرهیز کنید .
7- داشتن شخصیت تیپ B
یکی از طبقه بندهای شخصیتی ، قراردادن افراد دردو تیپB وA است . افراد تیپ Aمبارزه جو، بی حوصله ، رقابت پیشه و پرخاشگرند. آنها احساس می کنند که هل داده می شوند و زیر فشارند. آنها زودتر از موقع برسر قرار حاضر می شوند، تند راه می روند ، تند حرف می زنند وتند غذا می خورند و از افراد کند کاربدشان می آید. افراد تیپ B افرادی اند که زندگی را آسان می گیرند و بیشتر به کیفیت آن توجه دارند. آنها کمتر جاه طلب ، کمتر بی حوصله و بیشترمنظم و محتاط اند . با تغییر شخصیت از تیپ A به تیپB می توان از میزان و شدت عصبانیت کاست.
8- تغییر محیط
بعضی از اوقات عوامل محیطی – اجتماعی محرک عصبانیت و ناراحتی ما می باشند. دراین گونه موارد یگانه راه برای حل مشکل ، تغییر محیط است . مثلاً فرد درون گرایی که به عنوان مسئول روابط عمومی سازمان یا اداره ای مشغول به کارشده است، باید مسئولیت ومحیط کارش تغییر یابد. یا فردی که به شهری مهاجرت کرده است که بین آن شهر وشهر محل تولدش هیچ همخوانی فرهنگی وجود ندارد، راه حل اساسی، بازگشت به شهر خود می باشد.
9- ارتباط بهتر
مردم عصبانی تمایل دارند که زود به نتیجه برسند، بعضی ازاین به هدف رسیدن ها می تواند تا حدودی نادرست باشد. اگرشما از مباحثه ای ناراحت شده اید ، اولین کاری که باید انجام دهید این است که فکرتان را بر روی پاسخ ها متمرکز کنید و ناراحتیتان را کاهش دهید. نمی گوییم که اولین چیزی را که به ذهنتان آمد به زبان آورید ، بلکه می گوییم که عصبانیت خود را کاهش دهید ودرمورد حرفی که می خواهید بزنید، فکر کنید.به دقت به آنچه به شما می گویند گوش بدهید و قبل از پاسخ دهی ، آنها را تفسیر کنید . همچنین به آنچه علت اصلی عصبانی شدن شماست گوش بدهید. برای مثال، شما آزادی و در حال خود بودن را دوست دارید، وبه علت اهمیتی که به دیگران می دهید خواهان پیوند گسترده با مردم هستید . اگر همکارتان در مورد کارها ی شما شروع به غر زدن کند، با خطا کارخواندن او یا فردی که همیشه ایجاد مشکل می کند، تلافی نکنید.
10- زمان بندی
انسان همیشه دریک حالت و وضعیت روحی – روانی نیست . بعضی از افراد صبح ها سرحال و پرانرژی اند و عصرها خسته . به همین علت عصرها و شب ها ممکن است سطح تحمل شان بسیار پایین باشد وآماده عصبانی شدن باشند. دراین گونه موارد بهتر است موضوعات ومسائل حساس بحث برانگیز در ساعاتی مطرح شوند که زمانی مناسب است .
11- آزمون مصون سازی
هدف از این روش که به وسیله مایکنبام مطرح شده است ، ایجاد مهارت های مقابله با موقعیت های استرس زاست. این روش چهار مرحله دارد :
الف – آماده شدن برای موقعیت استرس زا
ب – مقابله با محرک و موقعیت استرس زا وکنار آمدن با آن
ج – مقابله با احساس تحریک شدن به وسیله موقعیت استرس زا
د – تقویت خود پس از موفقیت درکنترل خود
نواکر ( 1975) این روش را برای کمک به افراد ، درکنترل خشم ، درموقعیت های مولد عصبانیت با موفقیت به کاربست . آزمودنی های نواکر ، مردان جوان خشمگینی بودند که به سادگی عصبانی می شدند. محرک عصبانیت فردی بود که با حالت غیر دوستانه به آزمودنی ها نگاه می کرد. نگاه با حالت غیر دوستانه سبب می شد که درآزمودنی ها احساسات و افکاری مبنی براین که طرف مقابل ، آنها را حقیر می شمارد ایجاد شود واین احساس ها منجر به این می شد که آزمودنی ها عصبانی شده ، دعوا کنند. نواکر مراحل چهارگانه فوق را به این شکل به اجرا در آورد:
در مرحله 1، فرد پیش از مقابله با محرک استرس زا ، مثلاً قبل از ورود به یک مکان عمومی مثل رستوران ، به خود بگوید: تصمیم دارم کاری بکنم که کنترلم را از دست ندهم. درمرحله 2، هنگامی که مردی گستاخانه به او نگاه می کند به خود می گوید: می توانم بدون از دست دادن کنترل این موقعیت را تحمل کنم . به او فرصت نمی دهم که با دیدن عصبانیت من خرسند شود . درمرحله 3 وقتی که مرد می خواهد با او دعوا را آ غاز کند و او شدیداً تحریک شده است ، به خود می گوید: حتی حالا هم می توانم خود را کنترل کنم . وضعیت انفجار آمیز است ، اما من آرامم واین حالت را خنثی می کنم . درمرحله آخر، پس از آن که آزمودنی از پس موقعیت بر آمد به خود می گوید: من واقعاً کاردرست وخوبی کردم ، آفرین به خودم.
