در ابتدای پاسخ به تعریف اصطلاح «آخرالزمان» می‌پردازیم:

اصطلاح «آخرالزمان» در گفتار‌های ادیان آسمانی مطرح شده است و مراد از آن روز پایانی عمر دنیا (معنای لغوی) نیست؛ بلکه مراد از آن دوره زمانی خاص است که به نحوی معنای آخر بودن را دارد. اصطلاح آخرالزمان به سه دوره اطلاق شده است:

1. دوره پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله که دوران پیامبر اسلام تا قیامت را شامل می‌شود. در این صورت آخرالزمان، یعنی، بعد از پیامبر گرامی اسلام، شریعت دیگری نخواهد آمد و دوره آخرین شریعت است.

2. دوره غیبت و سال‌های قبل از ظهور؛ آخرالزمان طبق این معنا پایان دوره ظلم‌ها و فساد‌ها و حکومت‌های غیر الهی است و با ظهور، همه مظاهر شرک و ظلم و فساد از بین می‌رود.

3. دوران ظهور؛ یعنی زمان تشکیل دولت عدل الهی و این حاکمیت تا آخر عمر دنیا برقرار می‌ماند و دیگر از بین نمی‌رود.

در ادامه رویدادهای آخرالزمان را در چند بخش مرور می‌کنیم:

الف. ترسیم کامل و درست دوران ظهور، چندان امکان پذیر نیست، اما به صورت خلاصه، می‌توان گفت، پس از آن که شرایط و زمینه‌های ظهور، مانند تعداد مناسب یاران و آمادگی مردم برای پذیرش حضرت فراهم گشت امام زمان علیه السلام در مکه ظاهر می‌شود و با معرفی خود ظهور منجی را اعلام می‌دارد. این در زمانی است که قدرت طلبان و سودجویان، به خاطر منافع مادی خود به ظلم و فساد دامن زده‌اند و جنگ‌ها و خونریزی‌های متعددی را ایجاد می‌کنند که نتیجه آن چیزی جز عقب ماندگی و شیوع بیماری‌ها و فقر اکثریت و کم‌رنگ شدن حقایق و مظاهر دین نیست.

البته باید توجه داشت که در چنین وضع اسفباری، انسان‌های پاک و وارسته‌ای پیدا می شوند که با تمام تلاش و کوشش خود، سعی در آگاهی دادن به مردم و زمینه‌ سازی برای ظهور دارند. در روایات از زمینه سازی مردم ایران اشاره به میان آمده است و این که علم و معارف دین، در قم ظاهر می‌شود و از آنجا به دنیا پخش می‌شود.

با ظهور حضرت مهدی علیه السلام در مکه و تجمع یاران سیصد و سیزده نفری بر گرد ایشان و بیعت با آن بزرگوار، همه نگاه‌ها، چه دوستان و چه دشمنان، به سمت مکه دوخته می‌شود. لشکری از سفیانی که برای مقابله با حضرت به سمت مکه به راه افتاده در سرزمین بیداء به زمین فرو می‌رود. در همین حال یاران امام زمان علیه السلام نیز به سمت مکه حرکت می‌کنند تا جمعیتی بالغ بر ده هزار نفر شکل می‌گیرد و در این هنگام، خروج حضرت صورت می‌گیرد. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف با یاران خود چه از افراد بشر و چه از ملائکه پس از تسلط بر مکه و اصلاحات در آن، از جمله کوتاه کردن دست افرادی که به بیت المال تجاوز کرده اند، به طرف مدینه و سپس عراق حرکت می‌کند و در این سیر، یاران و دوستان دیگری نیز به جمع لشکر حضرت اضافه می‌شوند.

در عراق، با دو مشکل روبه رو می‌شود:

1. گروهی به ظاهر دیندار مقابل ایشان قرار می‌گیرند. وقتی نصایح حضرت و موعظه ایشان در دل آنان اثر نمی‌گذارد، کار به جنگ می‌کشد و همه آنان کشته می‌شوند.

2. با لشکر سفیانی مقابله می‌کند. این در زمانی است که حضرت کوفه را نیز به تصرف خود در آورده است. گفت‌وگوها و اندرزهای حضرت، در دل چون سنگ آنان نیز اثر نمی‌گذارد و جنگ شعله‌ور می‌شود که منجر به هلاکت سفیانی و یاران او می‌شود.

ناگفته نماند سفیانی فردی از تبار بنی امیه است که حدود یک سال قبل در حدود سوریه سر به طغیان می‌گذارد و بخش‌هایی از سرزمین اسلامی، مانند سوریه و اردن و عراق را تحت حکومت خود درمی‌آورد.

