زیباترین نامه به “جوان”

عصراسلام: گزارشی اجمالی از این نامه را به شما جوان عزیزم تقدیم می‌کنم؛

 

استعداد جوان مانند زمین ناکِشته است که هر چه درآن افکنده شود میپذیرد. 

والدین و معلمان و مربیان و خصوصا حکومت‌ها، کشاورزان این زراعت معنوی و فرهنگی هستند و مسئولیت چگونگی تربیت جوانان به عهده آنان است.

امام علی(ع) نوشت:

«دل جوان مانند زمین ناکِشته است؛ هرچه در آن افکنده شود میپذیرد، پس به ادب شما پرداختم، پیش از آنکه دلت سخت شود و قدرت درکت به جای دیگری مشغول شود = انّما قَلْبُ الْحَدَثِ کالأرضِ الخالیَهِ مَا اُلقِیَ فیهَا مِنْ شی‏ءٍ قَبِلَتْهُ. فَبادَرْتُکَ بِالأدَبِ قَبْل اَنْ یَقْسو قَلْبُکَ وَ یَشتَغِلَ لُبُّکَ.. »

از این حفظ حریم، به “تقوا” نام برده می‌شود. جوانی؛ دوران تـمایلات و احساسات است که اگر کنترل عاقلانه شود دوران شکوفایی خواهد بود و اگر کنترل نشود تبدیل به طوفان خانه برافکن می‌شود.

با استفاده از شادی ها و تفریحات و ارتباطات، باید به حریم حلال و حرام الهی احترام گذاشته شود و جوان مستعد شکوفایی در قلعه مستحکم تقوا خود ایمن کند.

امام علی(ع) مرقوم فرمود: “بدانید ای بندگان خد، تقوا دژی مستحکم و غیرقابل نفوذ است = اعلموا عبادالله ان الـتـقـوی دار حـصـن .”

چه زیبا اسـتـاد مطهری می‌گوید: 

تقوا از مختصات دیـن داری نیسـت، بلکه لازمه انسانیت اسـت. انـسان اگر بخواهد از طرز زندگی حیوانی و جنگلی خارج شود باید تقوا داشته باشد.

امام علی(ع) در فرازی دیگر از این نامه زیبا و منشور جوانی، توجه به یک حس مهم در جوانان دارد و آن حس”بزرگ منشی و عزت” است. والدین و مربیان و هم حکومت‌ها باید نه تنها مانع پرورش و تعالی این حس نشوند بلکه باید در شکوفایی آن نهایت تلاش خود را داشته باشند.

بی احترامی، توهین، بد بینی و میدان ندادند به جوان، نابود کردند حس بزرگ منشی جوانان است. و البته این مسئولیت به عهده خود جوانان است که از حس عزت و شرافت خود به هرقیمتی در مقابل خارکردن‌ها، استقامت بورزد.

امام علی (ع) در این راستا نوشت: “اکرم نفسک عن کل دنیه… ولاتـکـن عبد غیرک وقد جعلک الله حرا; بزرگوارتر از آن باش که به پستی تن دهی هرچند تو را به مقصود رساند .. و بنده دیگری مباش که خداوند تو را آزاد آفریده است.”

زیر بار سلطه نرفتن شرط اول برای داشتن حسِ شرافتمندی است. قرآن تابوی زیبایی از زیر بار سلطه نرفتن جوانان، چه سلطه شیطان و چه سلطه دیکتاتورهای زمانه، در دسترس قرار داده که نمونه عالی آن “جوانان اصحاب کهف” هستند.

وجدان در دوران جوانی بسیار زلال است. وجدان که قرآن از او به “نفس لوامه” یاد می‌کند نه تنها آدمی در بازگشت از مسیر خطاء کمک می‌کند بلکه سبب ایجاد و دوام دوستی‌های پایدار و ارتباطات سالم اجتماعی می‌شود.

 حضرت امیر (ع) خطاب به فرزندش فرمود: 

“پـسرم، خود را معیار و مقیاس قضاوت بین خود و دیگران قرار ده = یا بُنی اجعل نفسک میزانا فیما بینک و بین غیرک.”

“انصاف” این گوهرکمیاب، اصل مهم اخلاقی است که آدمی را از هر نوع تیرگی در روابط دوسـتـانـه خود با خانواده و جامعه دور می‌کند و تـضـمـین کننده بهترین دوستی‌ها با والدین و همسر و فرزندان و تمام سطوح اجتماعی می‌شود.

امام علی (ع) به فرزندش نوشت:

“ناتوان ترین مردم کسی است که از دوست گرفتن عاجز باشد و ناتوان‌تر از اوفردی است که دوست را از دست بدهد.”

در اینجا لازم است متذکر این نکته مهم شوم که “انتخاب دوست” در دوران جوانی ازاساسی ترین و استراژیک ترین امورسنِ جوانی است که پویایی و یا نابودی رادرپی دارد.

امام علی(ع) فرمود:

«کسیکه ناسنجیده با دیگران پیمان دوستى می ‏بندد، بناچار به دوستى اشرارتن در می‏دهد = مَنِ‏ اتَّخَذَ اَخا مِنْ غَیْرِ اخْتبارٍ اَلجأهُ الاضْطِرارُ الى مُرافَقَهِ الاَشْرار».(غرر الحکم)

چه بسا جـوان؛ بـه مـقـتـضای سن،دارایِ ذهنی زودباور است که به سادگی مورد هجوم فریبکاران سیاسی، اجتماعی، ویاگرگانِ اقتصادی واخلاقی قرارگیرد! در اینجاست که نگاه به تجربه دیگران و تاریخ گذشتگان سهم تعیین کننده‌ای دارد.

حضرت امیر(ع)می فرماید: 

“اخبارگذشتگان را بر خودت عرضه کن و آن چه را به پـیـشینیان رسیده به یاد آر، دیار وآثار مخروبه آنها نظرکـن که چه کرده‌اند. ببین از کجا منتقل شده‌اند و در کجا فرود آمده‌اند = اعرض علیه اخبار الـمـاضـیـن و ذکـره بـمـا اصاب من کان قبلک… فی دیـارهم و آثارهم.”

این سخن، راهگشای خوبی برای اتخاذ تدابیر سیاسی و اجتماعی برای هر جوانی است.

هادی سروش