یکى از مخلوقات الهى که از جنس جن و در صف فرشتگان و عبادت کنندگان بود و در اثر عصیان و تمرد از فرمان الهى از درگاه خداى سبحان طرد شد، ابلیس (شیطان) است. {/Bقالَ فَاخْرُجْ مِنْها فَإِنَّکَ رَجِیمٌ. وَ إِنَّ عَلَیْکَ لَعْنَتِی إِلى یَوْمِ اَلدِّینِ {w1-12w}{I38:78-77I}/}؛ (ص، آیه 77). این که شیطان (ابلیس) یک موجود بیشتر نیست درست است. ولى شیطان معنى وسیعى دارد به هر موجود سرکش و طغیان گر و موذى شامل مى شود و در قرآن هم به انسان هاى پست و خبیث و طغیان گر نیز کلمه شیطان اطلاق شده است. {/Bوَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیاطِینَ اَلْإِنْسِ وَ اَلْجِنِ {w1-10w}{I6:112I}/}؛{M و چنین قرار دادیم براى هر پیامبرى دشمنى از شیطان ها بشرى و جن M}»، (انعام، آیه 112). همچنین از بعضى از آیات قرآن استفاده مى شود که ابلیس هم نسل و فرزندانى دارد؛ ولى کیفیت این زاد و ولد براى ما مجهول است. {/Bأَ فَتَتَّخِذُونَهُ وَ ذُرِّیَّتَهُ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِی وَ هُمْ لَکُمْ عَدُوٌّ{w17-27w}{I18:50I}/}؛{M آیا مرا فراموش کرده و شیطان و فرزندانش را دوست و ولى خود گرفتیدM}»، (کهف، آیه 50). البته بعضى احتمال داده اند که ذریه «همان اتباع او مى باشند» و در برخى از روایات نیز بعضى از اسامى ذریه شیطان و یاران او عنوان شده است، از جمله: الف) زوال، که کارش شراکت در نکاح و آمیزش حرام است. ب ) متکوّن، که به هر صورت در مى آید و مردم را به این وسیله گول مى زند و… «و برخى از مفسران گفته اند: ابلیس پنج فرزند دارد که هر یک از ایشان را به کارى گماشته است (اثبر، اعور، مبسوط یا مشرط، داسم، زلنبور»، (ملا صدرا، مفاتیح الغیب، ترجمه خواجوى، ص 429، نقل از کتاب جن و شیطان، علیرضا رجالى تهرانى – شیخ حر عاملى، وسائل الشیعه، ج 14، ص 253 – علامه مجلسى، بحارالانوار، ج 63، ص 307). خلاصه این که شیطان از جنس جن است و جن هم به نص قرآن، زاد و ولد داشته و داراى ذریه مى باشد. براى آگاهى بیشتر در این زمینه آیات 24 سوره فصلت و 56 و 74 سوره الرحمن مطالعه شود. و روایت شده است که خداى سبحان به ابلیس فرمود: براى آدم ذریه اى خلق نمى کنم مگر این که مثل آن را براى تو به وجود مى آورم پس احدى از بنى آدم نیست مگر این که شیطانى با او قرین است، (بحارالانوار، ج 63، ص 306). اضافه بر آن در برخى از روایات آمده که براى هر انسانى شیطانى بلکه شیاطینى مأمور است و به شماره انواع گناه بر او شیاطین گماشته شده اند، چنان که از رسول خدا(ص) روایت شده است که فرمود: «هیچ یک از شما نیست جز آن که او را شیطانى است»، (ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ترجمه خواجوى، نقل حدیث از کتاب، جن و شیطان، علیرضا رجالى تهرانى). اما در رابطه با این که چگونه شیطان در همه مکان ها و زمان ها بنى آدم را گمراه مى کند. الف) براساس مهلتى که شیطان از خداى سبحان خواسته و گرفته است تا وقت معلوم مى تواند کارش (وسوسه و گمراه کردن) را عملى کند {/Bقالَ رَبِّ فَأَنْظِرْنِی إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ، قالَ فَإِنَّکَ مِنَ اَلْمُنْظَرِینَ. إِلى یَوْمِ اَلْوَقْتِ اَلْمَعْلُومِ {w1-14w}{I15:38-36I}*/}، (حجر، آیات 36، 37 و 38). حال وقت معلوم چه روزى است مفسران تفسیرهاى گوناگون کرده اند، بعضى آن را پایان جهان مى دانند و بعضى احتمال داده اند منظور از آن روز قیامت است. ب ) شیطانى که در مجارى ادراکى انسان و سینه او در رفت و آمد است همانند خونى که در رگ انسان جارى است، مکان مشخص کردن بر او معنا ندارد و اگر در روایات بعضى جاها را مکان براى شیطان مشخص کرده است. اولاً، این حکم قطعى نیست، ثانیاً، بر فرض بودن شیاطین در آن مکان ها انحصار را نمى رساند. ثالثاً، بعید نیست که زبان روایت از مکان شیطان و شیاطین کنایه و استعاره باشد. بنابراین، شیطان خودش و ذریه اش و اولیائش و اتباعش چه جنى و چه انسى در همه مکان ها و زمان ها و در همه شرایط در دل و سینه و نفس بنى آدم با انواع حیله ها و عوامل گمراه کننده، تسویل و وسوسه مى کند واز جهات مختلف وارد مى شود تا انسان را گمراه کند اعوذ بالله من الشیطان الرجیم . براى آگاهى بیشتر ر.ک: 1- بحارالانوار، ج 63 2- جن و شیطان، علیرضا رجالى تهران 3- شیطان کیست، احمد زمردیان