پس از تسلط بر عراق، دو برنامه دیگر در دستور کار حضرت مهدی علیه السلام قرار می گیرد:

1. اعزام یاران به نقاط مختلف جهان برای گسترش حاکمیت عدل الهی؛

2. برخورد با مسیحیان و یهودیان؛ در مورد چگونگی برخورد حضرت مهدی علیه السلام با مسیحیان و یهودیان، به صورت شفاف و روشن روایات معتبری نداریم، ولی از مجموع روایات استفاده می‌شود که در طی مدت نه چندان طولانی، آنان تسلیم می‌شوند و دین اسلام سراسر عالم را فرا می‌گیرد.

ب. هر چند اصل رجعت مورد پذیرش شیعه می‌باشد و اعتقاد به آن بر اساس آیات و روایات است؛ ولی جزییات این مسأله چندان شفاف و روشن نیست. از جمله آنها رجعت ائمه معصومین علیهم السلام است. در روایات تصریح روشنی به رجعت امام حسین علیه السلام شده است، اما در مورد رجعت سایر ائمه و ویژگی‌های آن، مطلب به طور دقیق و روشن نیست.

ج. مناسب است سیمای دوران ظهور را به صورت خلاصه مرور می‌کنیم:

مقدمه:

هدف از آفرینش مجموعه بزرگ هستی، کمال و نزدیکی هر چه بیشتر انسان‌ به منبع همه کمالات یعنی خداوند می‌باشد و نیل به این آرمان بزرگ نیازمند ابزار و وسایلی است که حکومت جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در پی فراهم آوردن اسباب تقرب به سوی خداوند متعال و برداشتن موانع از این مسیر است. و با توجه به این که انسان موجودی است ترکیب یافته از جسم و جان، بنابراین رسیدن به کمال لازمه، همان عدالت است که ضامن سلامت رشد انسان در سیر مادی و معنوی است و اهداف حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز در دو محور رشد معنوی و اجرای عدالت و گسترش آن قابل طرح است.

امام حسین علیه السلام می‌فرمایند: «اگر از دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را طولانی کند تا مردی از فرزندان من قیام کند و زمین را از عدل و داد پر کند پس از آن که از ستم آکنده شده باشد. این چنین از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله شنیدم.»

امام کاظم علیه السلام در تفسیر آیه شریفه: “اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یحْی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها قَدْ بَینَّا لَکُمُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ”(حدید/17) فرموده‌اند: «مقصود این نیست که زمین را از باران زنده می‌کند بلکه خداوند مردانی را برمی‌انگیزد که عدالت را زنده می‌کنند پس به سبب جان گرفتن عدل در جامعه، زمین زنده می‌شود.»

اما با توجه به روایات فراوانی که درباره دوران حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف موجود است، برنامه‌های حکومتی حضرت را در سه محور می‌توان خلاصه کرد:

1. برنامه فرهنگی:

در انجام برنامه فرهنگی، مهم‌ترین محوری این برنامه عبارتند از:

الف. احیای کتاب و سنت:

امام علی علیه السلام می‌فرمایند: «در روزگاری که هوای نفس حکومت می‌کند (امام مهدی علیه السلام ظهور می‌کند) و هدایت و رستگاری را جایگزین هوای نفس می‌سازد و در عصری که نظر اشخاص بر قرآن مقدم شده، افکار را متوجه قرآن می‌گرداند و آن را حاکم بر جامعه می‌سازد.»

ب. گسترش معرفت و اخلاق:

امام باقر علیه السلام می‌فرمایند: «زمانی که قائم ما قیام می‌کند دست خود را بر سر بندگان خواهد نهاد و عقل‌های ایشان را جمع کرده و اخلاق آنها را به کمال خواهد رساند.»

ج. رشد دانش بشر به طور چشمگیر و بی سابقه:

امام باقر علیه السلام فرموده‌اند: «در زمان امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به شما حکمت و دانش داده می‌شود تا آن جا که زن در درون خانه‌اش مطابق کتاب خدا و سنت پیامبر قضاوت (رفتار) می‌کند.»

می‌دانیم که رفتار صحیح ریشه در علم و دانش گسترده دارد که این روایت شریف حکایت از آگاهی و شناخت عمیق از آیات قرآن و روایات اهلبیت علیهم السلام دارد.

د. مبارزه با بدعت‌ها:

بدعت به معنای داخل کردن اندیشه و آرای شخصی در دین و دینداری است. آن چه از تمایلات شخصی و هواهای نفسانی وارد دین شده، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف با آن مبارزه می‌کنند.

امام باقر علیه السلام در این باره می‌فرمایند: «هیچ بدعتی را وا نگذارد مگر این که آن را از ریشه برکند و از هیچ سنتی (پیامبر) نمی‌گذرد مگر این که آن را برپا خواهد داشت.»

2. برنامه‌های اقتصادی:

برنامه‌های اقتصادی در حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به صورت مطلوبی تدوین شده تا اولا امر تولید سامان یابد و از منابع طبیعی بهره‌بردای شود و ثانیا ثروت بدست آمده به شکل عادلانه بین همه طبقات توزیع گردد.

