اصلی ترین شاخصه یک زندگی ایده آل انسانی چیست؟

زندگی ایده آل از نظر قرآن :

در زندگی ایده آل انسانی که قرآن آن راحیات طیبه می نامد؛«مَنْ

عَمِلَ صَالِحاً مَن ذَکَر أَوْ أُنثَی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیاةً

طَیبَةً وَلَنَجْزِینَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا کَانُواْ یعْمَلُونَ:

هر کس، از مرد یا زن، کار شایسته کند و مؤمن باشد، قطعاً او را با زندگی پاکیزه ای،

حیات می بخشیم و مسلماً به آنان بهتر از آنچه انجام می دادند، پاداش خواهیم داد»[1]

معنانى وسیعى وجود دارد. حیاتى دور از هر نگرانى و تلخ کامى، حیاتى همراه با قناعت

و پرهیز از افراط و تفریط، حیاتى سرشار از معنویت و ایمان و احسان به خلق، حیاتى به

دور از غفلت، سهو و نسیان و…

مرحوم علامه طباطبایی در مورد «حیات طیبه» بیانی عمیق و عالی دارند، ایشان در تفسیر

خود و در ذیل آیه 97 سوره مبارکه نحل می فرماید: «مراد از احیاء، بخشیدن و افاضه

حیات و زندگی است و آیه شریفه دلالت دارد که خداوند سبحان، انسان با ایمانی را که

عمل شایسته و مصالح انجام می دهد با زندگی جدیدی که غیر از زندگی معمول مردم است،

اکرام می کند و آثار زندگی حقیقی که همان علم و قدرت است با این زندگی جدید همراه و

همگام است و این درک جدید و قدرت باعث می گردد چنین فرد مؤمنی، چیزها را چنان که

هستند ببینید؛ یعنی می تواند امور و اشیاء را به دو قسم حق و باطل تقسیم کند. سپس

با قلب و روحش از امور باطل که در معرض فنا و زوال هستند که همان زندگی و حیات

دنیوی است روی گردان می شود و به آن پشت می کند و دل به زینت ها و مظاهر فریبنده

دنیا نمی بندد و چون از بند این تعلقات دنیوی و ظواهر گول زننده آن رها شد، شیطان

نمی تواند او را خوار و ذلیل خود سازد و در بند خود گرفتار آرد. و در مقابل، قلب و

روحش به پروردگار باقی و جاوید مرتبط و پیوسته می گردد و جز ذات پاک او و قرب و

جوار او را طلب نمی کند و جز از خشم و دوری از او از چیزی هراس ندارد و در این

هنگام برای خود زندگی پاک و جاودانه و بی زوال مشاهده می کند که کارگردان این زندگی

و مدبر امور آن، پروردگار بخشنده و مهربان او است و در سراسر این زندگی معنوی و پاک

جز زیبایی و جمال چیزی مشاهده نمی کند و تنها اموری را که خداوند آنها را قبیح و

زشت شمرده، زشت و ناپسند می شمرد.این چنین انسانی چنان نور و کمال و قدرت و عزت و

لذت و شادمانی در زندگی خود می یابد و مشاهده می کند که پایان و انتهایی ندارد.»



[2]

پایه ها و راه های رسیدن به حیات طیبه:

حیات طیبه بر دو پایه استوار

است: «ایمان» و «عمل صالح»؛ «من عَمِلَ صالحا مِنْ ذکرٍ

أو أُثنی و هو مؤمن فَلنُحیینَّهُ حیاةً طیّبةً»[3]

طبق همین آیه، حیات طیبه غیر از ایمان، به عمل صالح نیز احتیاج دارد؛ البته ایمان

راستین، عمل صالح را به وجود می آورد و عمل صالح هم ایمان را زیاد می کند. هر گامی

که مؤمن در راه انجام اعمال صالح برمی دارد به ایمان خود می افزاید و ازدیاد ایمان

و رشد و پرورش روحی، کردار شایسته را به دنبال دارد.

در نتیجه :

اصلی ترین شاخصه در زندگی ایده آل انسان مومن پایبندی به فرامین الهی و به کار گیری

و عمل به دستورات خداوند متعال است،یعنی اصلی ترین شاخصه رضایت و تسلیم محض و بندگی

در برابرامر خداوند است.

