دیّان از صفات جمالیه خداوند متعال است، یا صفات جلالیه؟

کلمه «دیّان» از ریشه «دین» به معنای جزا و کیفر دادن آمده است. بنابر این معنای کلمه دیان جزا و کیفر دهنده است.[1] البته گاهی در معنای ملازم با معنای کیفر دهنده؛ مانند قاهر[2] یا سیاستمدار[3] نیز به کار می‌رود.
در هر صورت به نظر می‌رسد دیّان از صفات فعل است؛ زیرا از رابطه بین خداوند و مخلوق انتزاع می‌شود؛ لذا نه صفت جلال است و نه صفت جمال؛ زیرا جلال و جمال از صفات ذات هستند.
 توضیح این‌که صفاتى که به خداى متعال نسبت داده مى‏ شود یا مفاهیمى است که از ذات الهى با توجه به نوعى از کمال وجودى انتزاع مى‏شود؛ مانند علم، قدرت، حیات. و یا مفاهیمى است که عقل از مقایسه بین ذات الهى و مخلوقاتش با توجه به نوعى رابطه وجودى انتزاع مى‏کند؛ مانند خالقیت و ربوبیت. دسته اول را صفات ذاتیه و دسته دوم را صفات فعلیه مى‏نامند.[4]
اما مقصود از صفات جمال، صفاتى است که از کمالات موجود در مرحله ذات حکایت مى‌کنند و مقصود از صفات جلال، صفاتى است که از تنزیه ذات از نقایص خبر می‌دهند. در حقیقت صفات جمال، نشانه کمال و زیبایى است، و صفات جلال نشانه برتر بودن خدا از اتصاف به کاستى. صفات جمال؛ مانند علم، قدرت، حیات و … و صفات سلبى یا جلال؛ مانند پیراستگى از جسم، جوهر، عرض و … .[5]
البته ممکن است صفات فعل را به صفات ذات بر گشت داد؛ به این معنا که صفت فعل را به لحاظ وجود مبدأ آن در ذات خداوند نگریست،[6] در این صورت می‌توان گفت دیّان از صفات جمال است.

---