12- خود کنترلی بندورایی
خود کنترلی رفتار توسط بندورا مطرح شده و دارای سه مرحله است:
الف – توجه ومشاهده اعمال و رفتار خود
ب – قضاوت درمورد اعمال و رفتار خود
ج – پیامدهای شخصی
از این روش برای کنترل عصبانیت به این شکل می توان استفاده کرد که از فرد بخواهیم در پایان روز (مثلاً آخر شب ) دفعات عصبی شدن های خود را روی یک کاغذ یادداشت کند و آنها را بشمارد . فردا نیزاین عمل را انجام دهد. اگر تعداد عصبانیت امروزش کمتر از دیروز باشد خود را پاداش دهد و تشویق کند، و اگر بیشتر از دیروز بود خود را تنبیه و سرزنش نماید. با تکرار این عمل برای روزهای بعد و مقایسه آن با روز قبل، به این شکل که در صورت کاهش وقوع عصبانیت ، خود را تشویق ودر غیر این صورت خود را تنبیه کند، می تواند عصبانیتش را کاهش داده ، به صفر برساند تا این که درحد طبیعی باشد. خود تشویقی می تواند به شکل دیدن فیلم ، رفتن به پارک و… باشد. خود تنبیهی نیز می تواند به طرق مختلفی چون محروم کردن خود از یک وعده غذای دوست داشتنی ، ندیدن یک برنامه جذاب تلویزیونی و … صورت پذیرد. انسان عاقل و متمدن بدون نیاز به ناظر وکنترل کننده بیرونی می تواند هدایت گر اعمال خود باشد.
نیاز به مشاوره
اگر احساس می کنید که عصبانیت شما خارج از کنترل است ، اگر عصبانیت شما تاثیرات منفی بر روابط اجتماعی وشغلی تان گذاشته است ، یا این که قسمت مهمی از زندگی تان تحت تأثیر آن است ، ممکن است به مشاوره به عنوان عاملی برای یاد گیری توجه کنید که به شما کمک می کند چگونه بهتر رفتار کنید . یک روان شناس یا مشاور می تواند به شما کمک کند تا با به کارگیری تکنیک های تغییرافکار و رفتار، اعمال خود را کنترل کنید. باید به مراجع اطمینان داد که مشکل او قابل حل است و تکنیک های تغییر رفتار تنها برای تأثیر گذاشتن بر احساس و تجلیا ت احساسی ، مورد استفاده قرار نمی گیرند.
چند نکته مهم
1. هنگامى که عصبانى مى شوید، در خودتان یک تغییر حالت فیزیکى ایجاد کنید؛ مثلاً مقدارى قدم بزنید و سعى کنید در آن لحظات تصمیم نگیرید و اگر آب در دسترس شما است، مقدارى آب خنک میل کنید و دست و صورت خود را با آن شست و شو دهید.
2. اگر امکان دارد، هنگام عصبانیت یا بى حوصلگى و کسالت، یک دوش آب ولرم بگیرید.
3. به خودتان تلقین کنید: که اتفاق خاصى نیفتاده؛ مگر آسمان به زمین آمده است؟ دیگران در چنین مواردى چه مى کنند؟ آیا همه عزا مى گیرند؟ هر کس به کارى مشغول مى شود و به این گونه موارد اعتنایى نمى کند.
