در حدود سال (1750 ق.م) سومریانی که نیروی خلاق تمدن غرب بوده اند مغلوب همسایگان سامی خود یعنی بابلیان شدند و بابلیان همان تمدنی هستند که قانون حمورابی را به تاریخ عرضه کردند. (1) مورخان توانتسه اند از قانون حمورابی چیزهای زیادی درباره ی روابط زن و مرد و شأن و جایگاه زن بیاموزند. طبق این قوانین مرد می تواند هر عذری از جمله نازایی، زنا و حتی مدیریت ضعیف منزل، زن خود را طلاق دهد. مثلا یکی از قوانین تصریح می کند که «اگر زن، کدبانوی خوبی نباشد، اگر از منزل غفلت کند، اگر به همسر و فرزندانش توهین کند شوهر می تواند آن زن را به آب بیندازد و بکشد». تنها جمله ای که برای اجرا کردن طلاق کافی است آن است که شوهر به همسرش بگوید: «تو دیگر همسر من نیستی» و سپس جهیزیه اش را پس دهد. (2) ولی اگر همین جملات را زنی در برابر همسرش به کار برد مستحق مجازات مرگ است. زن نمی تواند شوهرش را طلاق دهد مگر این که ثابت کند شوهرش به او ظلم کرده و او علی رغم این ظلم، به شوهرش وفادار بوده است. او پس از اثبات این موارد، کافی است به همراه جهیزیه اش به خانه ی پدری باز گردد. مردی که متوجه ارتباط عاشقانه ی همسرش با مرد دیگری شود می توان هم همسر خود و هم آن مرد دیگر را بکشد. (3)زنان تحت محدودیت های خاصی می توانستند اموال را مالک شوند، به ارث ببرند و آنها را بفروشند. اگرچه قانون حمورابی به صراحت، ارزش اموال را مشخص کرده و زنان را نیز جزء اموال به حساب آورده است اما اگر مرد فقیری به مردی ثروتمند یا اموال او یا به همسر او آسیبی وارد می کرد مجازات او بسیار سنگین تر از مجازات مرد ثروتمندی بود که با یک مرد فقیرتر چنین می کرد. (4)اساساً زنان بابلی جزء اموال و دارایی های مرد به حساب می آمدند. پدر دختر تعیین می کرد دخترش با چه کسی ازدواج کند. آنها می توانستند دخترشان را با قیمتی توافقی به مردی ثروتمند بفروشند.ازدواج برای زنان تک همسری بود اما مردان می توانستند غیر از همسر خود به سراغ فاحشه ها بروند یا زنان صیغه ای اختیار کنند. زنان طبقه ی بالای جامعه، اموال بسیار گران بهایی برای مردان خود به حساب می آمدند و از این رو مجبور بودند در خانه بمانند. اگر آنها می خواستند از منزل بیرون بروند خواجه ی منزل که برده ای اخته بود و هیچ تهدیدی برای اموال مرد خانه به حساب نمی آمد او را همراهی می کرد. (5) زنان طبقه ی پایین از این حیث از آزادی بیشتری برخوردار بودند گرچه آنها جهیزیه نداشتند. اما جایگاهشان کمی بالاتر از برده بود. اگرچه زنان بابل در مقایسه با زنان دیگر اسلاف سومری خود از جایگاه پایین تری برخوردار بودند ولی باز هم از استقلال و حقوق خاصی بهره مند بودند.آنها می توانستند در جایگاه قاضی، شاهد یا کاتب قرار گیرند. جایگاه این زنان از بسیاری جهات رفیع تر از جایگاه زنان در انگلستان و امریکای قرن نوزدهم بوده است. پر واضح است که گرچه در تواریخ این دوره زنان را با ذکر نامشان ثبت نکرده اند اما آنها در مقام راهبه، مدیر تجاری، موسیقی دان، کاتب و کارگر نساجی توصیف شده اند. نقش اقتصادی آنها در تمدن بابل بسیار آشکار است. (6)
هرودت می گوید یکی از زننده ترین رسوم و عاداتی که در بابل نظر هر بیگانه ای را جلب می کند این بود که «هر یک از زنان باید یکبار در عمر خود به یکی از معابد آفرودیت برود ودر آنجا خود را تسلیم یک مرد خارجی کند». (7)
در توضیح این رسم باید گفت که بابلیان اعتقاد داشتند که دخترانشان قبل از اینکه بخواهند به خانه شوهر بروند باید شبی را در این معبد سپری نمایند. باستانی پاریزی می گوید که دختران هنگام ورود به معبد، هفت زیور گرانبها داشتند و در برابر درهای هفتگانه یکی از زیورهای خود را تقدیم می کردند تا اینکه در نهایت عریان وارد معبد می شدند و زینت خدادادی خود را تقدیم می نمودند و تنها در این صورت بود که وظیفه دینی خود را بجای می آوردند. (8)
در توجیه این عمل مطالب مختلفی نقل شدهاست. راسل در کتاب خویش می گوید: «احتمال دارد همه ی این رسوم و عادت ناشی از این بوده باشد که خواسته اند باروری زنان را از طریق جلب عنایات خدایان تامین کنند». (9)
پی نوشت ها:
1. Stephenson , June , 1988 , womens Roots , caliomia: smith publishing co. p. 57.
2. walsh, Elizabeth Miller,1981, women in western civilization, cambridge MA: schendman publishing co ,p. 24.
3. stephenson, p .63.
4. Ibid. p. 64.
5. Ibid,p.66.
6. هرودت، تاریخ هرودت، مترجم، هادی هدایتی، ج1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1339، ص 274.
7. باستانی پاریزی، محمدابراهیم: خاتون هفت قلعه، تهران: انتشارات دهخدا، 1344، ص 283.
8. راسل، برتراند: زناشویی واخلاق، ابراهیم یوسفی، تهران: اندیشه تهران، 1337، ص 37.
9. Lerner , Gerda , 1986 , The Origin of prostitutiorr in Ancient Mesopotamia , in Journal of women in culture and society ,p. 247.