امام صادق علیه السلام فرمود: همانا علی بن ابی طالب در اواخر عمر خود در شبانه روز هزار رکعت نماز می خواند. ( بحار الانوار، ج 41، ص 17- 24)
شاید بهترین جواب را مرحوم علامه امینی در کتاب شریف الغدیر خود داده باشد ایشان در این کتاب می فرمایند: (مردم در اجرای احکام الهی متفاوتند و نسبت به تواناییهایشان اعمال را انجام می دهند و از این گونه افراد که در شبانه روز صدها رکعت نماز می خوانند بسیارند مانند:) … بعضی دیگر هر کدام سیصد رکعت می خواندند مانند: پیشوای حنبلیها احمد ابن حنبل متوفی در سال 241. و ابو قاسم جنید قواریری متوفی در سال 298. و حافظ عبد الغنی مقدسی متوفی در سال 600.
و برخی دیگر هر کدام چهار صد رکعت، امثال: بشر ابن مفضل و قاشی متوفی در سال 187. و پیشوای حنیفها ابو حنیفه نعمان متوفی در سال 150. و ابو قلابه عبد الملک ابن محمد متوفی در سال 276. و ام طلق نیز چهار صد رکعت نماز و از قرآن هر چه می خواست می خواند.
و جمعی دیگر پانصد رکعت نماز می خواندند، مانند: بشر ابن منصوری بصری متوفی در سال 180 ، و سمنون ابن حمزه متوفی در سال 298
و گروهی دیگر، ششصد رکعت نماز می خواندند، مانند:حارث بن یزید حضرمی متوفی در سال 130، و حسین ابن فضل کوفی متوفی در سال 282، و علی ابن علی ابن النجاد ابی اسماعیل بصری
و بعضی دیگر هفتصد رکعت نماز می خواندند، مانند: اسود ابن یزید زید نخعی متوفی در سال 75، عبد الرحمن ابن اسود متوفی در سال 98
( مرحوم علامه در ادامه می فرماید:) خود آنان در شرح حال بسیاری از رجال اهل سنت نقل کرده اند که آنان در شبانه روز و یا تنها در روز هزار رکعت نماز می خواندند و این را از فضائل آنان بشمار آورده اند و از آن جمله است: 1 – مره ابن شراحیل همدانی متوفی در سال 76 چنانکه گفته شده در هر شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده.
2- عبد الرحمان ابن ابان ابن عثمان ابن عفان در هر روز هزار رکعت نماز می خوانده است.
3- ترمذی درباره عمیر ابن هانی ابو الولید الدمشقی تابعی می نویسد او در هر روز هزار رکعت نماز و صد هزار تسبیح می گفته است و محمد عبد الحی انصاری حنفی در اقامه الحجه صفحه 7 نیز چنین آورده است، ولی در تهذیب التهذیب جلد 8 صفحه 150 آمده است که او هر روز هزار سجده می کرده و صد هزار تسبیح می گفته است.
4- علی ابن عبد الله عباسی متوفی در سال 117 ه در هر روز و یا در شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده است.
5- میمون ابن مهران الرقی متوفی 117 ه که از علماء الجزیره بوده است در مدت هفده روز هفده هزار رکعت نماز خوانده است.
6- بلال ابن اسعد اشعری متوفی 120 ه در شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده است.
7- عامر ابن عبد الله اسدی مدنی بر خود فرض کرده بود که در هر روز هزار رکعت نماز بخواند.
8 – مصعب ابن ثابت ابن عبد الله ابن زبیر متوفی در سنه 157 در هر شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده است.
9- ابو السائب مخزومی در هر شبانه روز هزار رکعت نماز می خواند است.
10- سلیمانان که قیس گفته است: در هر شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده تا آنکه زمین گیر شده در آن وقت نشسته هزار رکعت نماز می خوانده است.
11- کهمس ابن حسن ابو عبد الله الدعاء در شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده است.
12- محمد ابن حفیف الشیرازی ابو عبد الله متوفی در سال 371 چه بسا از صبح تا عصر هزار رکعت نماز می خوانده است.
13- ابو حنیفه پیشوای حنفی ها در هر شب سیصد رکعت نماز می خوانده است. و روزی از راهی می گذشت شنید که زنی به زن دیگری می گوید که: این مرد هر شب پانصد رکعت نماز می خواند، و او بعد از این همان پانصد رکعت نماز را در هر شبی می خواند و روزی دیگر از میان جمعی از بچه ها می گذشت که برخی از آنها به برخی دیگر گفتند: این مرد در هر شب هزار رکعت نماز می خواند و شب را نمی خوابد.