4. همیشه فضاى ذهنى و روانى خود را براى شنیدن و دریافت رفتارهاى نابجا و خلاف انتظار آماده سازید؛ به این معنا که همیشه انتظار داشته باشید دیگران با شما، به بدترین شکل برخورد کنند اگر کسى مدتى چنین کند، به تدریج صفت حلم در او به وجود مى آید و علاوه بر این، حسن خلق نیز براى او حاصل مى شود و خود را براى تحمل آن آماده کنید.
5. از خود ارزندگى نابجا و شخصیت قائل شدن بیش از اندازه براى خود، بپرهیزید و تنها هنجارها را رعایت کنید از این رو به سراغ رفتارهاى متواضعانه – همانند تقدم در سلام، همنشینى مناسب با افراد پایین تر، ابراز ارادت به کوچک ترها، مصافحه و احوال پرسى، تفریح و صحبت با دیگران – اقدام کنید.
6. ذکر «لا حول و لا قوة الا باللَّه» را زیاد بر زبان جارى سازید و سوره «والعصر» را زیاد بخوانید. تکرار اذکار «استغفراللَّه ربى و اتوب الیه» و «اعوذ باللَّه من الشیطان الرجیم» نیز مفید است.امام صادق(ع) فرمودند: «خداوند به برخى از انبیا وحى کرد،: اى فرزند آدم! در وقتى که غضبناک گردیدى، مرا یاد کن تا من هم تو را در وقت غضبم یاد کنم و تو را هلاک نسازم»(بحار الانوار، ج 73، ص 276، ح 29. ) بنابراین یاد خدا علاوه بر اینکه آتش خشم را خاموش مى کند، موجب آرامش انسان مى شود و در قیامت نیز آثار مثبتى به دنبال دارد.
7. بیشتر با افراد حلیم، صبور، غیرعصبى و خوش مشرب معاشرت کنید و از دوستى و حرف شنوى افراد تند مزاج بپرهیزید.
8. همیشه خود و رفتارتان را درست و صحیح تلقى نکنید و احتمال خطا در کارهاى خود را بدهید.
9. به عنوان تمرین گاهى با افرادى که سلیقه آنها را نمى پسندید، برخورد کوتاه مدت داشته باشید.
10. روایات و آثارى که در مذمّت غضب رسیده، مطالعه کنید و احادیثى که در مدح و ثواب حلم (ر.ک: محمدى رى شهرى، میزان الحکمه، ج 9، باب غضب ؛ ج 3، باب حلم ؛ بحارالانوار، ج 71، باب الحلم والعفو و کظم الغیظ. ). و خود نگاه دارى وارد شده، مورد توجه قرار دهید
11. موارد بالا در برنامه اى منظم و در یک جدول و نمره دادن به عملکرد خود و رعایت این امور، سعى در تقلیل موارد تخلف داشته باشید و همت خود را به افزایش صبر و تحصیل سعه صدر معطوف بدارید.بدانید که غلبه بر احساسات فرایندى است که نیازمند آگاهى و تلاش مستمر و جهاد دائمى است.
نکته مهم اینکه کاملا به خود مطمئن باشید که مى توانید روحیه خود را تغییر دهید ولى براى نتیجه گیرى عجول نباشید، بلکه با خود فکر کنید باید حداقل یکسال روى خود کار کنید و اگر چنین کنید حتما پس از آن دگرگون خواهید شد.
پرسشگر گرامی موارد فوق، نکاتی ساده اما مهم را به شما یادآوری می کنند که با وجود ساده بودن نیاز به تمرین و صرف وقت دارند که ما امیدواریم شما نیز با رعایت آنها در زندگی اجتماعی و کارهای خود، به موفقیت های روزافزون دست یابید که ما مطمئن به موفق شدن شما هستیم. ما هم در کنار حرم کریمه اهل بیت حضرت معصومه سلام الله علیه برای شما انسانهای خواستار پاکی دعا می کنیم و منتظر مکاتبه بعدی و نظر شما نسبت به این مطالب هستیم تا در کنار یکدیگر به سمت وضعیت مطلوب حرکت نماییم.
