رهبری، مطالبه گری و انتقاد از مسئولین

1. رهبری هیچگاه نقد مسئولان کشور از جمله آقایان روحانی و ظریف را نفی نکردند، آنچه را مردود شمردند، اهانت و هتک حرمت افراد است که روشن است مصداق انتقاد نبوده و دارای حرمت شرعی است . ایشان به صراحت فرمودند:« ممکن است انتقاد درستی داشته باشید، انتقاد کنید اشکالی ندارد اما انتقاد با اهانت و هتک حرمت متفاوت است اینگونه رفتارها و هتک حرمت، روش آمریکایی‌ها است که در مناظره ها و کارهای مطبوعاتی، خود را در دنیا رسوا کرده‌اند تا جایی که یک شخصیت برجسته سیاسی آنها می گوید، دنیا با هراس و تحقیر به ما نگاه می‌کند.»
(بیانات در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا؛99/8/3)
انتقاد صحیح و سازنده با اهانت و هتک حرمت بسیار متفاوت است. از اصول انتقاد سازنده، رعایت آداب و اخلاق اسلامی و پرهیز از بد زبانی، افترا، اتهام و هتک حرمت افراد است. اینکه بی درنگ مسئولان را به دلیل برخی عملکرد و اظهارات آنان، متهم به خیانت و مانند آن کنیم، صحیح نبوده و چنین برخوردی مصداق انتقاد نیست.بیان نقاط ضعف یا نقطه نظر در مورد دیدگاهها یا اشاره به عملکرد ها و تناقض در کلمات و یا موضع گیری افراد، با رعایت اخلاق و به صورت مستند و مستدل هیچ اشکالی ندارد و مخالفت با رهبری محسوب نمی شود. مقام معظم رهبری فرمودند : « یکی از این اعتراضها، اعتراض به صدا و سیما بود و اینکه بعضی می گویند اگر چنانچه صدا و سیما را نقد کنیم، بر خلاف رهبری مطلبی گفته ایم؛ چرا؟ چون رهبری رئیس صدا و سیما را معین می کند! اگر واقعاً ملاک این باشد، که آدم باید به هیچ کس اعتراض نکند؛ چون رئیس قوه قضائیه را هم رهبری انتخاب می کند، رئیس جمهور هم بعد از انتخابات، تنفیذ رهبری دارد؛ می گوید نصب کردم. پس باید به هیچ کس اعتراض نکرد. نه آقا، اولاً صدا و سیما را رهبری اداره نمی کند؛ این معلوم باشد. صدا و سیما را رئیس صدا و سیما اداره می کند. و رهبری هم در موارد زیادی اعتراضهایی دارد. همین اعتراضهایی که شما دارید، بعضی هایش یا خیلی هایش، اعتراضهای ما هم هست. احتمالاً اعتراضهای دیگری هم هست که چون برای من از جوانب مختلف گزارش می آورند – با اینکه خود من ممکن است به قدر شما تماشاچی تلویزیون یا گوش کننده ی رادیو نباشم – اطلاعاتم زیاد است. از وضع صدا و سیما اعتراضهائی هم می کنیم، اشکالاتی هم می کنیم، گاهی با آنها دعوا هم می کنیم. بالاخره آنها هم یک ضرورتهایی دارند و جواب می دهند؛ گاهی جوابشان درست است، گاهی هم نادرست است. به هر حال اعتراض هست و انتقاد شما از صدا و سیما مطلقاً به رهبری منتقل نمی شود. شما حق دارید انتقاد کنید؛ هیچ اشکالی ندارد.» (بیانات در دیدار جمعی از نخبگان علمی و دانشجویان دانشگاه ها، 87/7/7)
ایشان از انتقاد نسبت به خودشان هم استقبال کرده فرمودند:«ما که نگفتیم از ما کسی انتقاد نکند؛ ما که حرفی نداریم. من از انتقاد استقبال می‌کنم؛ از انتقاد استقبال می‌کنم. البته انتقاد هم می‌کنند. دیگر حالا جای توضیحش نیست؛ انتقاد هم هست، فراوان هست، کم هم نیست؛ بنده هم می‌گیرم، دریافت می‌کنم و انتقادها را می‌فهمم.»(بیانات در دیدار جمعی از نخبگان علمی و دانشجویان؛88/8/6)
2. حمایت و دفاع رهبری از مسئولان و دولتها به معنای تأیید مطلق اقدامات آنان و نفی انتقاد از آنان نبوده و خود ایشان بارها نسبت به اقدامات دولتهای مختلف انتقاد داشته اند. حمایت رهبری از مسئولان و دولتها به دلیل مسئولیتی است که بر عهده دارند و احترام به رأی و انتخاب مردم است.
