روایت “آشی کاگا آتسواوجی” از سفر به ایران

عصراسلام: در سال ۱۳۱۳، برای شرکت در جشن هزاره فردوسی به ایران سفرکرد و مدت ۱۰ ماه در ایران ماند. در این مدت از شهرهای اصفهان، یزد، شیراز، مشهد و تهران و بسیاری شهرهای مسیر دیدار کرد. 

در بخشی از سفرنامه او آمده است:

در دکان قصابی گوشت گوسفندی شقه‌های خون‌آلود لاشه گوسفند آویخته بود. در خشکبار فروشی، انجیر خشک را به نخ کشیده و آویزان کرده و سینی بزرگی از کوه آجیل، از پسته و قیسی و تخم هندوانه و گردو گذاشته بودند. به یک نانوایی سر زدم، که داشتند در تنوری که کف آن از سنگریزه داغ پوشیده بود نان می‌پختند. این نان‌ها بزرگتر از “سن بی” ژاپن که دکان معروف “ناریتا فودو” در توکیو درست می‌کند [۱]، درمی‌آمد. 

در نانوایی ترازوی بزرگی از سقف آویخته بود.‌ دکان آهنگری را تماشا کردم که داشت با دَم آهنگری کار می‌کرد. دکان‌های دیدنی زیاد و گونه‌گون بود. ندانستم که این اهل کسب (با این بازار کم رونق) چگونه معاش خود را فراهم می‌کنند. به دکانی هم که دنگ دنگ کوفتن چیزی از آنجا به گوش می‌آمد سرک کشیدم. پیرمردی مو حنایی به زِه دستگاهی که به کمان فلزی بزرگی مانند بود (کمان حلاجی) می‌کوفت، و با این کار پنبه را می‌زد و نرم می‌کرد. این منظره به پنبه زدن و حلاجی پنبه فروشان در ژاپن شبیه بود. 

کنار گذر مردی داشت ادرار می‌کرد. شیوه و حالت او در این کار برایم دیدنی و خنده‌آور بود. روش کار او مانند آنکه در ژاپن می‌بینیم، نبود و با حالت ادرار کردن کنار راه در ژاپن فرق داشت. در ایران در مستراح سرپا، روی چال می‌نشینند و این چال چاه گودی است، چنانکه اگر در ژاپن باشد، نمی‌توانند آن را تخلیه کنند. [۲] 

با خشکی هوا در ایران و کمی باران در این جا این گونه مستراح گود خوب است و خیلی بهداشتی‌تر از آن که در ژاپن داریم. در مستراح ایرانی ظرف آبی می‌گذارند که لوله‌ای دراز چون گردن درنا دارد (آفتابه)، و پس از قضای حاجت با این آب و با دست چپ موضع را می‌شویند. برای این است که (ایرانی‌ها)دست چپ را ناپاک می‌دانند؛ روی خود را هنگام شستن  با هر دو دست آب نمی‌زنند (و آن را با دست راست می‌شویند). کاغذ در ایران ارزنده و گران‌قیمت است و آن را برای تطهیر به کار نمی‌برند.

پی‌نوشت:

[۱]سِن بِی (senbei) نوعی نان تفننی (قندی) ژاپنی است که با خمیر برنج و شکر می‌سازند و در قالب‌های مخصوص می‌پزند و به چندگونه شکل می‌دهند و مانند شیرینی بزرگی است با قطر حدود ده سانتیمتر. ناریتا فودو (Narita Fudo) دکانی بود در توکیو که سن بی آن معروف بود. 

[۲] در ژاپن چاه مستراح گود نبود و هر چند یکبار از شهرداری می‌آمدند و با نصب لوله به کمک دستگاه مکنده چاه را خالی می‌کردند. پیداست که نویسنده می‌خواهد بگوید که چاله و چاه مستراح در ایران چنان گود است که اگر در ژاپن باشد، نمی‌توانند آن‌را با این وسیله خالی کنند.‌

منبع: سفرنامه، خاطرات ایران و یادنامه آشی کاگا آتسواوجی