منابع بیشتر جهت مراجعه و مطالعه
1. آرامش در ژرفا ۲: راهنمای کنترل خشم و عصبانیت/ کاوه بهادران، مهرانگیز پورناصح
2. آشفتگیهای روانی را بشناسید: عصبانیت، خودخواهی…/ نوشته ابراهیم چهرازی
3. امان از دست عصبانیت/نوشته تیئری روبرت ؛ تصویرگر فیلیپ گوسنز؛ ترجمه فراز پندار
4. خشم و عصبانیت/نگارش و تدوین غلامرضا انوری
5. خشم و عصبانیت/ تهیه و تنظیم حمیده فیضآبادی
6. درمانگاه احساسات: راهنمای مدیریت اضطراب ، عصبانیت و افسردگی/ مولف لین کلارک ؛ مترجم مهرداد فیروزبخت
7. ده راه مقابله با عصبانیت/ نویسنده ران پورتر افرون، پت پوتر افرون؛ ترجمه شقایق قندهاری
در مورد ظرفیت انسان بیان شده این ظرفیت دوگونه است:
1- تحول ناپذیر. برخى از امورى که غالبا جنبه وراثتى دارند و از مقدمات وجودى شخص مى باشند تاحدى دگرگونى ناپذیر یا اندک تحول پذیرند مانند میزان هوش و…
2- تحول پذیر مانند بسیاری از اوصاف اخلاقى. این مسائل نوعا حالت اکتسابى دارند یعنى شخص از محیط تربیتى یا با کنش اختیارى خویش شخصیت خود را هرچند به طور ناخواسته و نادانسته چنین پرورش داده است. درمان آنها نیز از طریق کنش متقابل میسر است.که در ابتدای پاسخ به آن اشاره شد. استاد مطهرى در این باره مى گوید در انسان حالت هایى وجود دارد به نام احساسات هیجانات و تحریکات که منشأ آن روح و روان آدمى است که در بعضى افراد به طور قوى و در بعضى نیز متوسط و ضعیف مى باشد و به مجرد برخورد با حادثه تلخ و شیرین آن احساسات و هیجانات از درون آدمى سربرمى آورد و آشکار مى شود، منتهى در نهاد انسان چیز دیگرى نیز وجود دارد به نام عقل که اگر آن احساسات و هیجانات تحت کنترل عقل درآید مسلم از افراط و تفریط احساسات کاسته مى شود و به صورت منطقى ظاهر و آشکار مى شود. در بعضى افراد احساسات و هیجاناتشان تحت کنترل عقل قرار نمى گیرد و در برابر حوادث خارجى به طور سریع و افراطى ظاهر مى شود و یک نحوه بى انضباطى روحى و روانى در آدمى به وجود مى آورد که قهراً خوب نخواهد بود.
راهبردهای غلبه برعصبانیت
1- آرمیدگی
روش های ساده آرمیدگی مثل تنفس عمیق وآرام سازی ذهنی می توانند به شما درکاهش احساس عصبانیت کمک کنند.به عنوان مثال می توانید در وضعیت راحتی دراز بکشید، چشمانتان را ببندید ، تمام ماهیچه های خود را به حالت آرمیدگی در آورید واین کار را از پاها شروع کنید و ادامه دهید تا تمام ماهیچه ها یتان به آرمیدگی برسند. آن گاه از راه بینی نفس بکشید و به تنفس خود توجه کنید و هنگام بازدم بگویید یک . دوباره نفس بکشید وهنگام بازدم بگویید یک . این کار را 20 دقیقه ادامه دهید . سعی کنید فقط صدای نفس کشیدنتان را بشنوید.
2- بازسازی شناختی
منظور از بازسازی شناختی این است که هر فردی به راحتی می تواند افکارش را تغییر دهد. فرد عصبانی تمایل دارند که با صدای بلند حرف بزنند و ناسزا بگویند، به گونه ای که افکار درونی خود را منعکس کنند. موقعی که عصبانی هستید، افکارتان می توانند خیلی اغراق آمیزو غمناک باشند . تلاش کنید به جای اینها افکاری را که مبثت تر ومنطقی ترند جایگزین کنید . برای نمونه به جای این که بگویید : اَه چه قدر زشت است، چقدر وحشتناک است ، همه چیز خطرناک و مضر است ، کاری از دستم بر نمی آید.به خودتان بگویید: آن مسئله تأثیری ندارد، وعلت مضطرب بودن من در این باره قابل درک است ، اما دنیا به آخر نرسیده . به هر حال عصبانیت نمی تواند مرا اسیر خودش کند.
برخی از باورها و تفکرات غیرمنطقی و مولد خشم وعصبانیت که باید کنار گذاشته شوند عبارت اند از:
– باید اعمال و رفتار ما همیشه مورد تأیید دیگران باشد.