مقام معظم رهبری در این باره فرمودند: « بنده حقیر هم به عنوان خدمتگزار از رئیس جمهور و از کلیت دولت مثل همیشه حمایت خواهم کرد . دأب بنده و قبل از من دأب امام عزیز و بزرگوار ما این بوده و هست و ان شاءاللَّه خواهد بود ما از رئیس جمهور که منتخب مردم است , حمایت می کنیم از کلیت دولت حمایت می کنیم , از حقوق و مطالبات مردم هم حمایت می کنیم .»( نماز جمعه تهران, 28/5/84)
همچنین فرمودند: « بنده همیشه از دولتها حمایت کرده ام؛ امام هم در هر برهه اى، از دولتها و رؤساى قوه مجریه و مسئولین دولتى حمایت می کردند. دلیلش هم واضح است. چون عمده بار اداره مدیریت کشور بر عهده قوه مجریه است و نظام باید از قوه مجریه، از رئیس جمهور، از مسئولین و از وزرا، حمایت کند. امام هم حمایت می کردند؛ بنده هم در دوره هاى گذشته همیشه حمایت می کردم.»( بیانات در دیدار آقای احمدی نژاد و هیئت دولت ,2/6/87)
ایشان فرمودند:«این دولت نیز مانند دولتهای قبل منتقدینی دارد، و هیچ اشکال و مانعی ندارد که برخی افراد که روش، رفتار، حرف و سیاست دولت را قبول ندارند انتقاد کنند اما انتقادها باید در چارچوب منطقی بیان شوند.خود بنده هم به دولتهای گوناگون انتقادهایی داشته‌ام و در هر موردی هم که به نظرم محل انتقاد بوده، از بیان تذکر خودداری نکرده ام، اما تذکرات را در وضعیت و با شکلی مناسب منتقل کرده ام…انتقاد نباید طوری باشد که اعتماد عمومی را از مسئولینی که مشغول به کار هستند، سلب کند و موجب بی اعتمادی عمومی شود، همچنین انتقاد نباید همراه با اهانت و روشهای خشم آلود باشد.
البته این توصیه ها دو طرفه است، و مسئولان کشور در هر سه قوه نیز باید این حدود را رعایت کنند و با منتقدینِ خود، رفتاری مناسب و بدور از تحقیر و اهانت داشته باشند، زیرا تحقیر مخالفان از سوی مسئولان، خلاف تدبیر و حکمت است.
من مردم عزیزمان را به «بی تفاوتی» و «نظارت نکردن» دعوت نمی کنم بلکه آنها را به اهتمام در مسائل کشور فرا می‌خوانم، و اصرار دارم که برخوردها چه از سوی مردم و چه از سوی مسئولان، تخریبی و یا همراه با تحقیر و اهانت نباشد.
این که عده ای نسبت به یک مسئله مهم کشور، دلواپسی و دغدغه داشته باشند، جرم نیست و هیچ مانعی ندارد اما این نباید به معنای متهم کردن و نادیده گرفتن زحمات و خدمات باشد و از آن طرف نیز دولت و طرفداران آن، نباید کسانی را که اظهار دغدغه و دلواپسی می کنند، مورد اهانت قرار دهند.
ایشان با اشاره به روش ثابت خود در حمایت از همه دولتهای گذشته تاکید کردند: از این دولت نیز حمایت می کنم، البته چک سفید امضا هم به کسی نمی دهم، بلکه با توجه به عملکردها قضاوت و عمل خواهم کرد.»(بیانات در حرم مطهر رضوی؛94/1/1)
3. مقام معظم رهبری در ارتباط تصویری با نمایندگان تشکل‌های دانشجویی پیرامون ضرورت و اهمیت مطالبه گری از مسئولین و شکل منطقی آن می فرماید: «پرچم آرمان‌خواهی و مطالبه‌گری را زمین نگذارید..
