دوست گرامی. سالها است که کسی از ما سوالی به این زیبایی و عمق نپرسیده بود. این بهترین سوالی بود که تا کنون پاسخ دهی کرده ام. از شما به خاطر طرح این سوال متشکرم.
دوست عزیز ابتدا لازم است متذکر شوم که کمال انسان با دو مرحله سلوک نظری و عملی حاصل می شود و موردی که شما اشاره کرده ید مربوط به سلوک نظری است که قسمت بزرگی از مسیر سلوکی انسان را شامل می شود.
در سلوک نظری مهمترین کار تحقیق است. هدف تحقیق رسیدن به حقیقت می باشد و حقیقت سالک را به حکمت می رساند و این صفت مهمترین صفت کمالی انسان است که ریشه همه خوبی ها نیز هست.
همیشه ما ضرورت ها را بر اساس نیازها تعریف می کنیم و چون نیاز به حقیقت از ضرویات زندگی و رشد عقلانی و عرفانی انسان است، جستجوی حقیقت هم از ضروری ترین کارهایی است که باید در زندگی خود انجام دهیم.
دلیل عمده آن، وابستگی اندیشه، اعتقاد، اخلاق و رفتار فردی و اجتماعی انسان به حقیقت است، تکامل عقلانی بشر از شناخت حقیقت شروع می شود.
شناخت باطل نیز به اندازه شناخت حق برای هدایت انسان مهم است، اما این بخش از شناخت، لازمه بخش نخستین آن است و به قول معروف: یعرف الاشیاء به اضدادها. هر چیز به ضد خود شناخته می شود.
به طور کلی انسان تشنه حقیقت است و به آن نیاز دارد و با آن ساخته می شود، اما حقیقت با او فاصله دارد و برای رسیدن به آن لازم است در مسیر حقیقت جویی قرار بگیرد و سال های متمادی تلاش و مجاهده نماید تا کم کم به آن نزدیک و شاهد درک حقیقت و بلکه شهود آن باشد.
ساختار انسان به گونه ای است که باید ابتدا حق و باطل را از هم تمیز دهد و به حقانیت پی ببرد و سپس عمیقا به آن ایمان بیاورد و بعد وارد عمل شود، اکنون این عمل صالح است که صلاحیت قرب و کمال در آن هست.
تمام گمراهی های انسان به این دلیل است که باطل را نمی شناسد و کورکورانه از آن تبعیت می کند و این خود معلول عدم شناخت حقیقت است، زیرا این دو با هم شناخته می شوند.
قرآن کریم در آیات متعددی به علم که همان شناخت حقیقت است و ایمان و عمل صالح به عنوان عوامل کمال و رشد انسان اشاره می فرماید و تمامی عالمان دینی نیز همین سیستم را عامل رشد و کمال انسان معرفی کرده اند، منتهی اهل سلوک آن را در قالب دو نوع سلوک علمی و عملی ارایه کرده اند.
حقیقت مایه حیات فکری انسان است. جستجوی حقیقت دقیقا مانند جستجوی چشمه آب حیات می ماند. آدمی با حقیقت زنده و بیدار می شود، انسان با حقیقت به جاودانگی می رسد. العلماء باقون ما بقی الدهر.
یکی از نیازهای زندگی ما نیاز به باورهای دینی است و ریشه دین داری و اعتقادات دینی در شناخت انسان نسبت به حقیقت نهفته است.
همواره انبیای الهی منادی حقیقت بوده اند و اختلافی هم که میان ادیان و مذاهب حق و فرقه های باطل مشاهده می شود، ریشه در برداشت درست و نادرست آنها از حقیقت دارد.
ببینید اعتقاد به حقیقت در زندگی انسان چه نقش عظیمی دارد. اعتقاد به حقیقت مادی است که فلسفه و ایدئولوژی و تمدن مادی غرب را ساخته است و در مقابل اعتقاد به حقیقت ماورای مادی است که جهان بینی توحیدی و ایدئولوژی و تمدن دینی و اسلامی را شکل می دهد.
کسانی که برای دنیا و عالم ماده اصالت و حقیقت قایل اند، زندگی و اخلاق شان مادی می شود و سر از دنیاپرستی در می آورند و افرادی که به آخرت و روح و حقایق معنوی باور دارند، زندگی توحیدی و اخلاق الهی را برای زندگی خود انتخاب می کنند و این تفاوت بسیار بزرگی در زندگی بشر ایجاد می کند که ناشی از دو نوع برخورد با حقیقت است.
جستجوی حقیقت به ما کمک می کند که موضع خودمان را نسبت به دو جهان بینی و گرایش مادی و الهی موجود روشن کنیم و با اعتقاد و باور عمیق دست به انتخاب سرنوشت خود بزنیم.
جستجوی حقیقت به ما کمک می کند تا با باطل که ضد آن است آشنا شویم و همچنین جبهه حق و باطل را در بعد تاریخی و اجتماعی و سیاسی آن بشناسیم و موضع درستی اتخاذ کنیم و دچار انحراف نشویم.
حدود نیمی از خودسازی و سیر و سلوک انسان در مسیر تکامل، فکری و نظری و در جستجوی حقیقت و با هدف شناخت حق و باطل سپری می شود.
روش تحقیق و سلوک نظری:
البته تحقیق به معنای عام آن شامل تمام فعالیت های مطالعاتی و فکری و تحقیقی و تالیفی و علم آموزی و سوال کردن می شود و هدف تمامی این فعالیت ها رسیدن به حقیقت و حکمت است.
