کشیدگی و پارگی رباط اغلب برای ورزشکاران روی می‌دهد ولی افراد عادی نیز از این اتفاق و پیامدهای ناخوشایند بعدی آن در امان نیستند، در ابتدا به تعریف کشیدگی رباط و علائم و درمان آن می‌پردازیم و در ادامه همین روند را برای توضیح پارگی رباط نیز خواهیم داشت.

رباط چیست؟

رباط‌ها رشته‌های کوچک از بافت های فیبروزی انعطاف پذیر و در عین حال سختی هستند که باعث اتصال استخوان‌ها به بدن می‌شوند. رباط‌ها بیش‌تر استخوان‌های بدن را به هم متصل می‌کنند. عملکرد رباط در نهایت باعث می‌شود که که مقدار حرکت بین استخوان‌ها به شکل خاصی محدود شود. 
 

کشیدگی رباط چیست؟

کشیدگی رباط (sprain) در واقع کشیدگی یا پارگی رباط است. رباط‌ها بندهای سختی از جنس بافت فیبروز است که دو استخوان را به مفصل متصل می‌کند. بیش‌ترین نوع کشیدگی رباط‌ها در مچ پا رخ می‌دهد. 

درمان‌های اولیه شامل استراحت، گذاشتن یخ، کمپرس و بالابردن منطقه آسیب دیده است. کشیدگی رباط در موارد خفیف با موفقیت در خانه قابل درمان است.

اما در موارد شدیدتر کشیدگی رباط‌ها، برای اصلاح پارگی رباط‌ها از جراحی کمک گرفته می‌شود. 

تفاوت کشیدگی رباط‌ها و کشیدگی ماهیچه‌ای (strain) این است که در کشیدگی رباطی، بندی که دو استخوان را به هم متصل می‌کند دچار آسیب دیدگی می‌شود. اما در کشیدگی ماهیچه‌ای یک عضله و یا بافتی که عضله را به استخوان متصل می‌کند دچار آسیب دیدگی می‌شود. 

سه حرکت اصلی وجود دارد که بر رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی فشار وارد می‌سازد، این حرکات عبارتند از:

* پیچش رباط زانو
* کشیدگی و باز شدن بیش از حد  رباط زانو
* حرکت ساق پا بر روی استخوان ران

هنگامی که شدت هر یک از این حرکات (و یا ترکیبی از آنها) بیش از حد و فراتر از تحمل رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی باشد، ممکن است پارگی رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی رخ دهد. از میان این حرکات، چرخیدن زانو شایع‌ترین علت درد زانو و پارگی رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی است.
 

علت‌ها و عوامل آسیب رباط صلیبی قدامی

پارگی رباط صلیبی قدامی اغلب در ورزش‌های پربرخورد و یا ورزش‌هایی رخ می‌دهد که نیاز به تغییر جهت سریع (چرخش) دارند. این ورزش‌ها عبارتند از: فوتبال، نت‌بال، بسکتبال و اسکی در سراشیبی سبک. مکانیسم معمول آسیب برای پارگی رباط صلیبی قدامی، یک حرکت پیچش (تغییر جهت) هنگام تحمل وزن بدن، به ویژه هنگام فرود آمدن از پرش و یا تصادف است که زانو را مجبور به خم شدن در خلاف جهت می‌کند. (مانند سقوط بازیکن بر قسمت خارجی زانو). گاهی اوقات آسیب رباط صلیبی قدامی ممکن است در طی کاهش سرعت ناگهانی در هنگام دویدن رخ دهد.
 

علت‌ها و عوامل پارگی رباط صلیبی خلفی

پارگی رباط صلیبی خلفی اغلب در ورزش‌های پربرخورد یا ورزش‌هایی رخ می‌دهد که نیاز به تغییر جهت سریع دارند. این ورزش‌ها عبارتند از: فوتبال، نت‌بال، بسکتبال و اسکی بر سراشیبی. مکانیسم معمول آسیب پارگی رباط صلیبی خلفی، ناشی از یک نیروی اتساع و باز شدن شدید است (به عنوان مثال هنگامی که یک بازیکن با جلوی زانو به زمین می‌خورد و باعث راست شدن بیش از حد زانو و رباط زانو می‌شود) و یا به دلیل یک ضربه مستقیم به جلوی استخوان ساق پا در حالی که رباط زانو در موقعیت خمیده قرار دارد. گاهی اوقات پارگی رباط صلیبی خلفی ممکن است درطی حرکت چرخش زانو، به خصوص هنگام فرود آمدن از پرش رخ دهد.

