با طرح مفهوم «نرمش قهرمانانه در دیپلماسی» از سوی رهبر معظم انقلاب در هفته‌های قبل، پیش­‌بینی می‌شد که رویکرد جدیدی در حوزه متغیّرات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دنبال شود.در واقع با روی کار آمدن دولت جدید و تغییر مسئولان وزارت امور خارجه، نگاه‌ها و سلایق جدیدی در سیاست خارجی کشورمان حاکم شد که ظرفیت بالای جمهوری اسلامی، این نگاه‌ها و سلایق نو را پوشش داده و از انرژی تازه و رویکردهای جدید حاکم، برای کسب منافع ملی در عرصه بین‌الملل استقبال می‌کند. از این منظر، رهبر معظم انقلاب با بیان مفهوم نرمش قهرمانانه در دیپلماسی، عملیاتی شدن نگاه و رویکرد دولت جدید در عرصه سیاست خارجی را تأیید کردند. این موضوع خود ریشه در دو وجهی بودن سیاست خارجی کشورمان نیز دارد. سیاست خارجی ایران در عین حال که دارای اصولی ثابت و غیرقابل تغییر است، متغیراتی را هم در حوزه رفتاری تجویز می‌کند که در جهت تداوم اصول ثابت در شرایط و موقعیت­های مختلف به کار گرفته می‌شوند.

عملکرد دستگاه سیاست خارجی و دیپلماسی کشور در نیویورک، به‌ویژه دیدار وزیر خارجه ایران با وزیر خارجه آمریکا در قالب وزرای خارجه 1+5 و پاسخ رئیس‌جمهور کشورمان به تماس تلفنی رئیس جمهور آمریکا، باراک اوباما، بعد از 33 سال، رفتارهایی است که در چارچوب اصول ثابت سیاست خارجی کشور شکل گرفت. این رفتارها برخاسته از نوع نگاه گروه جدید وزارت خارجه و به‌ویژه پشت‌گرمی آن‌ها به بیان رهبری مبنی بر نرمش قهرمانانه در دیپلماسی است.

دیدارهای متنوع و مهم و سخنرانی‌های منطقی، انسان‌دوستانه و دلسوزانه مسئولان وزارت خارجه کشورمان در سفر به نیویورک، در حالی نگاه متصلب و امنیتی اوباما به ایران را تا حدی تغییر داد و وی را در مقابل ایران به کرنش وا داشت که از پشتوانه گفتار نرمش قهرمانانه در دیپلماسی برخوردار بود. در واقع طرح این مفهوم از سوی رهبر معظم انقلاب – که بازتاب وسیعی در رسانه‌های غربی داشت و غربی‌ها آن را مقدمه دیپلماسی ایران در سازمان ملل دانستند- فضایی را فراهم کرد که ادبیات صلح‌‌طلبانه و منطقی مسئولان وزارت خارجه در نیویورک به ثمر نشست و موفقیت‌های ذیل را در عرصه سیاست خارجی ایران رقم زد:

1- مقامات آمریکایی وقتی با چنین رویکردی از ایران مواجه شدند، در برنامه‌ریزی خود برای ارتباط با مقامات ایرانی در سازمان ملل جدی‌تر شدند و شب قبل از سخنرانی روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل، کاخ سفید به‌طور رسمی از مقامات ایرانی خواست تا اوباما با دکتر روحانی دیدار کند، اما طبق سخنان رئیس‌جمهور، وقت برنامه‌ریزی از سوی ایران برای این کار نبود و بنابراین چنین دیداری صورت نپذیرفت.

2- قبل از اینکه دکتر روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کند، اوباما در سخنان خود در مجمع عمومی، تصریح کرد که ما به‌دنبال تغییر نظام در ایران نیستیم و به حق مردم ایران برای دسترسی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای احترام می‌گذاریم. وی در ادامه تأکید کرد: رهبر معظم ایران علیه بمب اتم فتوا داده و روحانی نیز تأکید کرده است که ایران بمب اتم تولید نخواهد کرد.

جهت اصلی سخنان اوباما در مجمع عمومی سازمان ملل، استقبال از حل مسائل بین ایران و آمریکا بود. از همین رو اوباما تصریح کرد: من به جان کری، وزیر خارجه آمریکا، دستور می‌دهم که با قدرت‌های اروپایی در جهت یافتن یک راه‌حل برای ایران همکاری کند.

