مدتی است که حضور مهمانی ناخوانده، زندگی مردم جهان را تحت تأثیر خویش قرار داده است. ویروسی منحوس که ناگهان بروز کرد و تمام مناسبات جهان را دگرگون کرد. ویروس کرونا در حوزه‌های مختلف زندگی بشر و در ابعاد مختلف تأثیرگذار بوده است. آنچه در این یادداشت به دنبال بررسی آن هستیم، تأثیرات این ویروس منحوس بر سبک زندگی خانواده‌ها و کودکان می‌باشد. با آمدن این ویروس و تأثیرات مخرب آن، شاهد تغییرات ناخوشایندی بر زندگی کودکان هستیم که در صورت مدیریت نشدن از جانب والدین، می‌تواند تأثیرات بلند مدتی بر کودکان بگذارد. به همین دلیل شایسته است که تمام والدین از نکات و دستورالعمل‌هایی برای کنترل اوضاع و مدیریت سبک زندگی کودکان در این دوران، مطلع باشند.
 

عدم انتقال اخبار بد به کودکان

چند روز پیش فیلم بسیار دردناکی را در فضای مجازی دیدم که کودکی خردسال با گریه از کرونا و وضعیت پیش‌آمده شکایت می‌کرد و مثل ابر بهاری اشک می‌ریخت و متأسفانه اضطراب تمام وجود او را پرکرده بود. بدتر از همه، اینکه والدینِ فرزند با خنده از این وضعیتِ کودک فیلم گرفته بودند و آن را در فضای مجازی منتشر کرده بودند. ایجاد اضطراب در کودکان به‌واسطه انتقال اخبار بد و اضطراب زا، اشتباهی مهلک و آسیب‌زا می‌باشد که موجب بروز اختلالاتی در کودکان می‌شود. کودکان با شنیدن اخبار بد، به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرند و مدام از این می‌ترسند که این اتفاقِ ناگوار برای خود آنها یا کسانی که دوستشان دارند، بیفتد. اگر کودکتان دچار اضطراب شده است، می‌توانید از روش‌های زیر برای کاهش اضطراب او استفاده کنید:
 

1-اخبار بد را از او دور کنید

 اجازه ندهید فرزند شما در معرض اخبار بد قرار بگیرد. اگر قرار است اخبار کرونا را از تلویزیون دنبال کنید، بهتر است ساعتی را انتخاب کنید که یا فرزند شما خواب است و یا کنار تلویزیون نیست. لطفاً در کنار فرزندتان اخبار تلویزیون را نگاه نکنید. اگر می‌خواهید این اخبار بد را به همسرتان یا از پشت تلفن به دوستانتان منتقل کنید و یا با شخصی در مورد کرونا و آمار کشته‌شدگان و مبتلایان و … صحبت کنید، لطفاً مراقب باشید که فرزندتان صدای شما را نشنود. از این به بعد به‌هیچ‌وجه در مقابل فرزندتان از کرونا و اخبار آن صحبت نکنید.
 

2-خواب مناسب

خواب مناسبی را برای فرزندتان در نظر بگیرید. خواب خوب، خوابی است که هم در زمان مناسب و هم به میزان مناسب انجام شود. یکی دیگر از مشکلاتی که کرونا در سبک زندگی مردم ایجاد کرده است و به کودکان آسیب می‌زند، به هم خوردن ساعات خواب است. متأسفانه به دلیل تعطیلات ایجاد شده، بعضی از خانواده‌ها تا پاسی از شب بیدار هستند و روز را می‌خوابند. شخصی بود که می‌گفت من با کودکم تا 5 صبح بیدار هستیم و بعد می‌خوابیم. این واقعاً یک فاجعه است. خواب مفید که بدن به آن نیاز دارد، خوابی است که باید حتماً در شب اتفاق بیفتد. هیچ‌چیزی جایگزین خواب شب نخواهد بود. مخصوصاً کودکانی که در سن رشد هستند به خواب کافی نیاز دارند و بیشتر از آنها کودکانی که دچار اضطراب شده‌اند، حتماً باید خواب کافی و مناسب داشته باشند. پزشکان می‌گویند حدود ساعت ۱۱ شب تا چهار صبح برخی هورمون‌هایی که برای سلامت بدن بسیار ضروری هستند در خواب ترشح می‌شوند و اگر فردی در این ساعات بیدار باشد، قطعاً این هورمون‌ها نمی‌توانند به طور مناسب در بدنش ترشح شوند. ترشح این هورمون‌ها به طور دقیق از ۱۱ شب شروع می‌شود که هر یک ساعت مربوط به یک هورمون خاص است. البته آماده‌سازی بدن برای این پروسه از دو ساعت قبل آغاز می‌شود، بین ساعت ۹ تا ۱۱ شب زمانی است که بدن برای ازبین‌بردن مواد سمی و غیرضروری شروع به فعالیت می‌کند. این عملیات توسط آنتی‌اکسیدان‌ها انجام می‌شود و بهتر است بدن در حال آرامش باشد. در غیر این صورت اثر منفی زیادی بر سلامت بدن دارد. بین ساعت ۱۱ تا ۱ بهترین زمان برای خواب عمیق است، چون این مواد سمی در حال دفع شدن از کبد هستند. دو ساعت بعدی تا ساعت ۳ بدن در حال سم‌زدایی از کیسه صفراست که فقط در صورت یک خواب عمیق ممکن می‌شود. ساعت ۳ تا ۵ صبح زمان ازبین‌بردن مواد سمی از ریه است که در این ساعت احتمال عطسه یا سرفه در خواب زیاد است. ساعت ۵ تا ۷ صبح عملیات پاک‌سازی در روده بزرگ شروع می‌شود که می‌توانید آن را دفع کنید.[1] پس خواهش می‌کنم مقوله خواب را بسیار جدی بگیرید.
 

