یکم. اصل لزوم رابطه و تعامل میان کشورها در سطح عرصه بین المللی ضرورتی غیر قابل انکار می باشد زیرا کشورها در سطح بین المللی به دلیل ارتباط و پیوند عمیق و به منظور تامین نیازها و منافع در ابعاد مختلف، نیازمند تعامل و رابطه با سایر کشورها هستند و هیچ کشوری نمی تواند در سطح بین المللی و جهانی خودش را بی نیاز از ارتباط با سایر کشورها دانسته و بدون ارتباط و تعامل باسایر کشورها منافع ملی خود را تامین کند و نیازهای خود را برطرف سازد . از این رو تعامل در سطح بین المللی با سایر کشورها یک ضرورت و نیاز اساسی است اما در عین حال این تعامل زمانی مفید و کارآمد خواهد بود که در یک سطح و بر پایه حفظ استقلال کشورها و احترام و منافع متقابل و بدور از هر گونه وابستگی باشد ، زیرا در غیراین صورت استقلال و هویت کشور وابسته در عرصه بین المللی خدشه دار شده و سطوح مختلف میان کشورها شکل خواهد گرفت و کشورهای قدرتمند و سلطه گر اهداف خویش را بر سایر کشورها تحمیل می کنند و به منافع ملی سایر کشورها توجهی نخواهند نمود . بر این اساس ، شعار نه شرقی و نه غربی ، جمهوری اسلامی در طول مبارزات مردمی و آغازشکل گیری انقلاب اسلامی تا به امروز سرلوحه سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی قرار گرفته است و بر پایه آن ، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نفی هر گونه سلطه جویی و سلطه پذیری ، حفظ استقلال همه جانبه و تمامیت ارضی کشور ، دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرت های سلطه گر و روابط صلح آمیز متقابل با دول غیر محارب استوار شده است . ( قانون اساسی ، اصل یکصد وپنجاه و دوم ) در حقیقت این شعار بیانگر استقلال کشور در عرصه بین المللی و نفی سلطه پذیری و وابستگی به سایر کشورها به ویژه قدرتهای شرق و غرب است، نه به معنای نفی رابطه مثبت و بر اساس احترام متقابل با سایر کشورها، به تعبیر دیگر هدف از شعار نه شرقی ، نه غربی ، نفی سلطه بیگانه است نه گسستن رشته ارتباط با دیگر کشورها . ( روح الله رمضانی ، چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ، ترجمه علیرضا طیب ، تهران : نشر نی ، 1380، ص 70) اصل نه شرقی و نه غربی جمهوری اسلامی به معنای نفی سلطه و حاکمیت سیاسی و مکتبی شرق و غرب و برقراری حاکمیت و ولایت نظام اسلامی بر جامعه است . ( منوچهر محمدی ، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ، تهران : نشر دادگستر ، 1377، ص 39 ) چنانکه مقام معظم رهبری فرمودند : خطوط اصلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی که پایه عمده آن ، اصل نه شرقی و نه غربی است تغییر نیافته و هرگز هم قابل تغییر نیست … اصل نه شرقی ، نه غربی ، به معنای عدم تسلیم در برابر افزون خواهی مستکبرانه و مقابله جدی با دست اندازی به منافع امت اسلامی است ( منشور دولت اسلامی ، بازخوانی مواضع و انتظارات مقام معظم رهبری از قوه مجریه ، دفتر جریان شناسی تاریخ معاصر ، قم: همای غدیر ، 1384، ص 188) بنابر این معنای شعار نه شرقی و نه غربی نفی سلطه و وابستگی است و این به معنای نفی رابطه بر اساس احترام متقابل و با رعایت اصل استقلال کشور نمی باشد . با توجه به این مقدمه در پاسخ به سوال شما باید بگوییم نظام جمهوری اسلامی بر اساس احترام متقابل , و در راستای مصالح و منافع ملی خویش , خواستار برقراری و گسترش روابط با تمامی کشورها از جمله کشورهای شرقی مانند روسیه و چین است و اگر با امریکا و رژیم صهیونیستی رابطه ندارد به دلیل ماهیت استکباری وسلطه جویانه و خوی تجاوز طلبی آنان است که امکان ایجاد و برقراری رابطه بر اساس احترام متقابل را مخدوش می سازد . این در حالی است که کشورهای شرقی از جمله روسیه و چین چنین نگرشی را در روابط با ایران نداشته و ماهیت استکباری نداشته و در صدد تحمیل خواسته ها و تمایلات خود بدون در نظر گرفتن منافع ملی کشور ما نبوده و نیستند . بنابر این اگر امروز نظام جمهوری اسلامی با کشور روسیه یا چین روابط دوستانه دارد از آنجاست که این رابطه بر اساس احترام متقابل و حفظ استقلال کشور ما و در راستای تامین منافع ملی ما شکل گرفته است و با اصل عزت و حکمت و مصلحت به عنوان چارچوب سیاست خارجی ما هماهنگ است و از آنجا که سلطه و وابستگی در کار نیست با اصل نه شرقی و نه غربی منافات نداشته و هیچ عدولی از آن صورت نگرفته است . و این گونه نیست که این رابطه یک طرفه بوده و جمهوری اسلامی به طور مطلق از اهداف این کشورها پیروی کند و وابسته به این کشورها باشد . البته بدیهی است که تمامی کشورها در روابط با یکدیگر منافع ملی خویش را در نظر گرفته و در راستای آن به تعامل با سایر کشورها می پردازند . اما آنچه مهم است این است که این رابطه و تعامل از حالت رابطه به وابستگی و سلطه یک طرف بر طرف دیگر نیانجامد , و تعامل ایران با کشورهایی همچون روسیه و چین در این چارچوب قابل ارزیابی است.