راه های رسیدن به

بندگی

1. تفکر : مهمترین شرط مبارزه ی با نفس و قدم اول در راه بندگی، تفکر است. امام

خمینی (رضوان الله تعالی علیه) می فرمایند : «بدان که اول شرط مجاهده ی با نفس و

حرکت به جانب حق تعالی تفکراست …تفکر، در این مقام عبارت است از آنکه، انسان

لااقل در هر شب و روزی مقداری ولو کم هم باشد فکر کند در اینکه آیا مولای او که او

را در این دنیا آورده و تمام اسباب آسایش و راحتی را از برای او فراهم کرده و بدن

سالم …. به او عنایت کرده، این همه بسط بساط نعمت و رحمت کرده، از طرفی این همه

انبیا فرستاده و کتاب ها نازل کرده و راهنمایی ها نموده و دعوت ها کرده، آیا وظیفه

ی ما با این مولای مالک الملوک چیست ؟… با خود خطاب کند: ای نفس شقی که سال های

دراز و در پی شهوات، عمر خود را صرف کردی و چیزی جز حسرت نصیبت نشد، خوب است قدری

به حال خود رحم کنی، از مالک الملوک حیا کنی و قدری در راه مقصود اصلی قدم زنی که

آن موجب حیات همیشگی و سعادت دائمی است و سعادت همیشگی را مفروش به شهوات چند روزه

ی فانی نکنی.»[4]

2. شناخت خدا: امام رضا (علیه السلام) مى فرمایند: «اول

عبادة الله معرفته؛  اولین مرتبه عبادت خدا، معرفت و شناخت خدا مى

باشد.»

3. شناخت دستورات خدا: دیگر از لوازم این راه، آشنایی با حلال و حرام الهی

است. کسی که طالب رضایت محبوب است, می بایست بر اساس قوانینی که محبوب وضع می کند,

زندگی کند. لذا لازم است که انسان با احکام اخلاقی و عملی دین از طریق مطالعه و

تحصیل کتب اخلاقی و رساله های عملیه آشنا باشد و راه عملی اطاعت خدای متعال را

بداند و از بایدها و نبایدهای این مسیر اطلاع کافی داشته باشد. به خصوص شناختن

گناهان و پی آمدهای سوء دنیوی و اخروی آن، نقش و تأثیر بسیار سازنده ای در حصول

تقوی و تحکیم آن در انسان مؤمن دارد.

پس یکی از مهم ترین امور در این راه , عمل دستورات فقهی, یعنی رساله ی مرجع تقلید

است. با رجوع به رساله مى توان واجب و حرام الهى را شناخت.

4. عمل به دستورات خدا: بسیاری از افراد ممکن است با دستورات الهی کاملا

آشنا بوده و از حرام و حلال الهی مطلع باشند ولی به هنگام بروز خواهش های نفسانی و

وسوسه های شیطان از فرامین الهی سرپیچی نمایند. اما افراد خدا محور دستورات خدا را

بر دستورات نفس و شیطان، در عمل ترجیح می دهند . امام سجاد (علیه السلام) مى

فرمایند:« من عمل بما افترض الله علیه فهو من اعبد الناس:

هر کس به آنچه خدا بر او واجب کرده عمل کند از عابدترین مردم مى باشد.» بنابراین

انجام واجبات و ترک محرمات بر هر چیزى ترجیح دارد و از ویژگی های برجسته یک مسلمان

حقیقی می باشد .