ابو حنیفه می گوید از این ساعت تصمیم گرفتم شب ها هزار رکعت نماز بخوانم و اصلا نخوابم
14 – رابعه عدویه شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده است.
و ما هم اکنون از یارانمان، کسانی را می شناسیم که گاهی در شب و گاهی در شبانه روز در کمتر از هفت ساعت، هزار رکعت نماز کامل می خوانند بدون اینکه چیزی از آن بکاهند، بر خلاف پندار ابن تیمیه که می پنداشته محال است .
بنابر این بجا آوردن هزار رکعت نماز در شبانه روز هیچ گاه تمام وقت آن را اشغال نمی کند و نیازمند به مصرف تمام وقت و یا نصف آن نیست و چنین کاری مخالف با سنت پیامبر نیز نمی باشد، بلکه عین سنت است و عمل علماء و اولیاء نیز را تایید کرده. پس هر که می خواهد از نماز زیاد و یا کم بجا آورد… ( ترجمه الغدیر، علامه امینی، ج 9، ص 63 به بعد). قابل ذکر است که خود مرحوم علامه مکرر این عمل را انجام داده بود و در یک شب هزار رکعت نماز را در کنار قبر امام رضا (علیه السلام) بجا آورده بود.
رابعا: نماز مستحبی را می توان به هر شکل خواند یعنی نشسته یا خوابیده یا حتی در حال راه رفتن هم می توان به جا آورد و لذا در این صورت خواندن هزار رکعت کار عجیبی نیست.
3-برای آگاهی بیشتر به مطلب ذیل توجه کنید :
در یک تحقیق میدانی و پس از انجام آزمون های متعدد نتایج ذیل به دست آمد:
1- خواندن (سریع) هر رکعت نماز در افراد عادی حدودا 35 ثانیه بیشتر طول نمی کشد.(35*1000|60=583 دقیقه که حدودا معادل 9 ساعت و چهل و پنج دقیقه می شود)
2- خواندن (سریع) هر رکعت نماز در افرادی که مقید به خواندن نماز هستند حدودا 25 ثانیه طول می کشد.(25*1000|60=416 دقیقه که حدودا معادل 6 ساعت و پنجاه دقیقه می شود)
3. در افراد عرب زبان (به دلیل آنکه زیان مادری آنان است و از لحاظ گویشی بر الفاظ مسلط هستند) این زمان به راحتی به کمتر از 20 ثانیه نیز می رسد.(20*1000|60=334 دقیقه که حدودا معادل 5 ساعت و نیم می شود).
علی رغم نکات فوق لازم است بدانید در نمازهای مستحب می توان برخی مستحبات یا اذکار نماز را کوتاه کرد (مثلا قنوت را نخواند یا به هنگام تشهد برخی سلام های نماز – و السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته- السلام علینا و علی عباده الله الصالحین- را نخواند…) که در این صورت باز نیز مدت زمان نماز کوتاه خواهد شد.
به علاوه جالب است بدانید: سایر ائمه ما نیز در اقتدا به امیرالمومنین(ع) و برای رد استبعاد چنین شبهه ای اقدام به چنین کاری کرده اند به عنوان مثال:
نقل شده که امام رضا(ع) به عنوان تشکر از شاعری به نام دعبل لباسش را به وی داد و فرمود: این لباس است که هزار شب و هر شب هزار رکعت در آن نماز خوائده ام.(1)
همچنین از امام سجاد علیه السلام نقل شده که ایشان نیز گاه شبی هزار رکعت نماز می خواند و بسیار اتفاق می افتاد که ایشان در هر شبانه روز هزار رکعت نماز میخواند.(2)
به غیر از ائمه اطهار افراد عادی بسیاری نیز گاه ضمن بیدار ماندن در تمام شب اقدام به خواندن هزار رکعت نماز می کردند که اسامی آنان در تاریخ آمده است. (در میان علمای اهل سنت نیز نام افرادی دیده می شود که برای اثبات شدنی بودن این مسئله گاه اقدام به چنین کاری کرده اند. به عنوان نمونه ر.ک: علامه امینی، الغدیر، بیروت، دار الکتاب العربی، چ سوم، 1387ق, ج5، ص30.)
———————————
[1] . إن الرضا علیه السلام خلع على دعبل قمیصا من خز وقال : ( صلیت فیه ألف لیلة فی کل لیلة ألف رکعة) شیخ طوسی، الامالی(قم، دار الثقافة، چ اول، 1414ق) ص359؛ محقق نراقی، مستند الشیعة، (قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث) ج4، ص322؛
[2] . شیخ مفید، ارشاد، ترجمه رسولى محلاتى (تهران، اسلامیه، چ دوم)، ج 2، ص143، باب(7) شمه از حالات حضرت على بن الحسین علیه السلام.