روسیه یکی از کشورهای دنیاست که جمهوری اسلامی ایران با لحاظ اصول سیاست خارجی خود که در سه اصل عزت ، حکمت و مصلحت خلاصه شده است با آن در ارتباط بوده و هیچ گونه رابطه ای از نوع وابستگی یا اموری از این دست وجود ندارد تا اینکه بخواهیم از این روابط دست برداریم . البته ما منکر این نیستیم که روسیه نیز همچون هر کشور دیگری به دنبال تامین منافع خود بوده و روابط دوستانه آن با کشور ما نیز از سر انسان دوستی و علاقه به ایران و ایرانی نمی باشد و صرفا به دنبال تامین منافع خود بوده و هر لحظه ممکن است در این روابط تغییراتی حاصل شود ولی این بدین معنا نیست که ما باید از رابطه با این کشور اجتناب نماییم چرا که هر کشوری رابطه با کشور دیگر را به خاطر منفعت طلبی های خود برقرار می کند و در صورتی که ملاک برقراری روابط دیپلماتیک کشورها چنین چیزی باشد نباید هیچ کشوری با کشور دیگر رابطه داشته باشد . ضمن اینکه رابطه روسیه با کشور ما در شرایط حساس کنونی جهان بر خلاف کشورهای غربی از نوع روابط خصمانه و تلاش برای تحمیل دیدگاههای خود نمی باشد و به همین دلیل می توان از پتانسیل این رابطه برای ایستادگی در برابر زیاده خواهی های غرب و به ویژه آمریکا و در جهت احقاق حقوق حقه خویش استفاده نمود بدون اینکه این کشور و یا این رابطه را تبدیل به بت و غیر قابل نقد نماییم و کلیه مواضع و دیدگاه های این کشور را در عرصه جهانی تایید نماییم .
در زمینه روابط تاریخی میان ایران و روسیه نیز باید بگوییم که اگر چه سابقه روابط حاکی از ظلم های فراوان دولت روسیه به ویژه در دوران تزارها و کمونیست ها نسبت به ملت ایران می باشد اما این مسائل ، اموری هستند که نباید آنها را در روابط امروزین موثر دانست . به ویژه اینکه هر دو دوره ای که خاطره سیاهی از آنها در حافظه ملت ما بر جای مانده است و هر دو گروه حاکمی که دائما به فکر غارت و توطئه بر علیه ملت ایران بوده اند ماهیتا با دولت و نظام فعلی روسیه متفاوت هستند و به همین دلیل امروزه به جای نگاه به گذشته باید مصالح و منافع امروز و فردای کشور خود را در نظر گرفته و با رعایت اصول و مبانی سیاست خارجه نظام خود به تنظیم روابط با کشورها بپردازیم که بر این اساس هیچ منعی از برقراری روابط دوستانه و در عین حال هوشیاری از روند این روابط وجود ندارد .
به هر حال ما مسئول عملکرد روس ها نبوده و در صدد توجیه اقدامات آنها در سطح داخلی و خارجی نیستیم و صرفا بر اساس مصالح و منافع کشور خود به روابط دیپلماتیک با آنها اقدام نموده ایم همانگونه که با دیگر کشورهای مشروع دنیا بر اساس همین امور رابطه داریم و در عین حال هوشیاری خود را در مقابل توطئه های احتمالی هر کشوری حتی روسیه بر علیه منافع و مصالح ملی کشورمان حفظ می کنیم .