در پاسخ به مطالب زیر توجه کنید .
الف. بر طبق آیات و روایات بهترین ذکر و دعا  برای دفع وسوسه شیطان موارد زیر است :
1-    اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
2-    آیات 97 و 98 سوره مبارکه مومنون : وَ قُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزاتِ الشَّیاطین – وَ أَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَنْ یَحْضُرُونِ

ب. راه مقابله با وسوسه های شیطان
برای رویارویی با وسوسه های شیطانی، ابتدا باید دشمن و راههای نفوذ او را شناخت و او را مهار کرد و سپس او را به عقب راند و در گام های نهایی او را به اسارت کشید. در این جهت راههای مبارزه با وساوس شیطانی عبارتند از :
1- نگهبانی و مراقبت: شیطان با جان ما سر و کار دارد. از این رو باید از آن حراست کنیم. راه های مراقبت عبارتند از :
أ) تقوا پیشگی: قرآن مجید تقوا را لباسی بر اندام جان آدمی می داند که آن را به خوبی می پوشاند و حفظ می کند: لباس التّقوی ذلک خیر؛ بهترین جامه، تقوا است.(1) امام علی(ع) تقوا را دژی نفوذ ناپذیر می داند که رخنه ای در آن ممکن نیست.(2 )
ب) کنترل اعضا و جوارح: زبان، چشم، گوش، فکر و همه اعضا و جوارح، درهای ورودی به قلب اند. پس باید این ها را کنترل کرد .
ج) محاسبه: بعد از کنترل نوبت به محاسبه می رسد، یعنی برای جبران ضعف ها و برنامه ریزی برای آینده ارزیابی لازم است .
2- واکنش مناسب: در برابر هر وسوسه ای باید واکنش مناسب صورت گیرد .
پیامبر اکرم(ص) می فرماید: دشمنان تو از جن، ابلیس و سپاهیان او است. پس اگر نزد تو آمد و گفت: فرزندت مُرد، به خود بگو: زندگان برای مردن آفریده شده اند. اگر آمد و گفت: مال تو از دست رفت، بگو: ستایش خدای را که می دهد و می گیرد و زکات را از من برد. اگر آمد و گفت: مردم به تو ستم می کنند، ولی تو ستم نمی کنی بگو: روز قیامت آنان که ستم کردند گرفتارند. اگر آمد و گفت: چه قدر نیکی می کنی، بگو: گناهان من بیش از نیکیهای من است. اگر آمد و گفت: چه قدر نماز می گزاری بگو: غفلت من از نمازهایم بیشتر است. اگر آمد و گفت: چه قدر بخشش می کنی، بگو آن قدر که می گیرم، از آن چه می بخشم زیادتر است. اگر گفت: چه قدر به تو ستم می کنند بگو: من بیشتر ستم کرده ام. اگر گفت: چه قدر برای خدا کار می کنی، بگو: چه بسیار معصیت ها کرده ام.(3 )
3- استعاذه: در برابر هجوم وسوسه های شیطان، لازم است به پناهگاهی مطمئن پناه ببرید و آن توجه به خدا و یاد او است. قرآن مجید می فرماید: اگر از شیطان وسوسه ای به تو رسد، به خدا پناه ببر که او شنوای دانا است.(4 )
4- مجهز شدن به تجهیزات: در برابر تهاجم وسیع شیطان، باید در میدان کارزار، همواره مسلح باشیم. برخی از تجهیزات در حدیث پیامبر اکرم(ص) مطرح شده است. حضرت می فرماید: آیا شما را آگاه کنم بر کاری که اگر انجام دادید، شیطان از شما فاصله می گیرد، به اندازه فاصله مشرق تا مغرب؟ گفتند: آری. فرمود: روزه صورت شیطان را سیاه می کند و صدقه، کمرش را می شکند. دوستی برای خدا و کمک برای عمل صالح، پشت او را می بُرد و استغفار، بند دلش را می برد.(5 )
5- آشنایی با دام های شیطان: برای رهایی از وساوس شیطانی باید مواظب دام های او بود. یکی از دام های خطرناک شیطانی، دوستی دنیا است .
امام علی(ع) می فرماید: از دنیا حذر کن، زیرا دام شیطان و جایگاه فساد ایمان است.(6 )
دام دیگر که از مهم ترین ابزار کار شیطان به شمار می رود، هواپرستی است، زیرا تا پایگاهی درون انسان وجود نداشته باشد، شیطان قدرت بر وسوسه گری ندارد. شیطان خواسته های نفسانی انسان را تأیید می کند. قرآن مجید می فرماید: تو هرگز بر بندگان من تسلط نخواهی یافت مگر گمراهانی که از تو پیروی می کنند.(7 )
بنده خدا تابع هوا و هوس نیست و خواست خدا را مقدّم می دارد .
یکی دیگر از دام های شیطان برای مردان ، زنان و غضب است. امام علی(ع) می فرماید: برای شیطان کمندی بزرگ تر از خشم و زنان نیست.(8) منظور از این سخن، زیر سؤال بردن شخصیت زن نیست، بلکه منظور آن است که از طریق اختلاط با زن و ارتباط نامشروع با وی، و جذابیتی که جنس مخالف دارد، شیطان مردم را می فریبد، همان گونه که از طریق مال و زینت دنیا که ذاتاً بد نیستند، وارد می شود. هم چنین خشم و غضب و تصمیم ها از روی غضب که غالبا بر مردان مستولی می شود .
برخی از امور دیگر نیز در مخالفت با وسوسه های شیطان مؤثر است :
1- انجام یک سری مستحبات مثلاً همیشه با وضو بودن و زبان را به ذکر مخصوصاً لا حول و لا قوة الاّ باللَّه العلی العظیم عادت دادن .
نیز خواندن قرآن در اوقات مختلف .
2- خود را از بیکاری، تنهایی و عوامل وسوسه انگیز دور نگه داشتن .
3- ذهن را همواره به امور ارزشمند متوجه ساختن و عادت دادن .
4- مطالعه و تفکردربارة خدا و قیامت .
5- به طور منظم مثلاً هفتگی به زیارت اهل قبور رفتن و نسبت به عاقبت خود و احوال پس از مرگ اندیشیدن .
6- شرکت کردن در مراسم دینی و فعالیت جدی در مسائل فرهنگی اجتماعی و نماز را با توجه و حال و عاشقانه و با حضور قلب خواندن .
—————————————————————————————–
پی‌نوشت‌ها :
1. اعراف (7) آیه 26 .
2. نهج البلاغه، صبحی صالح، خطبه 157 .
3. سفینة البحار، ج 1، ص 100 .
4. اعراف (7) آیه 200 .
5. سفینة البحار، ج 2، ص 64 .
6. غرر الحکم، ج 1، ص 156 .
7. حجر (15 ) آیه 42 .
8. غررالحکم،ج 5 ص83