نکته‌ی اوّل این است که مطالبه طبعاً با نوعی اعتراض همراه است. خب، بله مطالبه به معنای این است که یک نقصی وجود دارد و ما میخواهیم رفع آن نقص را مطالبه کنیم -طبعاً مطالبه این است- بنابراین با اعتراض همراه است؛ نگذارید این مطالبه‌ی شما و اعتراض شما اعتراض به نظام اسلامی تلقّی بشود؛ این مهم است؛ دشمن منتظر این است. گاهی اوقات ممکن است شما فرض کنید به مسئله‌ی بورس -مِن ‌باب مثال- اعتراض دارید یا مثلاً به مسئله‌ی پراید اعتراض دارید، اعتراض را ذکر میکنید؛ [امّا] دشمن از نحوه‌ی اعتراض شما اعتراض به نظام را تلقّی میکند یا القا میکند که این اعتراض به نظام بود؛ این را نگذارید؛ این را جدّاً مانع بشوید و نگذارید که دشمن چنین فرصتی پیدا کند که از مطالبه‌ی شما، از اعتراض شما یک چنین تلقّی‌ای به دست بیاورد یا چنین تلقّی‌ای را بتواند به مخاطب القا کند.
نکته‌ی دوّم اینکه پرچم مطالبه‌گری را اگر شما در دست داشته باشید، خوب است؛ [امّا] اگر شما این پرچم را زمین گذاشتید، کسانی ممکن است این پرچم را بردارند که هدفشان رفع مشکلات مردم نیست؛ [بلکه] هدفشان معارضه و مبارزه‌ی با اسلام و با جمهوری اسلامی و با نظام اسلامی است؛ این را نگذارید؛ یعنی این باید اتّفاق نیفتد…
نکته‌ی چهارم، [اینکه] مطالبه‌گری فقط انتقاد نیست، مطالبه‌گری فقط اعتراض نیست، اگر چه در آن، اعتراض هم وجود دارد. انتقاد در کنار پیشنهاد؛ امروز البتّه پیشنهادهایی شد، خوب هم هست، بعضی از این پیشنهادها، پیشنهادهای قابل قبولی است، بعضی هم قابل بررسی است، لکن مجموعه‌ی جوانی که این سخن را میشنوند و در این عرصه‌ها فعّال هستند توجّه کنند اینکه ما صرفاً انتقاد کنیم، صرفاً اعتراض کنیم، این کار را پیش نمیبرد، این مطلقاً فایده‌ی جدّی و ماندگاری ندارد؛ حالا ممکن است یک فواید کوچکی اوّل کار داشته باشد؛ آنچه فایده دارد عبارت است از پیشنهاد. ببینید در اسلام هم نهی از منکر با امر به معروف همراه است، نهی از منکر همان اعتراض است، امر به معروف یعنی پیشنهاد، ارائه‌ی راه حل، ارائه‌ی کاری که باید انجام بگیرد و میتواند انجام بگیرد؛ اینها با هم هستند؛ بنابراین مطالبه‌گری را حتماً با ارائه‌ی راه حل و دادن راه حلهای خوب و قابل قبول همراه کنید. و ضمناً مطالبه‌گری را با پرخاش و بدگویی هم همراه نکنید؛ خواهش من این است. »(1399/2/28)
بنابر این، مشی و شیوه رهبری کاملاً مشخص بوده و به بهانه حمایت رهبری از مسئولان و نفی اهانت و هتک حرمت، نباید انتقاد صحیح به عملکرد و مواضع مسئولان را مخالف مواضع رهبری دانست، همانگونه که در سایه انتقاد از مسئولان، نباید موازین اخلاقی و دینی را نادیده گرفت و به تضعیف و تخریب و هتک حرمت افراد پرداخت. هر دو رویکرد، رویکرد نادرست و مصداق افراط و تفریط است. رویکرد صحیح مورد تأیید رهبری، بیان انتقادها و نقطه نظرها، مطالبه گری از مسئولین با رعایت اصول و موزاین دینی و اخلاقی و در قالب انتقاد سازنده توام با راهکار و پرهیز از هر گونه اهانت و هتک حرمت افراد است.