علائم کشیدگی رباط 

علائم و نشانه‌ها بسته به شدت آسیب بسیار متفاوت بوده و شامل: 

* درد 
* ورم 
* کبودی 
* محدود شدن توان حرکتی در منطقه آسیب دیده 
* شنیدن و احساس ترکیدگی در مفصل در زمان آسیب دیدگی 
 

چه زمانی برای کشیدگی رباط باید به پزشک مراجعه کرد؟ 

کشیدگی رباطی در موارد خفیف در خانه درمان می‌شود. اما جراحتی که باعث کشیدگی رباط می‌شود، می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی‌تر همچون شکستگی می‌شود. در صورت تجربه‌ی موارد زیر، حتماً به پزشک مراجعه کنید:

* نداشتن توان حرکتی و یا تحمل نکردن فشار وزن روی مفصل آسیب دیده 
* احساس درد مستقیم روی استخوان‌های مفصل آسیب دیده 
* احساس بی حسی در هر بخش از منطقه آسیب دیده 
 

علت کشیدگی رباط 

کشیدگی رباط زمانی رخ می‌دهد که به دلیل وارد آمدن فشار و استرس زیاد به مفصل رباط بیش از حد کشیده و یا پاره می‌شود. کشیدگی رباط معمولاً در شرایط زیر رخ می‌دهد:

مچ پا: پیاده روی یا ورزش کردن روی یک سطح ناهموار و یا فرود نادرست بعد از پریدن 

زانو: چرخیدن حول محول مفصل زانو در یک فعالیت ورزشی 

مچ دست: افتادن روی دست یا بیش از حد کشیده شدن مچ دست 

انگشت شست دست: آسیب و جراحت در حین انجام اسکی و یا بیش از حد کشیده شدن در انجام حرکات ورزشی مانند تنیس 

کودکان مناطق بافتی نرم تری به نام پلاک رشد (growth plates) در نزدیکی انتهای استخوان‌های خود دارند. رباط‌های اطراف مفصل غالباً قوی‌تر از پلاک‌های رشد هستند و به همین دلیل کودکان بیش‌تر از کشیدگی رباط به شکستگی استخوان دچار می‌شوند. 
 

عوامل خطر ساز که باعث کشیدگی رباط می‌شوند

عواملی که فرد را مستعد کشیدگی رباط می‌کند، شامل: 

شرایط محیطی: سطوح ناهموار یا لیز فرد را بیش‌تر مستعد آسیب و جراحت می‌کند

خستگی: اگر عضلات خسته باشند به خوبی قادر به حمایت از مفاصل نخواهند بود. زمانی که فرد خسته باشد، احتمال تسلیم شدنش در برابر نیروهای ناشی از فشار به مفصل بیش‌تر خواهد شد. 

تجهیزات ضعیف و بد: اگر فرد از تجهیزات ورزشی نامناسب استفاده کند و یا برای مثال از کفش ورزشی غیر استاندارد استفاده کند، خطر بروز کشیدگی رباط بیش‌تر خواهد شد. 

پیشگیری از کشیدگی رباط

انجام فعالیت‌های منظم ورزشی، روی آوردن به بدنسازی و فیتنس و یا انجام فعالیت‌های کاری به عنوان بخشی از برنامه فعالیت روزانه فیزیکی تا حد زیادی کمک می‌کند تا خطر آسیب دیدگی رباط کم‌تر شود. هدف ورزش کردن را رسیدن به تناسب اندام قرار ندهید. بلکه سعی کنید روی فرم مناسب بدنی باشید تا ورزش کنید. اگر از نظر شغلی احتمال آسیب دیدگی فرد زیاد باشد، آمادگی بدنی و انجام مرتب حرکات به پیشگیری از بروز آسیب کمک می‌کند. 

در دراز مدت با انجام فعالیت‌های ورزشی می‌توان عضلات اطراف مفصل را هم تقویت کرد. با مشورت با پزشک خود، بهترین و مناسب‌ترین حرکت ورزشی را انتخاب کنید. همچنین برای محافظت و تقویت عضلات و مفاصل باید از کفش‌های ورزشی مناسب استفاده کرد. 
 

تشخیص کشیدگی رباط 

در جریان معاینه فیزیکی، پزشک تورم و نقاط تحریک پذیر را بررسی خواهد کرد. مکان و شدت درد به تشخیص مقدار و نوع آسیب کمک می‌کند. 

رادیولوژی اشعه ایکس به تشخیص شکستگی و یا دیگر آسیب‌های استخوانی به عنوان منبع مشکل کمک می‌کند. ام آر آی هم تا حدود زیادی به تشخیص شدت آسیب کمک می‌کند. 
 