سیر مطالعاتی یکی از روش های تحقیق و رسیدن به حقیقت است که گاهی شخصیت محور است و گاهی موضوع محور و گاهی سوال محور که پیشنهاد ما تحقیق سوال محور است.
در این زمینه گفتنی است هر علمی در حقیقت پاسخ گوی سوالاتی است که در زمینه موضوع آن علم مطرح است بنابراین یکی از راه های تحقیق در زمینه علوم مختلف یافتن سوالات آن علم و موضوع و پاسخ دهی مستند و مستدل به آن است. مثلا سوالات مربوط به انسان شناسی را بیابید و پاسخ بدهید با این تلاش علمی و تحقیقی تسلط بسیار خوبی به این علم خواهید یافت. البته لازم است با عالم و استادی در ارتباط باشید و پاسخ های خود را به ایشان ارایه دهید تا مورد ارزیابی و تایید علمی قرار بگیرد.
روش ساده این کار هم این است که در زمینه آن سوال و موضوع چندین مقاله از اینترنت دانلود و مطالعه کنید و یا به کتاب های مربوطه مراجعه نمایید و از میان آنها پاسخ عالمانه ای را برای آن سوال نتظیم نمایید.
برای شروع بهترین حوزه تحقیق در انسان شناسی است که همان معرفت نفس است و باعث می شود انسان به استعداد و توانایی های شگفت خود آشنا شود و با خودسازی برای شکوفایی آن همت گمارد.
حوزه های حق و باطل!
شناخت حق و باطل معیار اصلی کمال عقلی انسان و نشانه بلوغ فکری و علمی اهل راه است. البته حق و باطل در هر حوزه ای از علوم و عرصه های زندگی انسان نمودهای متفاوتی دارد.
در فلسفه بحث از هستی و نیستی می شود. چه چیزهایی هست و واقعیت دارد و چه چیزهایی دروغ است و واقعیت اصیلی ندارد. مثلا بحث می شود که وجود اصیل است و ماهیت اعتباری است.
این در حقیقت نوعی بحث کردن از حق و باطل است که در این علم به این صورت مطرح شده، یا مثلا در اخلاق موضوع فضیلت و رزیلت مطرح می شود بد چیست و خوب چیست. ارزش و ضد ارزش چگونه است. بنابراین اخلاق هم به گونه ای دیگر از حق و باطل بحث می کند.
در حوزه علم حقوق که موضوع حق و ناحق یا حق و ظلم بحث می شود، در واقع نوعی بحث از حق و باطل است. در حوزه فقه هم مباحثی مانند صحیح و فاسد یا حلال و حرام مطرح می شود که به نوعی ذیل همین بحث است و ما در تمامی این حوزه ها مشغول جستجوی حقیقت هستیم.
فقط باید دقت کنیم که نوعی اعتباری اینجا وجود دارد که نمی توانیم آنرا باطل ارزیابی کنیم، چون ریشه در حقیقت دارد و وابسته به حق است، مانند اعتباری که در حقوق و شریعت و یا قوانین موضوعه مجلس قانون گذاری مطرح می شود.
یا در عرفان مثلا بحث از وجود و ظهور می شود و می گویند وجود اصیل و حقیقت است و مخلوقات و مظاهر تنها جنبه ظهوری دارند و از حقیقت وجودی برخوردار نیستند.
این درست است، اما نمی خواهند بگویند که مظاهر باطل اند. مظاهر و مخلوقات اگرچه وجودشان ربطی است و به نوعی اعتباری حساب می شوند، اما به این دلیل که ریشه در حقیقت وجود دارند، باطل قلمداد نمی شوند.
به صورت نمونه سوالات انسان شناسی عبارتند از:
انسان از نظر اسلام چگونه تعریف می شود؟
فلاسفه و عرفا انسان را چگونه موجودی معرفی می کنند؟
ابعاد و قوای انسان چگونه دسته بندی می شود؟
درباره رابطه روح با بدن توضیح دهید؟
فرق هویت بشری و هویت انسانی در چیست؟
دلیل اثبات روح یا بعد ملکوتی انسان؟
مجرد بودن یا مادی نبودن روح چگونه اثبات می شود؟
فرق روح با نفس و قلب و عقل در چیست؟
آیا روح اصالت دارد یا بدن. چرا؟
فطرت انسان چه ویژگی هایی دارد و فرق آن با غریزه در چیست؟
نفس اماره چیست و مراتب نفس انسان کدام است؟
چه ویژگی خاصی است که انسان را از سایر حیوانات ممتاز می کند؟
معیار انسانیت انسان چیست؟
چرا انسان اشرف مخلوقات خدا است؟
کمال و سعادت انسان چگونه تعریف می شود و بدست می آید؟
هدف خلقت انسان چیست؟
انگیزه اصلی انسان جهت تلاش در زندگی و تحمل سختی ها چیست؟
استعداد و توامندی خارق العاده انسان در چیست و چگونه حاصل می شود؟
درباره مقام ولایت و خلافت الهی انسان در زمین توضیح دهید؟
رابطه وجودی انسان با خداوند چگونه تعریف می شود؟
چرا به انسان هستی جامع (کون جامع) گفته می شود؟
انسان کامل چه ویژگی هایی دارد؟