در تفاسير اهل سنت چه آياتي بر وجود مقدس امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ و قيام آن حضرت تفسير شده است؟

پيروان اديان سه گانه ي آسماني (مسلمانان،‌ مسيحيان، يهوديان) باور دارند آينده ي نهايي مسير زندگي خاكي، پيروزي ايمان بر كفر، حاكميت حق و علم و عدالت، وراثت زمين به صالحان، پايان خرافات و گمراهي و ستم و هرگونه انحراف است. آنان همچنين اتفاق نظر دارند شخصي كه خداوند عهد و پيمانش را به دست او تحقق مي بخشد، از فرزندان حضرت ابراهيم – عليه السلام – بوده است، و شريعتي كه بر اساس آن حكومت مي كند دين پيامبري است كه خداوند در آخر زمان، وي را مبعوث مي كند….»[1]آياتي از قرآن كريم دربارة حضرت مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ است و روايات فراواني نيز عهده دار تفسير آن آياتند و اكنون برخي از آن آيات كه از منظر مفسران اهل سنت به حضرت مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ اختصاص دارند را بررسي مي كنيم.
1. «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ»[2]«او كسي است كه رسولش را با هدايت و آيين حق فرستاد، تا آن را بر همه آيين ها غالب گرداند، هر چند مشركان را خوش نيايد»
در تفسير قرطبي آمده است:«پيروزي اسلام بر ديگر اديان، هنگام قيام مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه شريف ـ است در آن زمان، مردمان يا بايد مسلمان شوند و يا جزيه دهند. و اين كه گفته شده است مهدي همان عيسي است نادرست است زيرا اخبار صحيح به گونه اي متواتر وارد شده كه مهدي از خاندان پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ است …..»[3]و در كتاب البيان در تفسير اين آيه آمده است:«كسي كه خدا او را بر همة اديان چيره مي گرداند، مهدي از فرزندان فاطمه است.[4] و تفسير كشف الاسرار كه از تفاسير معتبر اهل سنت است در شرح اين آيه مي گويد:«رسول در اين آيه حضرت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ است و هدي و هدايت قرآن و ايمان است و دين حق، اسلام است و خدا اين دين را بر ديگر اديان برتري مي دهد، چنان كه ديني نماند مگر اين كه اسلام بر آن غالب آيد. و اين اتفاق بعد از اين رخ خواهد داد و هنوز محقق نشده است.»[5]2. «بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ»؛[6] (اگر با ايمان باشيد«بقية الله» براي شما خير است.) در نور الابصار آمده است: «چون (مهدي) ظهور كند، كعبه را پايگاه خويش قرار مي دهد و 313 نفر از يارانش به او مي پيوندند، ‌آنگاه در نخستين سخن اين آيه را تلاوت مي كند «بقية الله بهتر است براي شما اگر ايمان بياوريد»، پس مي گويد: «منم بقية الله و خليفة خدا و حجت او بر شما.»[7]3. و من أظلم ممن منع مسجد الله أن يذكر فيها اسمه و سعي في خرابها اولئك ما كان لهم أن يدخلوها الا خائفين لهم في الدنيا خزي و لهم في الاخره عذاب عظيم» (كيست ستمكار تر از آن كس كه از بردن نام خدا در مساجد او جلوگيري كرد و سعي در ويراني آنها نمود؟ شايسته نيست آنان، جز با ترس و وحشت وارد اين (كانونهاي عبادت) شوند. بهرهء آنها در دنيا فقط رسوايي و خواري است و در آخرت عذاب عظيم (الهي) ).
سيوطي درباره عذاب دنيوي اين افراد مي نويسد: «خواري و ذلّت (آنان) در دنيا زماني فرا مي رسد كه مهدي به پا خيزد و قسطنطنيه را فتح كند و آنان را بكشد.»[8]و در تفسير طبري و تفسير كشف الاسرار[9] نيز به همين مطلب كه سيوطي نوشته است تصريح شده است.
4. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»[10]؛ (اي كساني كه ايمان آورده ايد، صبر كنيد و مقاومت ورزيد و مرابطه كنيد و از خدا بترسيد، باشد كه رستگار شويد.)