شاید بهترین جواب را مرحوم علامه امینی در کتاب شریف الغدیر خود داده باشد ایشان در این کتاب می فرمایند: (مردم در اجرای احکام الهی متفاوتند و نسبت به تواناییهایشان اعمال را انجام می دهند و از این گونه افراد که در شبانه روز صدها رکعت نماز می خوانند بسیارند مانند:) … بعضی دیگر هر کدام سیصد رکعت می خواندند مانند: پیشوای حنبلیها احمد ابن حنبل متوفی در سال 241. و ابو قاسم جنید قواریری متوفی در سال 298. و حافظ عبد الغنی مقدسی متوفی در سال 600.
و برخی دیگر هر کدام چهار صد رکعت، امثال: بشر ابن مفضل و قاشی متوفی در سال 187. و پیشوای حنیفها ابو حنیفه نعمان متوفی در سال 150. و ابو قلابه عبد الملک ابن محمد متوفی در سال 276. و ام طلق نیز چهار صد رکعت نماز و از قرآن هر چه می خواست می خواند.
و جمعی دیگر پانصد رکعت نماز می خواندند، مانند: بشر ابن منصوری بصری متوفی در سال 180 ، و سمنون ابن حمزه متوفی در سال 298
و گروهی دیگر، ششصد رکعت نماز می خواندند، مانند:حارث بن یزید حضرمی متوفی در سال 130، و حسین ابن فضل کوفی متوفی در سال 282، و علی ابن علی ابن النجاد ابی اسماعیل بصری
و بعضی دیگر هفتصد رکعت نماز می خواندند، مانند: اسود ابن یزید زید نخعی متوفی در سال 75، عبد الرحمن ابن اسود متوفی در سال 98
( مرحوم علامه در ادامه می فرماید:) خود آنان در شرح حال بسیاری از رجال اهل سنت نقل کرده اند که آنان در شبانه روز و یا تنها در روز هزار رکعت نماز می خواندند و این را از فضائل آنان بشمار آورده اند و از آن جمله است: 1 – مره ابن شراحیل همدانی متوفی در سال 76 چنانکه گفته شده در هر شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده.
2- عبد الرحمان ابن ابان ابن عثمان ابن عفان در هر روز هزار رکعت نماز می خوانده است.
3- ترمذی درباره عمیر ابن هانی ابو الولید الدمشقی تابعی می نویسد او در هر روز هزار رکعت نماز و صد هزار تسبیح می گفته است و محمد عبد الحی انصاری حنفی در اقامه الحجه صفحه 7 نیز چنین آورده است، ولی در تهذیب التهذیب جلد 8 صفحه 150 آمده است که او هر روز هزار سجده می کرده و صد هزار تسبیح می گفته است.
4- علی ابن عبد الله عباسی متوفی در سال 117 ه در هر روز و یا در شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده است.
5- میمون ابن مهران الرقی متوفی 117 ه که از علماء الجزیره بوده است در مدت هفده روز هفده هزار رکعت نماز خوانده است.
6- بلال ابن اسعد اشعری متوفی 120 ه در شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده است.
7- عامر ابن عبد الله اسدی مدنی بر خود فرض کرده بود که در هر روز هزار رکعت نماز بخواند.
8 – مصعب ابن ثابت ابن عبد الله ابن زبیر متوفی در سنه 157 در هر شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده است.
9- ابو السائب مخزومی در هر شبانه روز هزار رکعت نماز می خواند است.
10- سلیمانان که قیس گفته است: در هر شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده تا آنکه زمین گیر شده در آن وقت نشسته هزار رکعت نماز می خوانده است.
11- کهمس ابن حسن ابو عبد الله الدعاء در شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده است.
12- محمد ابن حفیف الشیرازی ابو عبد الله متوفی در سال 371 چه بسا از صبح تا عصر هزار رکعت نماز می خوانده است.
13- ابو حنیفه پیشوای حنفی ها در هر شب سیصد رکعت نماز می خوانده است. و روزی از راهی می گذشت شنید که زنی به زن دیگری می گوید که: این مرد هر شب پانصد رکعت نماز می خواند، و او بعد از این همان پانصد رکعت نماز را در هر شبی می خواند و روزی دیگر از میان جمعی از بچه ها می گذشت که برخی از آنها به برخی دیگر گفتند: این مرد در هر شب هزار رکعت نماز می خواند و شب را نمی خوابد.
ابو حنیفه می گوید از این ساعت تصمیم گرفتم شب ها هزار رکعت نماز بخوانم و اصلا نخوابم
14 – رابعه عدویه شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده است.