– همه چیز باید مطابق میل ما باشد.
– سر رشته زندگی از دستمان در رفته وکنترلی بر آن نداریم .
– ما به شدت اسیر گذشته هستیم.
– خود را مسئول اعمال دیگران می دانیم.
– من فردی بسیار لایق، شایسته وباهوش هستم .
3- مسئله گشایی
بعضی از اوقات ناکامی و به دنبال آن عصبی شدن ناشی از مسائل واقعی و غیر قابل اجتناب زندگی است . دراین حالت عصبانیت نابجا نبوده ، پاسخی طبیعی به مشکلات است . یک باور فرهنگی مبنی بر این که هر مشکلی راه حلی دارد ، وجود دارد ؛ ولی ما غالباً نمی توانیم راه حل را پیدا کنیم . همیشه بهترین کار یافتن راه حل نیست ، بلکه بهتر است بدانید که چگونه با مسئله روبه رو شوید. مثلاً ممکن است نقشه ای بکشید وپیشرفت خود را دراین مسیر بررسی کنید . اگر نقشه کشیدن منجر به حل مسئله نشد خود را تنبیه نکنید . زیرا آنچه مهم است تلاش و کوشش برای حل مسئله است ، نه حل مسئله . چرا که بعضی از مسائل حل ناشدنی اند یا این که تنها با تلاش های پیگیرانه می توان به راه حل نزدیک شد . مهم آن است که در طول تلاش ها صبرتان را از دست ندهید و به فکر همه یا هیچ نرسید . همچنین مسئله گشایی شامل یادگیری و انجام دادن فعالیت هایی است که یا به محرک آزاردهنده یا به هیجان های منفی مثل خشم و اضطراب ، (که به وسیله محرک هایی که از طریق شرطی شدن به صورت علامت خطر درآمده اند) پایان دهد.
4- ورزش
ورزش ، مخصوصاً درفضای باز، نه تنها سلامت جسمی را بهبود می بخشد، بلکه به تسکین اعصاب و سلامت روانی نیز کمک می رساند. ورزش در فضای باز مثل پیاده روی ، دویدن ، نرمش ، شنا ، فوتبال و … سبب مصرف زیاد و مداوم اکسیژن می شود، خصوصاً اگر در فضای سبز و مناطق کوهستانی انجام شود.
ورزش مداوم سبب سلامت قلب و عروق ، کاهش چربی بدن ، زیبا سازی شکل بدن، از بین بردن غم وافسردگی و اضطراب ، افزایش عزت نفس و شادی و سرزندگی فرد و افزایش خود کنترلی رفتار می شود.
5-شوخ طبعی
حتما شنیده اید که می گویند خنده برهر درد بی درمان دواست. شوخ طبعی از طرق مختلفی می تواند موجب کاهش عصبانیت شود. به عنوان اولین عامل ، شوخ طبعی می تواند به شما کمک کند تا دیدگاه متعادلی داشته باشید.شوخ طبعی بارمشکلات ما را سبک می کند وبه ما کمک می کند تا شرایط استرس زا را تحمل کنیم . نرمان کازنیز ( 1979) ، در کتاب خود با نام آناتومی بیماری ، خاطر نشان می کند که ده دقیقه خنده از ته دل اثرتسکینی قوی بر درد و ناراحتی دارد. شوخ طبعی نه تنها روحیه ما و اطرافیانمان را شاد می کند بلکه باعث افزایش انرژی و توان برای حل مشکلات و برخورد با مسائل می شود. شوخ طبعی همچنین باعث خوشبینی می شود.
6- اجتناب
اگر هنگام ورود به اتاق فردی و بی نظمی اتاقش سبب عصبی شدن شما می شود، در اتاق او را ببندید. ازهر عاملی که عصبانیت شما را بر می انگیزد ، پرهیز کنید .
7- داشتن شخصیت تیپ B
یکی از طبقه بندهای شخصیتی ، قراردادن افراد دردو تیپB وA است . افراد تیپ Aمبارزه جو، بی حوصله ، رقابت پیشه و پرخاشگرند. آنها احساس می کنند که هل داده می شوند و زیر فشارند. آنها زودتر از موقع برسر قرار حاضر می شوند، تند راه می روند ، تند حرف می زنند وتند غذا می خورند و از افراد کند کاربدشان می آید. افراد تیپ B افرادی اند که زندگی را آسان می گیرند و بیشتر به کیفیت آن توجه دارند. آنها کمتر جاه طلب ، کمتر بی حوصله و بیشترمنظم و محتاط اند . با تغییر شخصیت از تیپ A به تیپB می توان از میزان و شدت عصبانیت کاست.