درمان کشیدگی رباط 

برای خود درمانی کشیدگی رباط باید روش RICE یعنی استراحت (rest)، یخ (ice)، کمپرس (compression) و افزایش ارتفاع (elevation) را در پیش گرفت.

استراحت: از انجام فعالیت‌هایی که باعث بروز درد، تورم و یا احساس ناراحتی می‌شوند، به شدت پرهیز کنید. اما انجام تمام فعالیت‌های فیزیکی را متوقف نکنید.

یخ: فوراً روی منطقه آسیب دیده یخ بگذارید. از پک‌های یخ و یا قطعات یخ غوطه ور در آب استفاده کنید. هر بار ۱۵ تا ۲۰ دقیقه یخ را روی منطقه آسیب دیده قرار داده و این کار را هر دو یا سه ساعت در چند روز اول بعد از آسیب دیدگی ادامه دهید

کمپرس: برای کمک به توقف تورم، منطقه آسیب دیده را با بانداژ الاستیکی محکم ببندید این کار ورم را متوقف می‌کند. پانسمان را محکم انجام ندهید، چرا که این کار جریان خون را مختل خواهد کرد‌. در صورتی که درد افزایش پیدا کرد، بانداژ را شل کنید. 

بالا نگه داشتن منطقه آسیب دیده: منطقه‌ای از بدن که دچار ضرب دیدگی شده است را به خصوص در شب بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید. با این کار جاذبه کمک می‌کند تا ورم کاهش پیدا کند.

داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن و استامینوفن تا حدود زیادی کمک کننده خواهند بود.‌ بعد از دو هفته‌ی ابتدایی، به آهستگی استفاده از منطقه آسیب دیده را آغاز کنید. منطقه آسیب دیده باید بهبود نسبی و رو به جلویی پیدا کرده باشد که توان تحمل وزن بدن و حرکت کردن بدون درد را داشته باشد‌. ریکاوری گاهی روزها و در مواردی ماه‌ها طول خواهد کشید.

فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا به حداکثر ثبات و قدرت بدنی برسد. گاهی پزشک از فرد میخواهد که منطقه آسیب دیده را با اتل یا بریس ثابت نگه دارد. برای برخی از جراحت‌ها، مانند پارگی رباط‌ها، جراحی توصیه می‌شود.

آیا می دانید پارگی رباط صلیبی بدون جراحی قابل درمان است؟

زانو بزرگترین و پیچیده ترین مفصل در بدن انسان است.علاوه بر این، مفصل زانو نقش حیاتی در حرکت های بدن دارد. رباط های زانو استخوان ران را به استخوان های پایین پا متصل می کنند. پارگی رباط زانو یا کشیدگی آن در نتیجه انجام فعالیت های ورزشی مسئله ای عادی محسوب می شود.ورزشکارانی که فعالیت های ورزشی دارای برخورد مستقیم همچون فوتبال انجام می دهند،به احتمال بیشتر با این نوع از آسیب دیدگی در ناحیه رباط پا مواجه می شوند. و بیشتر دچار پارگی رباط صلیبی زانو می شوند.
 

پارگی رباط چیست؟

آسیب رباطی در میان قهرمانان رشته‌های ورزشی مختلف بسیار شایع بوده و در هر کدام از مفاصل بدن می‌تواند رخ دهد. مفصل مچ پا و زانو معمولاً آسیب پذیر‌تر هستند، اما به خصوص در هنگام انجام حرکات ورزشی بیش‌تر آسیب می‌بینند. 

کشیدگی رباط هم زمانی رخ می‌دهد که مفصل بر اثر پارگی رباط و یا کشیدگی بیش از حد تحت فشار زیادی قرار گیرد. عمده دلیل آسیب به رباط‌های بدن کشیدگی و یا فرود آمدن به شیوه‌ای عجیب و غیر معمول روی مفصل‌های بدن است. 

بیش‌ترین مفاصلی از بدن که دچار کشیدگی می‌شوند، مفصل مچ پا و زانو هستند. این مفاصل وزن زیاد بدن را تحمل کرده و تحت فشار زیادی در انواع ورزش‌ها هستند. 

سه درجه آسیب رباطی شامل:
درجه I – پارگی رباط خفیف 
درجه II – پارگی رباط متوسط 
درجه III – پارگی رباط کامل 
 

علائم پارگی رباط کدامند؟

آسیب رباطی معمولاً به علت تروما رخ می‌دهد که فشار زیادی را بالاتر از توان رباط به آن وارد می‌کند. 