3- کودک را تشویق کنید که اضطراب خود را بازگو کند

کودکتان را تشویق کنید تا از ترس‌ها و اضطراب‌هایش برای شما سخن بگوید. مراقب باشید اگر کودکتان با شما از ترس‌ها و اضطراب‌هایش حرف زد، به او نگویید «مشکلی نیست». متأسفانه معمولاً والدین گمان می‌کنند برای اینکه به فرزندشان آرامش دهند، باید در این مواقع، اصل ترس و اضطراب کودک را منکر شوند و بگویند: «نه تو نمی‌ترسی» درصورتی‌که این کار اشتباه است؛ زیرا به کودک شما کمکی نمی‌کند بلکه باعث می‌شود کودکتان فکر کند که به او گوش نمی‌کنید یا او را نمی‌فهمید. به‌جای این کار، می‌توانید بگویید: «بله عزیزم، به نظر می‌رسه که ترسیدی. نگران چی هستی عزیزم؟» بعد در مورد احساسات و ترس‌هایش با او صحبت کنید. این کار او را آرام می‌کند و موجب می‌شود تا ترس و اضطرابش کاهش یابد. پس سعی نکنید ترس کودکتان را انکار کنید، بلکه با او در مورد ترسش صحبت کنید. البته منظورم این نیست که صحبت‌هایی کنید که موجب افزایش ترسش شود! مثلاً اگر از کرونا ترسیده است، وقتی قرار است با او صحبت کنید، به او بگویید از چه چیزی ترسیده‌ای؟ و سعی کنید اطلاعات آرامش‌بخش به او بدهید. نه اینکه او را تأیید کنید و بگویید: بله فرزندم، حق داری بترسی، واقعاً هم ترس دارد، من خودم هم می‌ترسم! این‌گونه صحبت‌کردن قطعاً بر اضطراب فرزند می‌افزاید. شما باید ترس او را تأیید کنید؛ به این معنا که به او بگویید: بله من قبول دارم و متوجه شده‌ام که شما ترسیده‌ای، اما نباید علت ترسش را تأیید کنید و باید به او بفهمانید که چیزی که از آن ترسیده است، درواقع ترسناک نیست. پس باید ابتدا خوب به حرف‌های او گوش کنیم و احساس ترس و اضطراب او را تأیید کنیم و در انتها علت ترس و اضطراب او را رد کنیم.
 

4-برای فعالیت‌های آرامش‌بخش برنامه‌ریزی کنید

برای کاهش اضطراب فرزندتان باید برنامه‌های آرامش‌بخش برای او تدارک ببینید. ازآنجایی‌که امروزه شرایط خاصی در کشور و جهان ایجاد شده است، سعی کنید این برنامه‌ها درون منزل قابل‌اجرا باشد و از بیرون بردن فرزندتان خودداری کنید. به‌عنوان‌مثال؛ بازی بهترین فعالیت آرامش‌بخش برای کودکان محسوب می‌شود. سعی کنید بازی‌های خانگی برای او فراهم کنید و با یکدیگر به انجام این بازی‌ها مشغول شوید. همان‌طور که در یادداشت‌های قبلی هم اشاره کردم کتاب «بازی، بازوی تربیت» از آقای محسن عباسی ولدی، کتاب مناسبی است که مجموعه‌ای از بازی‌های مناسب برای کودکان، در این کتاب جمع‌آوری‌شده است. با انجام این بازی‌ها، هم ساعاتی شاد و لذت‌بخش برای کودکتان فراهم می‌کنید و هم از ترس و اضطراب او کم خواهید کرد.
 

کلام آخر: آرام باشید

معمولاً عکس‌العمل کودک به موقعیت‌ها، بر اساس رفتار و احساسات والدین شکل می­گیرد. حتماً بارها مشاهده کرده‌اید که کودک بعد از زمین‌خوردن، به پدر و مادرش نگاه می‌کند و بعد عکس‌العمل نشان می‌دهد. تابه‌حال اندیشیده‌اید که چرا این‌گونه است؟ دلیلش این است که کودکان در هر سنی به احساسات و رفتار والدین توجه می‌کنند و معمولاً واکنش آنها منطبق با رفتار و احساسات والدین است. اگر پدر و مادر مضطرب باشند، قطعاً کودک نیز مستعد اضطراب بیشتری خواهد بود. پس لطفاً اگر می‌خواهید اضطراب و استرس و ترس کودکتان را کاهش دهید، خودتان نیز آرام باشید. آن‌قدر آرام که این آرامش به فرزند دلبندتان نیز منتقل شود. کودکان تفاوت واقعیت و دروغ را به‌خوبی متوجه می‌شوند. پس سعی نکنید در مقابل فرزندتان، تظاهر به آرامش کنید؛ زیرا او به‌خوبی از احساس واقعی شما مطلع می‌شود. این کوچولوهای دوست‌داشتنی به این سادگی فریب نمی‌خورند، پس سعی کنید در این شرایط کرونایی، با صدای آرام صحبت کنید، صورت شما آرام باشد و رفتار آرامی داشته باشید.[2]  
 

پی‌نوشت