8- تغییر محیط
بعضی از اوقات عوامل محیطی – اجتماعی محرک عصبانیت و ناراحتی ما می باشند. دراین گونه موارد یگانه راه برای حل مشکل ، تغییر محیط است . مثلاً فرد درون گرایی که به عنوان مسئول روابط عمومی سازمان یا اداره ای مشغول به کارشده است، باید مسئولیت ومحیط کارش تغییر یابد. یا فردی که به شهری مهاجرت کرده است که بین آن شهر وشهر محل تولدش هیچ همخوانی فرهنگی وجود ندارد، راه حل اساسی، بازگشت به شهر خود می باشد.
9- ارتباط بهتر
مردم عصبانی تمایل دارند که زود به نتیجه برسند، بعضی ازاین به هدف رسیدن ها می تواند تا حدودی نادرست باشد. اگرشما از مباحثه ای ناراحت شده اید ، اولین کاری که باید انجام دهید این است که فکرتان را بر روی پاسخ ها متمرکز کنید و ناراحتیتان را کاهش دهید. نمی گوییم که اولین چیزی را که به ذهنتان آمد به زبان آورید ، بلکه می گوییم که عصبانیت خود را کاهش دهید ودرمورد حرفی که می خواهید بزنید، فکر کنید.به دقت به آنچه به شما می گویند گوش بدهید و قبل از پاسخ دهی ، آنها را تفسیر کنید . همچنین به آنچه علت اصلی عصبانی شدن شماست گوش بدهید. برای مثال، شما آزادی و در حال خود بودن را دوست دارید، وبه علت اهمیتی که به دیگران می دهید خواهان پیوند گسترده با مردم هستید . اگر همکارتان در مورد کارها ی شما شروع به غر زدن کند، با خطا کارخواندن او یا فردی که همیشه ایجاد مشکل می کند، تلافی نکنید.
10- زمان بندی
انسان همیشه دریک حالت و وضعیت روحی – روانی نیست . بعضی از افراد صبح ها سرحال و پرانرژی اند و عصرها خسته . به همین علت عصرها و شب ها ممکن است سطح تحمل شان بسیار پایین باشد وآماده عصبانی شدن باشند. دراین گونه موارد بهتر است موضوعات ومسائل حساس بحث برانگیز در ساعاتی مطرح شوند که زمانی مناسب است .
11- آزمون مصون سازی
هدف از این روش که به وسیله مایکنبام مطرح شده است ، ایجاد مهارت های مقابله با موقعیت های استرس زاست. این روش چهار مرحله دارد :
الف – آماده شدن برای موقعیت استرس زا
ب – مقابله با محرک و موقعیت استرس زا وکنار آمدن با آن
ج – مقابله با احساس تحریک شدن به وسیله موقعیت استرس زا
د – تقویت خود پس از موفقیت درکنترل خود
نواکر ( 1975) این روش را برای کمک به افراد ، درکنترل خشم ، درموقعیت های مولد عصبانیت با موفقیت به کاربست . آزمودنی های نواکر ، مردان جوان خشمگینی بودند که به سادگی عصبانی می شدند. محرک عصبانیت فردی بود که با حالت غیر دوستانه به آزمودنی ها نگاه می کرد. نگاه با حالت غیر دوستانه سبب می شد که درآزمودنی ها احساسات و افکاری مبنی براین که طرف مقابل ، آنها را حقیر می شمارد ایجاد شود واین احساس ها منجر به این می شد که آزمودنی ها عصبانی شده ، دعوا کنند. نواکر مراحل چهارگانه فوق را به این شکل به اجرا در آورد:
در مرحله 1، فرد پیش از مقابله با محرک استرس زا ، مثلاً قبل از ورود به یک مکان عمومی مثل رستوران ، به خود بگوید: تصمیم دارم کاری بکنم که کنترلم را از دست ندهم. درمرحله 2، هنگامی که مردی گستاخانه به او نگاه می کند به خود می گوید: می توانم بدون از دست دادن کنترل این موقعیت را تحمل کنم . به او فرصت نمی دهم که با دیدن عصبانیت من خرسند شود . درمرحله 3 وقتی که مرد می خواهد با او دعوا را آ غاز کند و او شدیداً تحریک شده است ، به خود می گوید: حتی حالا هم می توانم خود را کنترل کنم . وضعیت انفجار آمیز است ، اما من آرامم واین حالت را خنثی می کنم . درمرحله آخر، پس از آن که آزمودنی از پس موقعیت بر آمد به خود می گوید: من واقعاً کاردرست وخوبی کردم ، آفرین به خودم.