و ما هم اکنون از یارانمان، کسانی را می شناسیم که گاهی در شب و گاهی در شبانه روز در کمتر از هفت ساعت، هزار رکعت نماز کامل می خوانند بدون اینکه چیزی از آن بکاهند، بر خلاف پندار ابن تیمیه که می پنداشته محال است .
بنابر این بجا آوردن هزار رکعت نماز در شبانه روز هیچ گاه تمام وقت آن را اشغال نمی کند و نیازمند به مصرف تمام وقت و یا نصف آن نیست و چنین کاری مخالف با سنت پیامبر نیز نمی باشد، بلکه عین سنت است و عمل علماء و اولیاء نیز را تایید کرده. پس هر که می خواهد از نماز زیاد و یا کم بجا آورد… ( ترجمه الغدیر، علامه امینی، ج 9، ص 63 به بعد). قابل ذکر است که خود مرحوم علامه مکرر این عمل را انجام داده بود و در یک شب هزار رکعت نماز را در کنار قبر امام رضا (علیه السلام) بجا آورده بود.
رابعا: نماز مستحبی را می توان به هر شکل خواند یعنی نشسته یا خوابیده یا حتی در حال راه رفتن هم می توان به جا آورد و لذا در این صورت خواندن هزار رکعت کار عجیبی نیست.
3-برای آگاهی بیشتر به مطلب ذیل توجه کنید :
در یک تحقیق میدانی و پس از انجام آزمون های متعدد نتایج ذیل به دست آمد:
1- خواندن (سریع) هر رکعت نماز در افراد عادی حدودا 35 ثانیه بیشتر طول نمی کشد.(35*1000|60=583 دقیقه که حدودا معادل 9 ساعت و چهل و پنج دقیقه می شود)
2- خواندن (سریع) هر رکعت نماز در افرادی که مقید به خواندن نماز هستند حدودا 25 ثانیه طول می کشد.(25*1000|60=416 دقیقه که حدودا معادل 6 ساعت و پنجاه دقیقه می شود)
3. در افراد عرب زبان (به دلیل آنکه زیان مادری آنان است و از لحاظ گویشی بر الفاظ مسلط هستند) این زمان به راحتی به کمتر از 20 ثانیه نیز می رسد.(20*1000|60=334 دقیقه که حدودا معادل 5 ساعت و نیم می شود).
علی رغم نکات فوق لازم است بدانید در نمازهای مستحب می توان برخی مستحبات یا اذکار نماز را کوتاه کرد (مثلا قنوت را نخواند یا به هنگام تشهد برخی سلام های نماز – و السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته- السلام علینا و علی عباده الله الصالحین- را نخواند…) که در این صورت باز نیز مدت زمان نماز کوتاه خواهد شد.
به علاوه جالب است بدانید: سایر ائمه ما نیز در اقتدا به امیرالمومنین(ع) و برای رد استبعاد چنین شبهه ای اقدام به چنین کاری کرده اند به عنوان مثال:
نقل شده که امام رضا(ع) به عنوان تشکر از شاعری به نام دعبل لباسش را به وی داد و فرمود: این لباس است که هزار شب و هر شب هزار رکعت در آن نماز خوائده ام.(1)
همچنین از امام سجاد علیه السلام نقل شده که ایشان نیز گاه شبی هزار رکعت نماز می خواند و بسیار اتفاق می افتاد که ایشان در هر شبانه روز هزار رکعت نماز میخواند.(2)
به غیر از ائمه اطهار افراد عادی بسیاری نیز گاه ضمن بیدار ماندن در تمام شب اقدام به خواندن هزار رکعت نماز می کردند که اسامی آنان در تاریخ آمده است. (در میان علمای اهل سنت نیز نام افرادی دیده می شود که برای اثبات شدنی بودن این مسئله گاه اقدام به چنین کاری کرده اند. به عنوان نمونه ر.ک: علامه امینی، الغدیر، بیروت، دار الکتاب العربی، چ سوم، 1387ق, ج5، ص30.)
———————————
[1] . إن الرضا علیه السلام خلع على دعبل قمیصا من خز وقال : ( صلیت فیه ألف لیلة فی کل لیلة ألف رکعة) شیخ طوسی، الامالی(قم، دار الثقافة، چ اول، 1414ق) ص359؛ محقق نراقی، مستند الشیعة، (قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث) ج4، ص322؛
[2] . شیخ مفید، ارشاد، ترجمه رسولى محلاتى (تهران، اسلامیه، چ دوم)، ج 2، ص143، باب(7) شمه از حالات حضرت على بن الحسین علیه السلام.