5. استقامت در مسیر بندگى: در مسیر عبودیت، استقامت نقش کلیدی دارد. چه بسا

ابتدای راه، شیطان و لشکریانش بسیج شوند تا انسان را از بندگی حق تعالی باز دارند

اما وقتی استقامت بنده را ببینند شکست خورده و مغلوب می گردند. حصول هر مهارتی نیاز

به تمرین، ممارست، مداومت و ایستادگی دارد. برای طالب تقوی نیز لازم است که در این

مسیر از هر طریقی که ممکن است به تدریج عادت های بد خود را ترک و آنها را تبدیل به

عادت های مثبت نماید. تمرین عملی و عادت نمودن به ترک گناهان و انجام واجبات الهی

به تدریج زمینه جلب رضای الهی را در نفس آدمی فراهم خواهد آورد. خداوند تبارک و

تعالى به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) در قرآن چنین خطاب مى کند: «فاعبده

واصطبر لعبادته: او را عبادت کن و در راه

پرستش او شکیبا باش»[5]حضرت

على (علیه السلام) مى فرمایند: «دوام العباده برهان الظفر

بالسعاده:

عبادت دوام دار و همیشگى، دلیل قاطع ظفر و دستیابى به سعادت و خوشبختى است. »[6]

6- تقویت ارتباط عاشقانه با خداوند و اولیای معصومین(علیهم السلام) و مومنان

اهل ولایت و محبت، از طریق انجام مستحبات و زیارات و مانند آن؛ چرا که اهل بیت عصمت

و طهارت (علیهم السلام) واسطه های فیض الهی هستند؛ یعنی هر خیری از کانال آنها به

بندگان می رسد.همچنین آنها باب الله هستند؛ یعنی راه رسیدن به قرب حق تعالی از طریق

آنها حاصل می شود.

7- ارتباط عمیق با قرآن: قرآن نقشه ی راهی است که از طرف محبوب به سمت محب

فرستاده شده است، تا بندگان، با خواندن آن و حرکت در مسیری که توسط قرآن راهنمایی

شده، به خدای مهربان برسند. قرآن داروخانه ای است مجهز, که برای هر نوع بیماری

دارویی ویژه تجویز کرده که محال است با استفاده ی از آن, مریض بهبودی نیابد.

بنابراین سعی کن حداقل روزی چند آیه را با دقت در معانی و تدبر بخوانی. قرائت و

تلاوت پیوسته این کتاب مقدس همراه با فهم معانی آن به تدریج تأثیر بسیار سازنده ای

در تقویت و تحکیم ایمان و عمل خواهد داشت.

8- اصلاح صفات شخصیتی و پاک سازی دل و درون از رذایل اخلاقی و آراسته شدن به

فضایل اخلاقی از طریق راهکارهای علم اخلاق و تمرین آن ها در معاشرت با مردم و رعایت

اخلاق اجتماعی.

9- چشم به کرم خدا نه عمل خود: بنده واقعى خدا همیشه خود را مقصر مى بیند و

عمل خود را به هیچ مى انگارد براى عمل خود قدرى قائل نیست و پیوسته چشم به کرم کریم

دوخته نه از غرور عمل باد در پوست انداخته. امام صادق(علیه السلام) مى فرمایند: «علیک

بالجدولا تخرجن نفسک من حد التقصیر فى عباده الله تعالى و طاعته، فان الله تعالى

لایعبد حق عبادته

: بر

تو باد کوشیدن (و جد و جهد در عبادت) و نفس تو از حد تقصیر در عبادت و طاعت خداى

تعالى خارج نشود (و خویش را مقصر بداند) زیرا خداوند تعالى آن گونه که شایسته پرستش

است عبادت نمى شود.»[7]

10- اخلاص در عمل بسیار مهم است. ممکن است کسی با یک عمل مخلصانه در راه

خدا، مانند شهادت در راه خدا، این راه را طی نماید و به مقصد برسد و یا عارفی با

چند سال تلاش و ریاضت به کمال خود نهایی خود واصل گردد و در مقابل کسی هم صدو بیست

سال عبادت کند، نماز بخواند و روزه بگیرد ولی به کمال و رشد معنوی قابل قبولی نرسد.

آنچه در این مسیر مهم است، اول، بودن در راه است و دوم، خلوص نیت و خالی بودن از هر

شایبه ریا و انگیزه های غیر الهی. سرعت و کندی انسان در وصول به کمال، بسته به

مرتبه اخلاص او متفاوت خواهد بود. در این مسیر حتی ممکن است کسی همان گونه که در

روایات هم آمده، با چهل روز رعایت اخلاص در نیت و عمل، چشمه هایی از حکمت از درونش

بجوشد و به کمالات مهمی نایل گردد.