با توجه به اهمیت بحث لازم است که این مطلب به دقت بررسی شود لذا در این رابطه باید گفت: دو روایت وارد شده است:
روایت اول ( در مجلس یزید ( :
ثم وضع رأس الحسین ع بین یدیه و أجلس النساء خلفه لئلا ینظرون إلیه فرآه علی بن الحسین ع فلم یأکل الرءوس بعد ذلک أبدا و أما زینب فإنها لما رأته فأهوت إلى جیبها فشقت ، ثم نادت بصوت حزین یفزع القلوب ، یا حسیناه ! یا حبیب رسول الله ! یا بن مکة ومنى ! یا بن فاطمة الزهراء سیدة النساء ! یا بن محمد المصطفى . قال : فأبکت والله کل من کان ، ویزید علیه لعائن الله ساکت … ثم دعا یزید علیه اللعنة بقضیب خیزران فجعل ینکت به ثنایا الحسین علیه السلام و ..
اللهوف ـ سید بن طاووس ـ ص 178 و 179 و 180 .
…یزید، سر مبارک امام علیه السّلام را در پیش رو گذاشت و زنان را در پشت سر خود جاى داد تا چشم ایشان به سر مطهرامام حسین علیه السّلام نیفتد اما سیدالساجدین علیه السّلام چشمش بر آن سر نازنین افتاد و بعد از آن صحنه دلخراش ، دیگر تا آخر عمرش گوشت سَرِ حلال گوشتى تناول نفرمود.
وقتی زینب علیها السّلام سر مبارک برادر خود را دید از شدت ناراحتى دست در گریبان برد و آن را پاره سپس به آواز غمناک فریاد واحسیناه …. برآورد به قسمى که ناله اش دلها راخراشید.
راوى می گوید: به خدا سوگند همه آن کسانى که در مجلس یزید حضور داشتند از ناله جانسوز او به گریه و افغان افتادند و در آن حال خود آن پلید لب از گفتار فرو بست و ساکت بود … سپس یزید لعین چوب خیزران طلب کرد ( همین که چوب را به او دادند ) مکرر به دندان مبارک فرزند رسول الله صلى الله علیه و آله مى زد. و..
روایت دوم
عن خالد بن سدیر أخی حنان بن سدیر قال سئلت ابا عبد الله علیه السلام … ولا شئ فی اللطم على الخدود سوى الاستغفار والتوبة ، وقد شققن الجیوب ولطمن الخدود الفاطمیات على الحسین بن علی علیهما السلام .
تهذیب الأحکام ج8 ، ص 325 ، باب الکفارات .
خالد بن سدیرمی گوید : از امام صادق علیه السلام ( در مورد مردی که در مرگ پدر ، مادر ، برادر ، و یا یکی از نزدیکانش لباس خود را پاره کند ( گریبان چاک بزند ) ) پرسیدم ، حضرت فرمود : کسی که (در مصیبت نزدیکان خود ) به صورت خود بزند کفاره بر عهده او نیست فقط باید ( بخاطر این کارش ) توبه کند ، همانا بانوان حرم ( حسینی در کربلا ) در مصیبت حسین بن علی علیهما السلام گریبان چاک زدند و به صورت می زدند .
یک نکته در دو حدیثی که گذشت شایسته دقت است :در روایت دوم، امام علیه السلام، گریبان چاک زدن را بدون کوچکترین اشکالی به بانوان حرم نسبت داد و عمل بانوان حرم را نکوهش نکرد . پس معلوم می شود این عمل با شأن و منزلت حرم حسینی هیچ منافاتی ندارد .
و اما در مورد گریبان چاک کردن نکته‌هایی را خدمت تان عرض می‌کنیم :
شهادت امام حسین علیه السلام بزرگترین مصیبت :
اولا :‌ باید توجه کنیم، مصیبتی که در کربلا اتفاق افتاد مصیبتی ساده ومعمولی نبود و فردی که به شهادت رسید انسانی عادی و معمولی نبوده است،‌ بلکه مصیبت و گریه ها بر غم از دست دادن و شهادت حجت خدا و سید جوانان بهشت بود.