موارد اقتصادی دوران حاکمیت حضرت مهدی علیه السلام عبارتند از:

الف. بهره‌وری از منابع طبیعی:

در زمان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و به برکت حکومت ایشان آسمان سخاوتمندانه می‌بارد و زمین بی دریغ ثمر می‌دهد.

امام علی علیه السلام فرمودند: «و چون قائم ما قیام کند آسمان باران می‌ریزد و زمین گیاه بیرون می‌آورد.»

امام باقر علیه السلام نیز فرمودند: «تمام گنج‌های زمین برای او آشکار می‌گردد.»

ب. توزیع عادلانه ثروت:

از عوامل اقتصاد بیمار، انباشته شدن ثروت در نزد گروه خاصی است. در دوران حکومت عدل مهدوی اموال و ثروت بیت المال به طور مساوی بین مردم تقسیم می‌شود. امام باقر علیه السلام در این باره می‌فرمایند: «وقتی قائم خاندان پیامبر قیام کند، (اموال را) به طور مساوی تقسیم می‌کند و در میان خلق به عدالت رفتار می‌کند.»

و هم چنین فرمودند: «امام مهدی علیه السلام میان مردم به مساوات رفتار می‌کند به گونه‌ای که کسی پیدا نشود که نیازمند زکات باشد.»

ج. عمران و آبادی:

در حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تولید و توزیع به گونه‌ای ساماندهی می‌شود که همه جا به نعمت و آبادانی می‌رسد.

امام باقر علیه السلام در این باره می‌فرمایند: «در تمام زمین هیچ ویرانه‌ای نمی‌ماند جز این که آباد می‌گردد.»

3. برنامه‌های اجتماعی:

در حکومت عدالت گستر حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برنامه‌هایی بر اساس تعالیم قرآن و عترت اجرا می‌شود که به سبب اجرای آنها محیط زندگی زمینه‌ای برای رشد و تعالی افراد خواهد بود. در این زمینه روایات فراوانی رسیده است. که به پاره‌ای از آنها اشاره می‌کنیم:

الف. احیاء و گسترش امر به معروف و نهی از منکر:

در حکومت جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فریضه بزرگ امر به معروف و نهی از منکر به صورت گسترده به اجرا گذاشته خواهد شد.

امام باقر علیه السلام می‌فرمایند: «حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و یاران او، امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند.»

ب. مبارزه با فساد و رذائل اخلاقی:

حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در عمل به مبارزه با فساد و تباهی و زشتی می‌پردازد، چنان چه در دعای شریف ندبه می‌خوانیم: “این قاطع حبائل الکذب و الافتراء این طامس آثار الزیغ و الاهواء …؛ کجاست آن که ریسمان‌های دروغ و افتراء را ریشه کن خواهد کرد. کجاست آن که آثار گمراهی و هوای و هوس را نابود خواهد ساخت.”

ج. عدالت قضایی:

اوست که قسط و عدل را در سطح جامعه حاکم می‌کند و همه عالم را پر از عدالت و دادگری می‌کند.

امام رضا علیه السلام فرمودند: «وقتی او (حضرت مهدی علیه السلام) قیام کند زمین به نور پروردگارش روشن گردد و آن حضرت ترازوی عدالت را در میان خلق نهد. پس (چنان عدالت را جاری کند که) هیچ کس بر دیگری ظلم و ستم روا ندارد.»

د. گسترش بهداشت و دفع بیماری‌ها:

یکی از تحولات چشمگیر زمان حضرت مهدی علیه السلام، بهداشت طبیعت و بهداشت روان است؛ زیرا یکی از مشکلات جامعه بیش از ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف وضع تأسف‌بار بهداشت طبیعت و روان است که در نتیجه بیماری‌های واگیر و مشکلات روانی زیادی جامعه بشریت را فرا می‌گیرد. بیماری‌‌هایی مانند جذام، طاعون، وبا، فلج، سکته، سرطان و صدها بیماری خطرناک جسمی دیگر و انواع مشکلات روحی.

اوضاع دلخراش و دردناک ابتلا به انواع بیماری‌های جسمی در اثر آلودگی محیط زیست و در نتیجه به کارگیری سلاح‌های شیمیایی، اتمی و میکربی پدید می‌آید.

امام سجاد علیه السلام در این باره می‌فرمایند: «هنگامی که قائم ما قیام کند خداوند عزوجل بیماری و بلا را از شیعیان ما دور می‌سازد… .»

امام صادق علیه السلام نیز می‌فرمایند: «هنگامی که حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف قیام کند خداوند بیماری‌ها را از مؤمنان دور می‌سازد و تندرستی را به آنان باز می‌گرداند.»