رضوان

رِضوان یا رضوان الهی به معنای خشنودی و رضایت خدا از انسان، برترین نعمت بهشت است. به تعبیر علامه طباطبائی، بهشت بدون رضوان الهی، عذاب است نه نعمت. رضوان الهی از طریق اموری چون ایمان، اخلاص، اطمینان به خدا، رضایت به قضای الهی، تقوا و عبادت به دست می‌آید و از سوی دیگر، خیانت، دنیاطلبی، شهوت، کفران نعمت و تخلف از جهاد از اسباب محرومیت از رضوان الهی خواهد بود.

امام علی(ع)، رضایت بنده از قضای الهی را نشانه رضایت خدا از بنده می‌داند. شیعیان گاهی به منظور تکریم دیگران ازجمله عالمان شیعه، از تعبیر «رضوان الله تعالی علیه» به معنای «خشنودی خداوندِ بزرگ‌مرتبه بر او باد»، استفاده می‌کنند.

مفهوم‌شناسی

رضوان به معنای خشنودی و رضایت^[۱] که کاربست قرآنی و دینی آن، مختص به خدا است؛ همچون آیات «اتَّبَعُوا رِضْوانَ اللَّهِ؛ از رضاى خدا پيروى كردند»^[۲] و «رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ؛ خشنودى و رضاى خدا، (از همه اينها) برتر است»^[۳].^[۴]

سایر مشتقات ماده «رضی» در قرآن، هم درباره انسان به کار رفته هم درباره خدا؛ همچون آیات «رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ؛ هم خداوند از آنها(راستگویان) خشنود است، و هم آنها از خدا خشنودند؛»^[۵] و «أَ رَضيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الْآخِرَةِ؛ آيا به زندگى دنيا به جاى آخرت راضى شده‌‏ايد؟!»^[۶].^[۷]

رضوان و رضایت خدا -از صفات فعل خدا–^{[یادداشت ۱]} به معنای آن است که خدا با بنده خودش، معامله رضایت می‌کند و بر او رحمت می‌فرستد و نعمتش را بر او ارزانی می‌دارد؛ بی‌آن‌که انفعال نفسانی برای خدا به همراه داشته باشد.^[۸]

اهمیت رضوان الهی

مشمول رضوان الهی قرار گرفتن، برترین نعمت بهشتی^[۹] بلکه منشأ سعادت و رسیدن به تمام نعمت‌های بهشتی، معرفی شده است.^[۱۰] به تعبیر علامه طباطبائی، اگر بهشتیان از رضوان الهی برخوردار نباشند، همان بهشت برایشان عذاب خواهد بود نه نعمت.^[۱۱]

راه‌ها و موانع دستیابی به رضوان الهی

محققان با استفاده از آیات قرآن، ایمان، اخلاص، اطمینان به خدا، رضایت به قضای الهی، توکل، تقوا، عبادت، عمل صالح، نماز، خشیت، مهربانی با مومنان، تبری، صدق، سفارش کردن به نماز و زکات، انفاق و هجرت را از راه‌هایی دستیابی انسان به رضوان و رضایت الهی برشمرده‌اند.^[۱۲] از سوی دیگر، خیانت، دنیاطلبی، شهوت، فسق، نفاق، کفر، کفران نعمت و تخلف از جهاد را از اسباب محرومیت از رضوان الهی می‌دانند.^[۱۳]

از نشانه‌های رضوان الهی

در گفتار نقل شده از امام علی(ع)، از نشانه‌های رضایت خدا از بنده (رضوان الهی)، «رضایت بنده از آن چیزی است که خداوند برایش مقدر کرده است؛ چه خوشایند او و یا ناخوشایند او باشد». ^[۱۴]

کاربردهای عرفی رضوان الهی

تعبیر «رضوان الله تعالی علیه» (مخفف: رض) به معنای «خشنودی خداوندِ بزرگ‌مرتبه بر او باد»، بیشتر از سوی شیعیان برای تکریم عالمان شیعه که از دنیا رفته‌اند، به کار می‌رود؛ مثلا: شیخ مرتضی انصاری رضوان الله تعالی علیه^[۱۵] یا حاج شیخ عبدالکریم حائری رضوان الله تعالی علیه^[۱۶] یا سید مرتضی رضوان الله تعالی علیه.^[۱۷]

تعبیر «رضی الله عنه» (مخفف: رضی) به معنای «خداوند از او خشنود باد»، بیشتر از سوی اهل سنت برای احترام به صحابه استفاده می‌شود؛^[۱۸] مثلا: علی رضی الله عنه^[۱۹] یا ابن عباس رضی الله عنه.^[۲۰]

پانویس

منابع