امام رضا علیه السلام در این باره می فرماید :
روز شهادت حسین ( علیه السلام ) پلک های ما را مجروح کرد و اشکهای ما را سرازیر نمود، عزیز ما را ( به ظاهر و در نظر مردم ) خوار نمود . زمین کربلا تا روز قیامت برای ما سختی و بلا را به ارث گذاشت . پس گریه کننده گان برای شخصیتی همانند حسین ، باید اشک بریزند ، زیرا که گریه برای حسین گناهان بزرگ را از بین می برد . سپس فرمود : چون ماه محرم فرا می رسید ، هیچ کس پدرم موسی بن جعفر را خندان نمی دید، تا ده روز از این ماه حزن و اندوه بر او غلبه می کرد ؛ و وقتی که روز دهم فرا می رسید ، آن روز ، روز مصیبت و غم و اندوه و گریه پدرم بود ،می فرمود : امروز روزی است که حسین علیه السلام یه شهادت رسیده است) . الأمالی ـ شیخ صدوق ـ ‌ص 190 و 191 ،‌ باب حدیث الرضا عن یوم عاشوراء ، ح 199 / 2 ؛ روضة الواعظین ـ فتال نیشابوری ـ ج1، ص210 ؛ المأتم الحسینی ـ علامه سید عبدالحسین شرف الدین الموسوی ـ ج4 ، ص 10 و 11.)
گریبان چاک زدن اختصاص به حریم حسینی ندارد
ثانیا : گریبان چاک زدن اختصاص به حریم حسینی ندارد بلکه طبق روایات، حضرت موسی علیه السلام برای حضرت هارون علیه السلام ، و زنان انصار(به محض شنیدن خبر (شایعه) شهادت پیامبر اکرم در جنگ احد ) برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، و امام حسن عسکری علیه السلام در وفات برادر بزگوار و در شهادت پدرش امام هادی علیه السلام گریبانش را چاک داد .
گریبان چاک زدن حضرت موسی در وفات حضرت هارون علیهما السلام
… عن الصادق علیه السلام وسأله عن شق الرجل ثوبه على أبیه و أمه وأخیه أو على قریب له فقال : لا بأس بشق الجیوب قد شق موسى بن عمران على أخیه هارون .
بحار الأنوار ج 79 ، ص 106 ، باب :‌ فی لطم الخدود و شق الجیوب و الثیاب و النیاحة .
خالد بن سدیرمی گوید : از امام صادق علیه السلام ( در مورد مردی که در مرگ پدر ، مادر ، برادر ، و یا یکی از نزدیکانش لباس خود را پاره کند ( گریبان چاک بزند ) ) پرسیدم ، حضرت فرمود : گریبان چاک زدن اشکالی ندارد ، همانا موسی بن عمران در وفات برادرش هارون گریبان چاک زد .
زنان انصار و گریبان چاک زدن برای پیامبر اکرم :
زنان انصار ( به محض شنیدن خبر ( شایعه ) شهادت پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله در جنگ احد) صورت های خود را خراشیدند و موهای خود را پریشان نمودند و موهای جلوی سر خود را کندند و گریبانها چاک زدند و غذا خوردن را بر خود حرام کردند . و زمانی که پیامبر را دیدند ، حضرت دعای خیر برای آنان کرد و آنها را امر نمود که خود را بپوشانند و به منزلهای خود بروند … )الکافی ج 8 ، ص 322 ، باب غزوة أحد و قصة المنهزمین ، ح 502 .)

همانطور که می بینید پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم وقتی با زنان مواجه شد برای آنان دعای خیر فرمود .