* مشکلات ناشی از ضربات شدید 
* درد ناگهانی و تورم شدید 
* عدم ثبات مفصل 
* ناتوانی در راه رفتن، دویدن و تحمل وزن بدن 

آیا رباط آسیب دیده به علت پارگی بهبود پیدا می‌کند؟

بله، رباط‌ها یک منبع تامین خون دارند و در بسیاری از موارد بهبود پیدا می‌کنند. برای اینکه بهبودی به صورت طبیعی رخ دهد، شما باید از بیش از حد کشیده شدن و در هم پاشیدگی رباط جلوگیری کرده و به این طریق از رباط آسیب دیده محافظت کنید. در غیر این صورت ناحیه مصدوم آسیب پذیر باقی مانده و آماده جراحت تازه‌تر خواهد شد. برای محافظت از رباط، از وسایل خاصی مانند بریس و یا روش‌های مخصوصی مانند بستن و یا کاهش وزن وارده به آن استفاده می‌شود. دوره طبیعی ارتوپدی برای بهبودی رباط دست کم یک دوره ۶ ماهه است.

بسیار مهم است که زمانی که فرد دوباره فعالیت‌های ورزشی را از سر می‌گیرد، به آهستگی دامنه حرکتی خود را افزایش دهد تا مفصل بیش از حد تحت فشار قرار نگیرد و یا به یکباره به میزان زیادی حرکت نکند. در این زمان لازم است که توان و قدرت عضلات هم بیش‌تر شود تا فرد بتواند توان حرکتی خود را باز یابد. 

در مدت زمانی که رباط آسیب دیده در حال بهبود است، فیزیوتراپیست بهترین شخص برای دادن اطلاعات لازم در این زمینه و دادن تمرینات ورزشی مناسب با وضعیت فرد است.
 

مدت زمان بهبود رباط آسیب دیده چه‌قدر است؟

درمان آسیب رباط بسته به مکان و شدت متفاوت است.کشیدگی درجه یک، معمولاً طرف چند هفته بهبود پیدا می‌کند. ماکزیمم توان کشیدگی رباط بعد از ۶ هفته و بعد از بالغ شدن بافت کلاژن فیبرها به دست می آید. استراحت دادن منطقه‌ی دردناک، گذاشتن یخ روی آن ناحیه و برخی از داروهای ضد التهابی برای درمان آسیب رباطی بسیار مفید هستند.

در فیزیوتراپی برای کمک به سرعت بخشیدن به فرایند درمان، از ماساژ، تمرینات ورزشی و ابزارهای الکترونیکی استفاده می‌شود.

کشیدگی درجه ۲، ویژه تر بوده و فرد را بیش‌تر از نظر دامنه حرکتی محدود می‌کند‌.

در این مصدومیت‌ها طی مراحل اولیه بهبودی فرد باید اقدامات محافظتی شدیدی را انجام دهد. بسته به نوع آسیب رباطی، این اقدامات شامل استفاده از بریس‌های تحمل کننده وزن است. این کارها به کاهش درد کمک کرده و اجازه نمی‌دهند که رباط در حال بهبودی بیش از حد کشیده شود. در این مسیر فیزیوتراپیست و یا جراح شما را راهنمایی خواهد کرد.

بعد از یک کشیدگی درجه ۲ فرد کم کم و بعد تر اینکه مفصل کمی به ثبات رسید، می‌تواند دوباره شروع به فعالیت کند‌. در این زمان عضلات از توان و کنترل به نسبت خوبی برخوردار خواهند بود. این پروسه معمولا بسته به نوع اسیب، بین ۶ تا ۱۲ هفته ادامه خواهد داشت. در این مدت بیمار باید اقدامات درمانی لازم را تنها با مشورت با فیزیوتراپیست و جراح انجام دهد.

فیزیوتراپی در صورت کشیدگی رباط درجه ۲ بسیار اهمیت دارد. چرا که اقدامات انجام شده در این راه کمک می‌کند تا رباط و عضلات توان پیشین خود را باز یافته و از بروز دوباره مشکلات در آینده جلوگیری شود.

کشیدگی درجه ۳ بسیار جدی‌تر بوده و در صورت بروز آن برای انجام اقدامات اصلاحی اولیه باید با پزشک جراح ارتوپد مشورت کرد. اگر جراحی انجام شود، جراح و فیزیوتراپیست بلافاصله اقدامات توانبخشی را انجام خواهند داد. اگر آسیب رباطی هم به گونه‌ای باشد که نیازی به جراحی وجود نداشته باشد، باید اقداماتی انجام داد که از وارد آمدن فشار زیاد به رباط جلوگیری شود. هدف درمان این است که رباط در کم‌ترین زمان ممکن و تحت استرس بسیار کم بهبود پیدا کند تا فرد بتواند هر چه سریع‌تر به زندگی طبیعی خود باز گردد.  فرد زمانی بهترین نتیجه را از فرایند درمان خود دریافت خواهد کرد که زیر نظر یک فیزیوتراپ ماهر باشد‌. 