12- خود کنترلی بندورایی
خود کنترلی رفتار توسط بندورا مطرح شده و دارای سه مرحله است:
الف – توجه ومشاهده اعمال و رفتار خود
ب – قضاوت درمورد اعمال و رفتار خود
ج – پیامدهای شخصی
از این روش برای کنترل عصبانیت به این شکل می توان استفاده کرد که از فرد بخواهیم در پایان روز (مثلاً آخر شب ) دفعات عصبی شدن های خود را روی یک کاغذ یادداشت کند و آنها را بشمارد . فردا نیزاین عمل را انجام دهد. اگر تعداد عصبانیت امروزش کمتر از دیروز باشد خود را پاداش دهد و تشویق کند، و اگر بیشتر از دیروز بود خود را تنبیه و سرزنش نماید. با تکرار این عمل برای روزهای بعد و مقایسه آن با روز قبل، به این شکل که در صورت کاهش وقوع عصبانیت ، خود را تشویق ودر غیر این صورت خود را تنبیه کند، می تواند عصبانیتش را کاهش داده ، به صفر برساند تا این که درحد طبیعی باشد. خود تشویقی می تواند به شکل دیدن فیلم ، رفتن به پارک و… باشد. خود تنبیهی نیز می تواند به طرق مختلفی چون محروم کردن خود از یک وعده غذای دوست داشتنی ، ندیدن یک برنامه جذاب تلویزیونی و … صورت پذیرد. انسان عاقل و متمدن بدون نیاز به ناظر وکنترل کننده بیرونی می تواند هدایت گر اعمال خود باشد.
نیاز به مشاوره
اگر احساس می کنید که عصبانیت شما خارج از کنترل است ، اگر عصبانیت شما تاثیرات منفی بر روابط اجتماعی وشغلی تان گذاشته است ، یا این که قسمت مهمی از زندگی تان تحت تأثیر آن است ، ممکن است به مشاوره به عنوان عاملی برای یاد گیری توجه کنید که به شما کمک می کند چگونه بهتر رفتار کنید . یک روان شناس یا مشاور می تواند به شما کمک کند تا با به کارگیری تکنیک های تغییرافکار و رفتار، اعمال خود را کنترل کنید. باید به مراجع اطمینان داد که مشکل او قابل حل است و تکنیک های تغییر رفتار تنها برای تأثیر گذاشتن بر احساس و تجلیا ت احساسی ، مورد استفاده قرار نمی گیرند.
چند نکته مهم
1. هنگامى که عصبانى مى شوید، در خودتان یک تغییر حالت فیزیکى ایجاد کنید؛ مثلاً مقدارى قدم بزنید و سعى کنید در آن لحظات تصمیم نگیرید و اگر آب در دسترس شما است، مقدارى آب خنک میل کنید و دست و صورت خود را با آن شست و شو دهید.
2. اگر امکان دارد، هنگام عصبانیت یا بى حوصلگى و کسالت، یک دوش آب ولرم بگیرید.
3. به خودتان تلقین کنید: که اتفاق خاصى نیفتاده؛ مگر آسمان به زمین آمده است؟ دیگران در چنین مواردى چه مى کنند؟ آیا همه عزا مى گیرند؟ هر کس به کارى مشغول مى شود و به این گونه موارد اعتنایى نمى کند.
4. همیشه فضاى ذهنى و روانى خود را براى شنیدن و دریافت رفتارهاى نابجا و خلاف انتظار آماده سازید؛ به این معنا که همیشه انتظار داشته باشید دیگران با شما، به بدترین شکل برخورد کنند اگر کسى مدتى چنین کند، به تدریج صفت حلم در او به وجود مى آید و علاوه بر این، حسن خلق نیز براى او حاصل مى شود و خود را براى تحمل آن آماده کنید.