امام حسن عسکری در وفات برادر بزرگوارش محمد بن علی الهادی علیهم السلام گریبانش را پاره کرد :
حسن بن حسن افطس می گوید :‌ روزی که محمد بن علی بن محمد وفات یافته بود با عده ای از بنی هاشم برای عرض تسلیت به محضر امام هادی علیه السلام شرفیاب شدیم ، در حیاط خانه برای حضرت فرشی انداخته بودند و بانوان حرم اطراف ایشان نشسته بودند ، افرادی که با من بودند گفتند : به نظر ما به غیر از خادمین حضرت و بقیه مردم ، حدود 150 نفر از مردان آل ابی طالب و بنی هاشم و قریش اطراف امام علیه السلام جمع شده اند . در این هنگام امام هادی علیه السلام حسن بن علی علیه السلام نگاه کرد که با گریبان چاک زده وارد مجلس شد و در طرف راست امام علیه السلام ایستاد ، ما ایشان را نشناختیم ،‌ بعد از ساعتی حضرت ابوالحسن امام هادی علیه السلام به ایشان نگاه کرد و فرمود : ای فرزندم خداوند را سپاس گو ، همانا امر امامت را در تو قرار داده است ، جوان (حسن بن علی علیه السلام ) گریه کرد و خدا را سپاس گفت و کلمه استرجاع (إنا لله وإنا إلیه راجعون ) را بر زبان جاری نمود . و فرمود : ستایش خدایى را که پروردگار جهانیان است . من از خدا می خواهم که تمام نعمت ما را در بقاء حیات شما قرار دهد (خداوند عمر شما را طولانی فرماید) و ما از آنِ خدا هستیم ، و به سوى او باز مى گردیم . حسن بن حسن افطس می گوید : ما پرسیدیم این جوان کیست ؟‌ گفته شد :‌ ایشان حسن فرزند امام هادی است . سن حسن بن علی علیه السلام در آن زمان حدود 20 سال و یا بیشتر بود ، و در همان مجلس بود که ما حسن بن علی علیه السلام را شناختیم و دانستیم که امام هادی علیه السلام با آن کلامش (فقد أحدث فیک أمرا = همانا خداوند امر امامت را در تو قرار داده است ) به امامت ایشان اشاره فرمود و حسن بن علی علیه السلام را به جانشینی خود برگزید(الکافی ج 1 ، ص 326 و 327 ، حضرت 8 ، باب : الإشارة والنص على أبی محمد علیه السلام ؛ وسائل الشیعة ج 3 ، ص 273 و274 ، حدیث 3632 ، أبواب الدفن وما یناسبه ، باب 84 : باب کراهة الصیاح على المیت وشق الثوب على غیر الأب والأخ والقرابة ، وکفارة ذلک ، حدیث 3 در این باب ؛ جامع الأحادیث الشیعة‌ ج 3 ، ص 491 و 492 ، حدیث4823 ،أبواب التعزیة والتسلیة والبکاء على میت وصبر المصاب ، باب ( 8 ) حکم الصیاح والصراخ بالویل والعویل الثبور والدعاء بالذل والثکل والنوح ولطم الوجه والصدر وتصفیق الید على الید وجز الشعر ونشره وإقامة النیاحة وشق الثیاب ، حدیث 39 در این باب .)
گریبان چاک زدن امام حسن عسکری در شهادت امام هادی علیهما السلام

ابو هاشم جعفری می گوید : در تشییع جنازه امام هادی علیه السلام ، امام حسن عسکری علیه السلام در حالی که گریبان چاک زده بود بیرون آمد ، ابوعون به در نامه ای حضرت نوشت چه کسی را دیده ای و یا از کدامین امام به تو رسیده که گریبان لباسش را در چنین مصیبتی چاک بزند ؟ امام حسن عسکری علیه السلام در جواب او نوشت : ای احمق تو چه می دانی این کار چیست ؟ ( و من در مصیبت چه کسی گریبان چاک زده ام ) حضرت موسی نیز در وفات برادرش هارون علیهما السلام گریبان چاک زد .( وسائل الشیعة‌ ج 3 ، ص 274 ، حدیث 3634 ، أبواب الدفن وما یناسبه ، باب 84 : باب کراهة الصیاح على المیت وشق الثوب على غیر الأب والأخ والقرابة ، وکفارة ذلک ، حدیث 5 در این باب ؛‌ جامع الأحادیث الشیعة‌ ج 3 ، ص 490 ، حدیث4820 ،أبواب التعزیة والتسلیة والبکاء على میت وصبر المصاب ، باب ( 8 ) حکم الصیاح والصراخ بالویل والعویل الثبور والدعاء بالذل والثکل والنوح ولطم الوجه والصدر وتصفیق الید على الید وجز الشعر ونشره وإقامة النیاحة وشق الثیاب ، حدیث 36 در این باب .)