بسته به نوع آسیب رباطی، ممکن است بین ۳ تا ۴ ماه و یا حتی تا ۱۲ ماه فرد قادر نباشد که به توان صد در صدی حرکت خود بازگردد. اگر آسیب بسیار شدیدتر باشد این فرایند ممکن است بیش از این هم طول بکشد. در مورد تمام آسیب‌های درجه ۳ حتما با پزشک جراح و یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید. برای دیگر انواع کشیدگی رباط هم با پزشک عمومی خود مشورت کرده و از او کمک بخواهید.‌
 

تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت (PRP)

پلاسمای غنی شده با پلاکت (PRP) در حقیقت پلاسمای به دست آمده از بدن خود بیمار است که با پلاکت ها غنی می شود. این نوع پلاسما دارای تعداد زیادی از فاکتورهای رشد مورد نیاز برای مفصل است که می تواند فرآیند ترمیم مفصل را تسریع نماید.

هنگامی که پلاسمای غنی شده با پلاکت به مفصل تزریق می شود، می تواند به  فرآیند طبیعی ترمیم ساختارهای آسیب دیده کمک نماید. هدف از تزریق پلاسما نه تنها کاهش علائم بیماری است، بلکه علاوه بر این درمان واقعی مشکل در این فرآیند  مورد توجه قرار می گیرد. در بعضی موارد، تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت می تواند نیاز به انجام عمل جراحی یا حتی مصرف دارو را از بین ببرد.

از تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت برای ترمیم پارگی تاندون زانو، رباط ها، غضروف ها،و نیز استخوان های آسیب دیده در محل مفصل زانو و نیز درمان آرتروز استفاده می شود.برای انجام این کار، یک مقدار مشخص از خون بیمار گرفته شده و سپس در دستگاه های  سانتریفیوژ با سرعت زیاد چرخش داده می شود. به این ترتیب پلاکت های خون جدا می شود. در ادامه پلاکت جدا شده به نواحی اطراف یا نزدیک مفصل آسیب دیده تزریق می شود.پلاسمای غنی شده با پلاکت در این مرحله سه تا پنج برابر حالت عادی دارای فاکتورهای رشد است  و این پلاسما می تواند به بهبود آسیب دیدگی کمک موثر نماید. پزشک ممکن است از یک یا چند تزریق با توجه به نوع آسیب وارد شده و نیز واکنش اولیه بیمار به این روش درمانی برای بهبود شرایط آسیب دیدگی استفاده کند. علاوه بر این، پزشک ممکن است از امواج مافوق صوت و عکس برداری رادیولوژی به منظور مکان یابی دقیق محل تزریق ها استفاده کند.با توجه به اینکه پلاسمای غنی شده با پلاکت از خون خود فرد بیمار گرفته می شود،این روش درمانی کاملاً بی خطر است و ریسک مشاهده واکنش به آن صفر می باشد.
 

آماده شدن برای ملاقات با پزشک

بعد از اینکه فرد با پزشک عمومی مشورت کرد، پزشک فرد را به پزشک متخصص طب ورزشی یا جراح ارتوپد ارجاع خواهد داد.
 

بیمار چه کاری باید انجام دهد؟

بیمار باید لیستی از موارد زیر تهیه کند

– توصیف دقیق و با جزئیات علائم و نشانه‌ها 
– طلاعاتی در مورد مشکلات و بیماری‌هایی که خود بیمار، والدین و یا خواهر و برادر او به آن مبتلا بوده اند.
– داروها و مکمل‌های غذایی مصرفی
– سوالاتی که قصد پرسیدن آن‌ها را دارد
 

از پزشک چه انتظاری باید داشت؟

پزشک برخی از سوالات زیر را مطرح خواهد کرد:
 

1. در زمان بروز آسیب مشغول چه کاری بودید؟
2. آیا صدای ترکیدن و یا له شدن شنیدید؟
3. چه زمانی رخ داده است؟
4. تاکنون چه درمان‌های خانگی انجام داده‌اید؟
5. آیا پیش‌تر این بخش از بدن شما آسیب دیده است؟ 
6. قبل از این این بخش از بدن چگونه آسیب دیده است؟

منبع: سایت دکتردکتر
سایت پروفسور فروغ
سایت دکتریزدانی