5. از خود ارزندگى نابجا و شخصیت قائل شدن بیش از اندازه براى خود، بپرهیزید و تنها هنجارها را رعایت کنید از این رو به سراغ رفتارهاى متواضعانه – همانند تقدم در سلام، همنشینى مناسب با افراد پایین تر، ابراز ارادت به کوچک ترها، مصافحه و احوال پرسى، تفریح و صحبت با دیگران – اقدام کنید.
6. ذکر «لا حول و لا قوة الا باللَّه» را زیاد بر زبان جارى سازید و سوره «والعصر» را زیاد بخوانید. تکرار اذکار «استغفراللَّه ربى و اتوب الیه» و «اعوذ باللَّه من الشیطان الرجیم» نیز مفید است.امام صادق(ع) فرمودند: «خداوند به برخى از انبیا وحى کرد،: اى فرزند آدم! در وقتى که غضبناک گردیدى، مرا یاد کن تا من هم تو را در وقت غضبم یاد کنم و تو را هلاک نسازم»(بحار الانوار، ج 73، ص 276، ح 29. ) بنابراین یاد خدا علاوه بر اینکه آتش خشم را خاموش مى کند، موجب آرامش انسان مى شود و در قیامت نیز آثار مثبتى به دنبال دارد.
7. بیشتر با افراد حلیم، صبور، غیرعصبى و خوش مشرب معاشرت کنید و از دوستى و حرف شنوى افراد تند مزاج بپرهیزید.
8. همیشه خود و رفتارتان را درست و صحیح تلقى نکنید و احتمال خطا در کارهاى خود را بدهید.
9. به عنوان تمرین گاهى با افرادى که سلیقه آنها را نمى پسندید، برخورد کوتاه مدت داشته باشید.
10. روایات و آثارى که در مذمّت غضب رسیده، مطالعه کنید و احادیثى که در مدح و ثواب حلم (ر.ک: محمدى رى شهرى، میزان الحکمه، ج 9، باب غضب ؛ ج 3، باب حلم ؛ بحارالانوار، ج 71، باب الحلم والعفو و کظم الغیظ. ). و خود نگاه دارى وارد شده، مورد توجه قرار دهید
11. موارد بالا در برنامه اى منظم و در یک جدول و نمره دادن به عملکرد خود و رعایت این امور، سعى در تقلیل موارد تخلف داشته باشید و همت خود را به افزایش صبر و تحصیل سعه صدر معطوف بدارید.بدانید که غلبه بر احساسات فرایندى است که نیازمند آگاهى و تلاش مستمر و جهاد دائمى است.
نکته مهم اینکه کاملا به خود مطمئن باشید که مى توانید روحیه خود را تغییر دهید ولى براى نتیجه گیرى عجول نباشید، بلکه با خود فکر کنید باید حداقل یکسال روى خود کار کنید و اگر چنین کنید حتما پس از آن دگرگون خواهید شد.
پرسشگر گرامی موارد فوق، نکاتی ساده اما مهم را به شما یادآوری می کنند که با وجود ساده بودن نیاز به تمرین و صرف وقت دارند که ما امیدواریم شما نیز با رعایت آنها در زندگی اجتماعی و کارهای خود، به موفقیت های روزافزون دست یابید که ما مطمئن به موفق شدن شما هستیم. ما هم در کنار حرم کریمه اهل بیت حضرت معصومه سلام الله علیه برای شما انسانهای خواستار پاکی دعا می کنیم و منتظر مکاتبه بعدی و نظر شما نسبت به این مطالب هستیم تا در کنار یکدیگر به سمت وضعیت مطلوب حرکت نماییم.
منابع بیشتر جهت مراجعه و مطالعه
1. آرامش در ژرفا ۲: راهنمای کنترل خشم و عصبانیت/ کاوه بهادران، مهرانگیز پورناصح
2. آشفتگیهای روانی را بشناسید: عصبانیت، خودخواهی…/ نوشته ابراهیم چهرازی
3. امان از دست عصبانیت/نوشته تیئری روبرت ؛ تصویرگر فیلیپ گوسنز؛ ترجمه فراز پندار
4. خشم و عصبانیت/نگارش و تدوین غلامرضا انوری
5. خشم و عصبانیت/ تهیه و تنظیم حمیده فیضآبادی
6. درمانگاه احساسات: راهنمای مدیریت اضطراب ، عصبانیت و افسردگی/ مولف لین کلارک ؛ مترجم مهرداد فیروزبخت
7. ده راه مقابله با عصبانیت/ نویسنده ران پورتر افرون، پت پوتر افرون؛ ترجمه شقایق قندهاری