گریبان چاک زدن درمرگ یزید بن ‌عمربن‌ هبیره درسال 182 ( آخرین حاکم اموی در عراق ) :
وقتی ابن هبیره در شهر واسط به دست عباسیان کشته شد ، ابوعطاء سندی این اشعار را در رثاء او سرود :
ألا إن عینا لم تجد یوم واسط * علیک بجارى دمعها لجمود
عشیة قام النائحات وشققت * جیوب بأیدى مأتم وخدود . . .
الطبری، أبی‌جعفر محمد بن جریر(متوفی310) ، تاریخ الطبری ج4 ، ص364 ، ناشر : دار الکتب العلمیة ـ بیروت ـ ؛ ابن عساکر ، أبی القاسم علی بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله الشافعی (متوفی571) ، تاریخ مدینة دمشق وذکر فضلها وتسمیة من حلها من الأماثل ج 65 ، ص 334 ، ترجمه : یزید بن عمر بن هبیرة ، رقم : 8328 ، تحقیق : محب الدین أبی سعید عمر بن غرامة العمری ،‌ ناشر : دار الفکر – بیروت – 1995 .
همانا چشمی که روز کشته شدنت در شهر واسط برای تو اشکش جاری نشود ، خشک باد
در شب گذشته زنان نوحه خوان در عزای تو نوحه سر دادند و دستان مصیبت زده در مصیبت از دست دادن تو گریبانها چاک زدند و گونه ها خراشیدند ( یا در مصیبت تو زنان عزادار گریبانها چاک زدند و گونه ها خراشیدند ) .
گریبان چاک زدن در مرگ نووی ( یکی از علمای پرآوازه اهل سنت ) :
در مرگ نووی اشعار زیادی سروده شدکه در یکی از آن اشعار چنین آمده است :
خطب رفع من شق الجیوب له … فقد شققت جَنَانی دون قمصان
علاء الدین علی بن إبراهیم بن العطار (المتوفى724هـ) ، تحفة الطالبین فی ترجمة الإمام النووی ، ج1 ، ص20 .
( نووی ) بلند مرتبه است آنکه در مرگ او گریبانها چاک داده شود . . . من در مرگ او نه تنها گریبان بلکه قلبم را نیز چاک زدم .
فتاوای علما
ثالثا : ‌بسیاری از علما با استناد به این روایات به جواز گریبان چاک زدن در مرگ پدر یا برادر، فتوا داده اند . به این عبارات توجه کنید :
شهید اول رحمة الله علیه می فرماید :
بجز ابن ادریس حلی تمامی علمای شیعه گریبان چاک زدن را در مرگ پدر و برادر جایز می دانند زیرا امام حسن عسکری در شهادت امام هادی علیهما السلام گریبان چاک زد و بانوان حرم حسینی نیز در شهادت حسین علیه السلام گریبان چاک زدند … خالد بن سدیر می گوید :‌ از امام صادق علیه السلام ( در مورد مردی که در مرگ پدر ، مادر ، برادر ، و یا یکی از نزدیکانش لباس خود را پاره کند ( گریبان چاک بزند ) ) پرسیدم ، حضرت فرمود : گریبان چاک زدن اشکالی ندارد ، همانا موسی بن عمران در وفات برادرش هارون گریبان چاک زد .( ذکری شیعة فی احکام الشریعة ـ‌ شهید اول ـ ج2 ، ص 56 و 57 ، باب البحث الرابع : النیاحة .)
رابعا : سنت عزاداری بر مرگ عزیزان با صرف نظر از شیعیان، در بین اکثر ملل جهان با هر گرایش دینی و مذهبی که داشته اند امری رائج بوده و هست که برای پرهیز از طولانی شدن در این مختصر از آن صرف نظر می کنیم، ولی در میان مسلمانان اعم از شیعه و سنی طبق نقل، در برخی از کتابها به این رسم رائج که جنبه عاطفی هم دارد اهمیّت می داده اند.
محدثین و مورخین نوشته اند ، زنان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در عزای ایشان به سینه و صورت می زدند، و مسلمانان درعزای عبدالمؤمن و جوینی و ابن جوزی ( از علمای اهل سنت ) طبل می زدند و بازارها را تعطیل نموده و در بعضی موارد تا یک سال عزاداری نمودند .
خامسا: گریبان چاک کردن آن حضرت قطعا مقابل نامحرمان نبوده ، گو اینکه حتی می توان از زیر چادر نیز گریبان چاک کرد.