سخنان رضاشاه خطاب به دانشجویان روانه اروپا/ ۱۳۰۸

عصراسلام: روز پنج شنبه ۲۱ شهریور ماه ۱۳۰۸ گروه دوم دانشجویان که از سوی وزارت معارف برگزیده شده‌اند به پیشگاه رضا شاه پهلوی در کاخ مرمر بار یافتند. رضاشاه با لبخند بر لب و شاد به پهنه کاخ گام نهادند و با نگاهی پر از مهر شاگردان را نگریستند و از وزیر معارف پرسیدند که چرا شمار این شاگردان کمتر از سال پیش است.

وزیر معارف به آگاهی رساند که سال گذشته یک سد تَن دانشجو به اروپا فرستاده شدند. امسال نود و هشت تن شاگرد روز شنبه ۲۳ شهریور ماه ۱۳۰۸ رهسپار اروپا خواهند شد. در این سال دولت نتوانست سد تَن که بتوانند در اروپا بیاموزند را بیابد زیرا که هوش و شایستگی بسنده برای آموختن در آنها دیده نشد. هم چنین اعلیحضرت درباره امور دانشجویان و ابزار و کاچال و پوشاک شاگردان پرسیدند و افزودند اگر به پالتو و بارانی نیاز داشته باشند برای آنها فراهم شود و در سفر آسایش داشته باشند. 

سپس اعلیحضرت فرمودند: 

شما آقایان محصلین باید بدانید که برای تحصیل عازم اروپا می‌شوید تحصیل هم اصولا زحمت و مرارت دارد. شما از حالا باید خود را آماده تحصیل و کشیدن رنج نمایید و باید وظایف خود را کاملا تشخیص بدهید، محصل نباید پیرامون چیزی جز تحصیل گردد، محصل مانند سرباز است، اسلحه و اقتدار سرباز تفنگ اوست – قوه و قدرت محصل نیز تحصیلات او می‌باشد. اگر محصل از انجام وظایفی که بر عهده او محول است سرپیچی نموده از تعلیم و تربیت رو برگرداند، در حقیقت مانند سربازی است که اسلحه خود را از دست داده باشد.هر خدمتگذاری خواه سرباز و خواه محصل باید رنج و زحمت را بر خود روا دارد تا سعادت و ترقی را در آغوش گیرد. 

شما اکنون به فرنگستان می‌روید و باید این نکته زا نصب‌العین خود قراردهید که برای زحمت و تحصیل علم و ادب و به آن جا رفته‌اید نه رفاهیت و آسایش، رفاهیت و خوش گذرانی شما موقعی است که با سرمایه علمی و اخلاقی به وطن عودت نموده به مملکت خود خدمت کنید. اگر این طور رفتار نمایید مانند سرباز فداکاری خواهید بود که خدمت به وطن و مملکت را بالاترین وظایف خود دانسته و انجام داده است.

شما محصلین که زحمت غرب را بر خود هموار کرده‌اید باید بدانید که علم بدون اخلاق هیچ فایده نخواهد بخشید، تحصیلات شما با اخلاق خوب باید توام باشد. انسان، بالفطره بد خلق نشده است، انسان در موقعی که به دنیا می‌آید خوب است. معاشرین و مصاحبین بد اخلاق انسان را ضایع و فاسد می‌کنند. البته از معاشرت با اشخاص بد اجتناب کنید که استفاده و ثمره تحصیلات شما مرهون اخلاق و تربیت شماست و باز هم تکرار می‌کنم که از اخلاق بد بپرهیزید. جسته آداب و رسوم خوب عقاید شایسته و اخلاق نیک ملل متمدنه را اخذ و با معلومات خویش توام نموده به وطن خود بازگشت کنید تا سعادت مملکت را تامین نمایید.

من آرزو دارم و از خداوند مسئلت می‌کنم که به من آن قدر عمر دهد که در مراجعت شما را آن طور که انتظار دارم، ببینم و نتیجه تحصیلات شما را در خدمت به مملکت ملاحظه کنم و فوق العاده خوشوقت و مسرورم که برای دومین مرتبه شما را برای سعادت آتیه مملکت به اروپا اعزام می‌دارم. 

یادداشت 

دانشجویان ۲۳ شهریور ماه شب هنگام ساعت ۲۰ وارد قزوین شدند. آموزگاران همه مدرسه‌ها به پیشباز آنان آمده بودند، از دانشجویان در شریف‌آباد در دو فرسخی پذیرایی شایانی شد. ملت ایران به سبب گرایش اعلیحضرت رضا شاه بزرگ به پیشرفت کشور و آموزش دیدن نیروی دانشگاه دیده در اروپا، امیدهای خود را در وجود این دانشجویان می‌دیدند که روزی با دانشی که آموخته‌اند به ایران بازگردند، در آباد کردن کشور بکوشند، کارخانه و صنعت را در ایران بنیان کنند، برای ایرانیان کار بوجود آورند و دست‌آورد این کوشش‌ها برای بهره‌گیری داخلی و خارجی به بازارها فرستاده شود. 

دانشجویان برگزیده برای یادگیری در اروپا در ساعت ۱۶ و سی دقیقه روز ۲۵ شهریور ماه ۱۳۰۸ از سوی مردم بندر پهلوی که به پسواز آنان آمده بودند و موزیک به کشتی وارد شدند. این کشتی دانشجویان را به شوروی می‌برد و از آنجا راهی اروپا خواهند شد. 

منبع: روزنامه اطلاعات شنبه ۲۳ شهریور ماه ۱۳۰۸