این ادبیات هرچند در حوزه دیپلماسی است و باید شاهد تغییر رفتارهای عملی بود؛ اما به‌روشنی، برتری موقعیت ایران را نشان می‌دهد و گویای این است که دولت آمریکا حضور مقامات ایرانی در نیویورک را فرصت مغتنمی برای حل مسائل خود با ایران تلقی کرده است.

3- تماس تلفنی اوباما با دکتر روحانی که در آخرین لحظات سفر رئیس‌جمهور به نیویورک انجام گرفت، یکی دیگر از مهم‌ترین نتایج فضای برخاسته از دیپلماسی جدید ایران بود. دکتر روحانی، صبح شنبه، در توضیح این رخداد اعلام کرد: «دیروز در لحظه‌ای که آماده حرکت به سمت فرودگاه بودیم، کاخ سفید تماس گرفت و نسبت به تماس تلفنی رئیس‌جمهور آمریکا با من ابراز تمایل کرد که چند دقیقه تلفنی صحبت کنیم. در مسیر حرکت، با موبایل سفیر ما تماس گرفته شد که عمدتاً محور بحث ما مسئله هسته‌ای بود.» روحانی افزود: «من گفتم بحث 1+5 و حل‌وفصل مسئله هسته‌ای باید سرعت یابد و تأکید کردم که هرگونه فعالیت در عرصه خارجی بر مبنای عزت، حکمت و مصلحت خواهد بود.»

تماس تلفنی اوباما با مقامات جمهوری اسلامی ایران که برای اولین بار بعد از قطع روابط آمریکا و ایران در سال 1359 رخ داد، نکات مهمی را بیان می‌کند که موارد ذیل از این جمله‌اند:

1-3- تماس تلفنی اوباما با روحانی گویای این است که مقامات کاخ سفید از این جهت روی دیپلماسی مسئولان ایرانی در نیویورک حساب ویژه باز کردند که این مواضع، با چراغ سبز رهبری در قالب رویکرد نرمش قهرمانانه همراه دیدند. آمریکایی‌ها می‌دانند در سیاست خارجی ایران مقام رهبری حرف آخر را ‌می‌زند.

2-3- دنبال کردن خط سیر واکنش‌های آمریکا در قبال ایران، یعنی از واکنش‌های مثبت آن‌ها به طرح ایده نرمش قهرمانانه در دیپلماسی از سوی رهبر معظم انقلاب، تا مشاهده مواضع منطقی و عقلانی مسئولان وزارت خارجه کشورمان در نیویورک و سپس تلاش برای دیدار با رئیس‌جمهور کشورمان و در نهایت، اقدام به تماس تلفنی در سطح عالی‌ترین مقام اجرایی، گویای قرارگرفتن کاخ سفید در زمین بازی جمهوری اسلامی ایران است. اوباما و همکاران وی، زمین بازی جمهوری اسلامی را برای حل مسائل بین تهران و واشنگتن، حداقل در عرصه دیپلماسی مناسب می‌بینند.

اکنون ایده نرمش قهرمانانه بر سر آمریکا سایه انداخته و می‌توان حدس زد اوباما و همکاران وی در پستوی کاخ سفید تا چه اندازه از طرح این موضوع خوشحالند. آمریکا در تحولات منطقه درگیر فضای سختی شده و باراک اوباما طعنه‌ها و کنایه‌های زیادی از اطراف خود می‌شنود که وی را در مقابل پوتین شکست‌خورده می‌دانند. وی اکنون با خرسندی که کمتر به چهره می‌آورد، می‌خواهد با استفاده از این فضای جدید در سیاست خارجی ایران، اندکی سیاست خارجی خود را در نزد منتقدانش موفق جلوه دهد. بی‌جهت نیست که اوباما بعد از تماس تلفنی با دکتر روحانی بلافاصله این موضوع را رسانه‌ای می‌کند و با افتخار از این کار تعریف می‌کند. این موضوع، قرار گرفتن حریف در زمین بازی ایران است که می‌تواند مقدمه‌ای برای کسب منافع ملی کشورمان باشد./

سایه نرمش قهرمانانه بر سر اوباما/حمزه عالمی / بصیرت