حافظ قندوزي ازامام محمد باقر ـ عليه السّلام ـ دربارة اين آيه روايت كرده است كه فرمود: شكيبا باشيد بر اداي فرائض و واجبات، و در برابر آزار دشمنان استقامت ورزيد و با امام تان مهدي مرابطه نمائيد.[11]5. «…. يسْئَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْساها»[12]؛ (از تو دربارة ساعت مي پرسند كه زمان وقوع آن كي است) حافظ قندوزي از مفضل بن عمر از امام جعفر صادق ـ عليه السّلام ـ ، روايت كرده است كه فرمود: «(منظور از) ساعت قيام قائم است.»[13]6. «اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها»[14]؛ (بدانيد كه خدا زمين را پس از مرگش احياء مي كند) حافظ قندوزي مي نويسد:«خداوند آنرا توسط«قائم» زنده مي سازد، پس در آن ايجاد عدالت كند و زمين را توسط عدل، پس از مردنش به واسطه ظلم، زنده سازد.»[15]7. «فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ»[16]؛ (پس ايمان آريد به خدا و رسول و نوري كه فرود آورديم، و خداوند بدانچه كنيد آگاه است.)
علاّمه قبيسي مي نويسد حافظ ابوجعفر محمد بن جرير طبري گفت در حجة الوداع پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: اي مردم،«آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا» سپس فرمود: نور در من است، سپس در ـ علي است، و بعد در نسل وي باشد تا قائم مهدي.[17]8. «حَتَّي إِذا رَأَوْا ما يُوعَدُونَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ ناصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً»[18]؛‌ (تا وقتي كه ببيند آنچه را وعده داده مي شوند، پس به زودي بدانند كه چه كسي از حيث يار ناتوان تر و از حيث عدد كمتر است.)
حافظ قندوزي از امام سجاد ـ عليه السّلام ـ در تفسير اين آيه نقل مي كند كه«ما يوعدون» (آنچه وعده داده
مي شوند) در اين آيه «قائم» مهدي و اصحاب و ياران اويند. و هنگامي كه «قائم» ظهور كند دشمنان او ضعيف تر و عددشان كمتر است.[19]گفتني است كه از منظر اهل سنت آيات فراوان ديگري دربارة حضرت مهدي وجود دارد[20] كه ذكر همة آنها در اين پاسخنامه نمي گنجد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. موعود قرآن، صادق حسيني شيرازي.
2. در انتظار ققنوس، ترجمه مهدي علي زاده.

پي نوشت ها:
[1] . فصلنامه تخصصي انتظار، سال اوّل، شماره اول، پاييز 1380، صاحب امتياز بنياد فرهنگي حضرت مهدي موعود، ص 171، مقالة سامي بدري.
[2] . توبه/33.
[3] . انصاري قرطبي، ابو عبدالله محمد بن احمد، الجامع الاحكام القرآن، تحقيق عبدالرزاق المهدي، چاپ دارالكتاب العربي، 1418ه‍ ، ج8، ص111.
[4] . سيد مؤمن بن حسن الشبلنجي، نورالابصار، چاپ دارالجيل، ص 343.
[5] . ميبدي رشيد الدين، امام احمد، (از عالمان قرن پنجم)، كشف الاسرار، ج 4، ص 119 ـ 120.
[6] . هود/86.
[7] . مؤمن بن حسن مؤمن الشبلنجي، نورالابصار، چاپ دارالجيل، بيروت، 1409 هـ، ص 349.
[8] . سيوطي، جلال الدين، الدّر المنثور في التفسير بالمأثور، دارالفكر، چاپ دوم، ج1، ص264.
[9] . تفسير كسف الاسرار، ج1، ص325.
[10] . آل عمران/200.
[11] . حسيني شيرازي، صادق، موعودِ قرآن، ترجمة مؤسسة الامام المهدي، چاپ 1360، ص 22، به نقل از ينابيع المودة، ص 506.
[12] . اعراف/187.
[13] . حسيني شيرازي، صادق، موعودِ قرآن، ص 44، به نقل از ينابيع المودة، ص 429.
[14] . حديد/17.
[15] . حسيني شيرازي، صادق، موعودِ قرآن، ص 139، به نقل از ينابيع المودة، ص 514.
[16] . تغابن/8.
[17] . همان، موعودِ قرآن، ص 146، به نقل از، ماذا في التاريخ، ج 3، ص 147 ـ 145.
[18] . جن/24.
[19] . موعود قرآن، به نقل از ينابيع الموده، ص 515.
[20] . چون قصص/5، انبياء/105، نساء/59 و ……